Xhohar Dudajev
Dzhokar Dudajev | |
|---|---|
 | |
| Presidenti i 1-rë i Republikës Çeçene e Içkerisë | |
| Në detyrë 9 nëntor 1991 – 21 prill 1996 | |
| Pasuar nga | Zelimhan Jandarbijev |
| Të dhëna vetjake | |
| U lind më | 15 shkurt 1944[1] Jalhoroj, RASS Çeçeno-Ingush |
| Vdiq më | 21 prill 1996 Çeçenia |
| Partia politike | Partia Komuniste e Bashkimit Sovjetik (1968) Kongresi Gjith-Kombëtar i Popullit Çeçen (1990) |
| Bashkëshortja/et | Alla Dudayeva |
| Fëmijët | 3 |
| Punësimi | Politikan, gjeneral |
| Nënshkrimi |  |
Dzhokar Musajeviç Dudajev (Çeçenisht: Дудин Муса-кӀант Джохар Dudin Musa-khant Dƶoxar;[2] Rusisht: Джоха́р Муса́евич Дуда́ев; 15 shkurt 1944 – 21 prill 1996) ishte një gjeneral i Forcave Ajrore Sovjetike dhe presidenti i parë i Republikës Çeçene të Içkerisë, një rajon i shkëputur në Kaukazin e Veriut, nga viti 1991 deri në vdekjen e tij në 1996.
Jeta e hershme
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Dudajev lindi në Yalkhoroy, RASS Çeçeno-Ingush, vetëm disa ditë para dëbimit të detyruar të familjes së tij së bashku me tërë popullin çeçen dhe ingush me urdhër të Josif Stalinit. Familja e tij ishte e Teipit Yalhoroy. Ai ishte fëmija i trembëdhjetë më i vogël i veterinerit Musa dhe Rabiat Dudajev. Ai i kaloi 13 vitet e para të jetës së tij në mërgim të brendshëm në Republikën Socialiste Sovjetike Kazake. Familja e tij ishte në gjendje vetëm të kthehej në Çeçeni në vitin 1957.[3] Pas riatdhesimit të ceçenëve dhe ingushëve në vitin 1957, ai studioi në shkollën e mbrëmjes në çeçeno-ingush dhe u kualifikua si elektricist. Në vitin 1962, pas dy vitesh duke studiuar elektronikë në Vladikavkaz, ai hyri në shkollën e lartë të aviacionit ushtarak për pilotët nga të cilët u diplomua në vitin 1966. Dudayev u bashkua me Partinë Komuniste të Bashkimit Sovjetik më 1968 dhe në vitet 1971-1974 studioi në prestigjiozin Akademinë e Forcave Ajrore Gagarin. Ai u martua me Alla Dudajeva, një poete ruse dhe vajza e një oficeri sovjetik me të cilin pati tre fëmijë (një vajzë dhe dy djem).[3]
Lufta e parë çeçene
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- Artikulli kryesor: Lufta e Parë Çeçene
Më 1 dhjetor 1994, rusët filluan të bombardonin aeroportin e Grozny dhe shkatërruan forcën ajrore çeçene (ish-avionët e trajnimit sovjetik u morën nga republika në vitin 1991). Si përgjigje Içkeria i shpalli luftë Rusisë dhe mobilizoi forcat e saj të armatosura. Më 11 dhjetor 1994, pesë ditë pasi Dudayev dhe Ministri i Mbrojtjes i Rusisë Pavel Graçev kishin rënë dakord për të shmangur përdorimin e mëtejshëm të forcës, trupat ruse pushtuan Çeçeninë. U raportua gabimisht se njëri nga dy djemtë e Dudajev u vra në fillim të luftës; të dy janë gjallë që nga viti 2009.[4]
Para rënies së Grozni, Dudajev braktisi pallatin presidencial, u zhvendos në jug me forcat e tij dhe vazhdoi udhëheqjen e luftës përgjatë vitit 1995, raportohet se nga një silu rakete afër kryeqytetit historik çeçen të Vedeno. Ai vazhdoi të këmbëngulë që forcat e tij do të mbizotëronin pasi lufta konvencionale do të kishte mbaruar, dhe luftëtarët guerile çeçene vazhduan të veprojnë në të gjithë vendin duke zgjedhur njësitë ruse dhe duke demoralizuar ushtarët e tyre.
Vdekja
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Më 21 prill 1996, ndërsa përdori një telefon satelitor, Dudajev u vra nga dy raketa, pasi vendndodhja e tij u zbulua nga një aeroplan zbulues rus, i cili përgjoi thirrjen e tij telefonike.[5] Në kohën kur Dudajev raportohej se po fliste me një deputet liberal të Dumës në Moskë, gjoja Konstantin Borovoi.[6] Avionë shtesë u dërguan (një Su-24MR dhe një Su-25) për të gjetur Dudajev dhe për të hedhur zjarr një raketë të udhëzuar. Detaje të sakta të këtij operacioni nuk u publikuan kurrë nga qeveria ruse. Avionët rusë të zbulimit në zonë kishin monitoruar komunikimet satelitore për mjaft kohë duke provuar të përputheshin me nënshkrimin e zërit të Dudayev me mostrat ekzistuese të fjalimit të tij. Pretendohej se Dudayev ishte vrarë nga një kombinim i një sulmi me raketa dhe një gracke. Ai ishte 52 vjeç.[7]
Vdekja e Dudayev u njoftua në televizionin e ndërprerë të transmetuar nga Shamil Basajev, komandanti gueril çeçen.[8] Dudayev u pasua nga zëvendës presidenti i tij Zelimhan Jandarbijev (si president i përkohshëm) dhe më pas, pas zgjedhjeve popullore të 1997, nga shefi i tij i stafit të luftës, Asllan Maskadov.
Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ Конец мятежного генерала Джохара Дудаева | KM.RU
- ^ Shqiptimi i emrit në çeçenisht mes Джохар [1], ДжовхӀар [2], Джовхар [3] dhe Жовхар [4].
- ^ a b Biography of Dzokhar Dudaev, Kavkazy Uzel, 25 June 2007
- ^ Семья Джохара Дудаева нашлась в Литве (Kommersant, 25 May 2006)
- ^ "Archived copy". Arkivuar nga origjinali më 5 janar 2012. Marrë më 4 tetor 2014.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Archived copy si titull (lidhja) - ^ Robert Young Pelton (2 mars 2012). "Kill the messenger". Foreign Policy. Arkivuar nga origjinali më 16 gusht 2012. Marrë më 17 shtator 2019.
{{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ 'Dual attack' killed president, BBC News, 21 prill 1999
- ^ Chechen leader confirmed dead; Supporter says freedom fight unaffected Arkivuar 26 janar 2011 tek Wayback Machine CNN, 24 prill 1996