Efekti Ben Franklin

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
Gjeneza e efektit, Benjamin Franklin

Efekti Ben Franklin është një fenomen i propozuar psikologjik: një person që ka kryer një favor për një tjetër ka më shumë gjasa për të bërë një tjetër favor për të sesa do të kishte patur në qoftë se ai ose ajo do të kishte marrë një favor nga ai person. Një shpjegim për këtë është mos konsistenca e mendimeve. Njerëzit arsyetojnë se ato ndihmojnë të tjerët për shkak se i pëlqejnë ata, edhe nëse kjo nuk është e vërtetë, për shkak se mendjet e tyre e kanë të vështirë për të ruajtur qëndrueshmëri logjike mes veprimeve të tyre dhe perceptimeve.

Efekti Benjamin Franklin, me fjalë të tjera, është rezutat i konceptit të sulmimit të vetvetes. Çdo person zhvillon një aspekt të karakterit, dhe ky aspekt mbetet sepse mospërputhjet në tregimin personal të një personi janë të rishkruara, redaktuara dhe keqinterpretuara.[1]

Vëzhgimi i Benjamin Franklin mbi efektin[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Benjamin Franklin, prej të cilit efekti mer edhe emrin, citoi atë që ai e përshkroi si një "parim i vjetër" në autobiografinë e tij: "Ai që ju ka bërë një herë mirësi, do të jetë më i gatshëm për të bërë një tjetër, sesa ai që ju vetë i keni bërë një nder."[2]

Në autobiografinë e tij, Ai shpjegon se si ai zgjidhi një armiqësi me një rival ligjvënës kur ai shërbente në Legjislaturën e Pensilvanisë  në shekullin e 18-të:

Duke ditur se ai kishte në bibliotekën e tij një libër shumë të rrallë dhe interesant, unë i shkruaja një shënim, duke shprehur dëshirën time për ta lexuar atë libër, dhe duke kërkuar që ai të më bënte favorin dhe të ma jepte atë për disa ditë. Ai e dërgoi menjëherë, dhe unë e ktheva për rreth një javë me një shënim tjetër, duke shprehur fort ndjenjën time për favorin. Kur u takuam më pas në Shtëpi, ai më foli (gjë të cilën ai nuk e kishte bërë kurrë më parë), dhe me qytetëri të madhe; dhe ai më pas shfaqi gadishmëri për të më shërbyer në të gjitha rastet, kështu që ne u bëmë miq të shkëlqyeshëm dhe miqësia jonë vazhdoi deri në vdekjen e tij.

Kërkimet[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Studimet fillestare mbi efektin u bënë nga Jecker dhe Landy në vitin 1969, vit në të cilin studentët ishin të ftuar për të marrë pjesë në një konkurs të drejtuar nga një studiues, në të cilin ata do të mund të fitonin shuma të konsiderueshme parash. Pas përfundimit të këtij konkursi, një e treta e studentëve të cilët patën "fituar" u njoftuan nga studiuesi, i cili u kërkoi që të kthenin paratë që sapo patën tërheque sepse ai kishte përdorur fondet e veta për të paguar fituesit dhe kishte mbetur hollë; një të tretës tjetër i'u kërkua nga një sekretar kthimi i parave, sepse ato ishin marrë nga fondet e departamentit të psikologjisë të cilat ishin të ulëta; një e treta tjetër nuk u pati ngacmime. Të tre grupet më pas u pyetën se sa shumë i pëlqente studiuesi. Grupi i dytë e pëlqente atë më së paku, grupi i parë më shumë, duke sugjeruar se një kërkesë për rimbursim nga një ndërmjetës kishte shkaktuar rënie në simpatinë e tyre, ndërsa një kërkesë e drejtpërdrejtë kishte rritur simpatinë e tyre.[3][4]

Në vitin 1971, në Universitetin e Karolinës së Veriut psikologët John Schopler dhe John Compere kryen eksperimentet në vijim:

Ata udhëzuan subjektet e tyre të administronin testet e mësimit për bashkëpunëtorët që pretendonin të ishin studentë. Subjekteve iu tha se nxënësit do të shikonin se si mësuesit përdornin shkopinjtë për të krijuar, me anë të trokitjeve të lehta, motive mbi modelet e kubave të drurit. Pastaj nxënësve u kërkohet të përsërisin këto motive. Secili mësues duhej të provonte dy metoda të ndryshme në dy njerëz të ndryshëm, njëri mbas tjetrit. Në një tentativë, mësuesit i duhej të ofrojnë inkurajim kur motivi i realizuar nga nxënësi ishte i saktë. Në drejtimin tjetër të eksperimentit, mësuesi do të fyente dhe do ta kritikonte nxënësit kur ata bënin gabim. Më pas, mësuesit plotësuan një pyetësor për informimin që përfshinte pyetje rreth asaj se sa tërheqës (si një qenie njerëzore, jo romantike) dhe të pëlqyeshëm ishin nxënësit. Nga rezultatet vihej re se subjektet që morën fyerjet u vlerësuan si më pak tërheqës sesa ata që morën inkurajimin.

Shkurtimisht, sjellja e vetë subjekteve ndaj bashkëpunëtorëve ndikoi në perceptimin e tyre - "Ju pëlqeni njerëzit ndaj të cilëve silleni më mirë dhe nuk i pëlqeni njerëzit ndaj të cilëve jeni të pasjellshëm."Gabim referencash: Etiketë <ref> e pavlefshme; refs pa përmbajtje duhet të kenë një emër

Efekt si një shembull i mos-konsistencës së mendimeve (disonanca kognitive)[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Ky perceptim i Franklinit është cituar si një shembull në teorinë e disonancës kognitive, e cila thotë se njerëzit ndryshojnë qëndrimet ose sjelljet e tyre për të zgjidhur tensionet ose "dissonancën" midis mendimeve, qëndrimeve dhe veprimeve të tyre. Në rastin efektit Ben Franklin, mosmarrëveshja është midis qëndrimeve negative të subjektit ndaj personit tjetër dhe njohurisë që ata i bënin atij personi një favor.[5][6] Një bloger i shkencave e shpjegon këtë fenomen në mënyrën e mëposhtme: "Teoria aktuale e vet-perceptimit na tregon se truri ynë sillet si një vëzhgues i jashtëm, duke shikuar vazhdimisht atë që bëjmë dhe pastaj duke dhënë shpjegime për ato veprime, të cilat më pas ndikojnë në bindjet tona rreth vetes. ... Trurit tonë vëzhgues nuk i pëlqen kur veprimet tona nuk përputhen me besimet që kemi për veten tonë, një situatë që zakonisht quhet disonancë kognitive. Pra, sa herë që sjellja juaj është në konflikt me bindjet tuaja (për shembull nëse ju bëni një favor për dikë që nuk mund të pëlqeni shumë ose anasjelltas, kur bëni diçka të keqe për dikë që ju duhet të kujdeseni), ky konflikt menjëherë vendos këmbanat e alarmit në tru. Truri ka një përgjigje të zgjuar - kjo shkon rreth ndryshimit të mënyrës se si ndiheni në mënyrë që të zvogëloni konfliktin dhe të fikni alarmet."[7]

Përdorimet[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Është vërejtur se efekti Ben Franklin mund të jetë shumë i dobishëm për përmirësimin e marrëdhënieve midis bashkëpunëtorëve.[8]

Në fushën e shitjeve, efekti Ben Franklin mund të përdoret "për të ndërtuar raport me një klient të dëshiruar". Në vend që të ofrohet për të ndihmuar klientin potencial, një shitës mund të kërkojë ndihmën e klientit potencial: "Për shembull, kërkoni nga ata që të tregojnë me ju se cilat përfitime produktesh gjejnë më bindëse, ku mendojnë se tregu është duke u drejtuar apo çfarë produktesh mund të kenë interes pas disa vites. Ky favor, i lënë i pakthyer, mund të krijojë pëlqyeshmëri që do të rrisë aftësinë tuaj për të fituar kohën dhe investimin e klientit në të ardhmen."[9]

Efekti Benjamin Franklin gjithashtu mund të vërehet në marrëdhëniet e suksesshme mentor-person nën tutelë. Marrëdhëniet e tilla, thekson një burim, "përcaktohen nga mosbalancimi i tyre thelbësor i diturisë dhe ndikimit. Përpjekja për të favorizuar favorizimet në mënyrë proaktive me një mentor mund të dëmtojë, pasi ndryshimi i rolit dhe asistenca e pakërkuar mund ta vënë mentorin tuaj në një situatë të papritur dhe të vështirë". Efekti Ben Franklin u citua në librin bestseller të Dale Carnegie Si të Fitosh Miq dhe të Ndikosh tek Njerëzit. Carnegie interpreton kërkesën për një favor, si një "formë e lajkës delikate por efikase".

Siç sugjeron Carnegie, kur i kërkojmë një kolegu të na bëjë një favor, ne po sinjalizojmë se i konsiderojmë ata të kenë diçka që nuk e zotërojmë, qoftë ajo më shumë inteligjencë, më shumë njohuri, më shumë aftësi, apo çfarëdo. Kjo është një mënyrë tjetër për të treguar admirim dhe respekt, diçka që personi tjetër mund të mos ketë vënë re prej nesh më parë. Kjo menjëherë ngre mendimin e tyre për ne dhe i bën ata më të gatshëm për të na ndihmuar përsëri, për shkak se ata e pëlqejnë admirimin dhe ndërkohë kanë filluar me të vërtetë të kenë simpati për ne.Gabim referencash: Etiketë <ref> e pavlefshme;

refs pa përmbajtje duhet të kenë një emër Një komentues ka diskutuar efektin Ben Franklin në lidhje me trajnimin e qenit, duke menduar "më shumë rreth anës së marrëdhënieve njerëzore në vend të qenve." Ndërkohë që trajnerët shpesh bëjnë dallimin midis ndikimit pozitiv dhe negativ të metodave të trajnimit të përforcimit tek qentë, mund të jetë gjithashtu e rëndësishme për të "marrë në konsideratë efektet që këto dy qasje mund të kenë mbi trajnerin. Efekti Ben Franklin sugjeron se mënyra se si i trajtojmë qentë gjatë trainimit influencon tek mënyra se si ne mendojmë për ta si individë-në mënyrë specifike sa i pëlqejmë ose jo ato. Kur ne bëjmë gjëra të bukura për qentë tanë në formën e trajtimit, lëvdimit, përkëdheljes dhe lojës për të përforcuar sjelljet e dëshiruara, një trajtim i tillë mund të rezultojë në shtimin e pëlqimit ndaj tyre. Dhe, nëse përdorim fjalë të ashpra, ose goditje në një përpjekje për të ndryshuar sjelljen e qenit tonë, atëherë ... ne do të fillojmë të pëlqejmë më pak qenin tonë

Diskutime mbi Efektin e Ben Franklin [Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Rasti i kundërt gjithashtu besohet të jetë i vërtetë, që do të thotë se ne arrijmë të urrejmë një person ndaj të cilit kemi bërë gabime. Ne i de-humanizojmë ata për të justifikuar gjërat e këqija që u kemi bërë atyre.

Është sugjeruar që arsyeja sepse ushtarët që kanë vrarë armikun në situata lufte më vonë fillojnë të shfaqin urrejtje ndaj tyre, ndodh sepse kjo manovër psikologjike i ndihmon në "uljen e mospajtimit ndaj vrasjes."[3] Një fenomen i tillë gjithashtu mund të "shpjegojë grindjet e gjata si Hatfield vs. McCoy" ose situatat e hakmarrjes në kultura të ndryshme: "Sapo fillojmë, ne nuk jemi në gjendje të ndalemi dhe angazhohemi në sjellje që normalisht nuk do t'i lejonim."[10] Siç është shprehur edhe një opinionist, "Rojet e burgut vijnë për të përbuzur të burgosurit, rojet e kampit vijnë për dehumanizimin e robërve të tyre, ushtarët krijojnë terma nënçmues për armiqtë e tyre. Është e vështirë të lëndoni dikë që e admironi. Është edhe më e vështirë për të vrarë një qenie njerëzore. Duke parë viktimat që krijoni si diçka më pak se ju, diçka që meriton dëm, ju bën të mundur të vazhdoni të shihni veten si një person i mirë dhe i ndershëm, që vazhdoni të jeni të shëndetshëm mendërisht."[1]

Shiko gjithashtu[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

• Teknika e këmbës-në-derë

Shënime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

  1. ^ a b McRaney, David. "The Benjamin Franklin Effect". You Are Not So Smart (në anglisht). You Are Not So Smart. Marrë më 15 dhjetor 2016.
  2. ^ From The Autobiography of Benjamin Franklin, page 48 Arkivuar janar 18, 2015, tek Wayback Machine.
  3. ^ a b "Ben Franklin Effect". Changing Minds (në anglisht). Marrë më 15 dhjetor 2016.
  4. ^ Jecker, Jon; Landy, David (1 gusht 1969). "Liking a Person as a Function of Doing Him a Favour". Human Relations (në anglisht). 22 (4): 371–378. doi:10.1177/001872676902200407.
  5. ^ Paul Henry Mussen, Mark R. Rosenzweig & Arthur L. Blumenthal (1979). Psychology: an introduction, p.403. University of Michigan. ISBN 0-669-01672-1
  6. ^ Tavris, Carol; Elliot Aronson (2008). Mistakes were made (but not by me). Pinter and Martin. fq. 28–29. ISBN 978-1-905177-21-9. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  7. ^ "The Ben Franklin Effect" (në anglisht). Marrë më 15 dhjetor 2016.
  8. ^ "Get Others to Like You: The Benjamin Franklin Effect". Manage Train Learn. Arkivuar nga origjinali më 20 dhjetor 2016. Marrë më 15 dhjetor 2016. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  9. ^ Dalton, Steve (17 janar 2014). "Harness the Ben Franklin Effect, Boost Your Career" (në anglisht). The Huffington Post. Marrë më 15 dhjetor 2016.
  10. ^ Becher, Jonathan (16 nëntor 2011). "Do Me A Favor So You'll Like Me: The Reverse Psychology of Likeability". Forbes. Marrë më 15 dhjetor 2016. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

Për lexim të mëtejshëm[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Efekti_Ben_Franklin&oldid=2628575"