Jump to content

Ekzistencializmi

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
(Përcjellë nga Existentialism)
Søren Kierkegaard, Fyodor Dostoevsky, Jean-Paul Sartre, Friedrich Nietzsche

Ekzistencializmi është një teori tradicionale e shqyrtimit filozofik [1] i cili merr si pikënisje përvojën e njeriut si subjekt, por jo thjesht subjektin mendimtar, por veprimin, ndjenjën, individualitetin e gjallë të njeriut. [2] Ai lidhet kryesisht me disa filozofë evropianë të shekullit XIX dhe XX, të cilët, megjithë ndryshimet e thella doktrinore, [3] [4] ndanin besimin në atë fillim të të menduarit filozofik.

Ndërsa vlera mbizotëruese e mendimit ekzistencialist pranohet se është liria, virtyti i saj kryesor është origjinaliteti. [5] Sipas pikëpamjes ekzistencialiste, pikënisja e individit karakterizohet nga ajo që është quajtur "qëndrim ekzistencial", ose një ndjenjë disorientimi, konfuzioni ose frike përballë një bote dukshëm të pakuptimtë ose absurde. [6] Shumë ekzistencialistë kanë shqyrtuar edhe filozofi tradicionale sistematike ose akademike, si në stil ashtu edhe në përmbajtje, si tepër abstrakte dhe të largëta nga përvoja konkrete njerëzore. [7] [8]

Søren Kierkegaard përgjithësisht konsiderohet se ka qenë filozofi i parë ekzistencialist, [9] megjithëse ai nuk e përdorte termin ekzistencializëm. [10] Ai propozoi që çdo individ - jo shoqëri ose fe - të jetë përgjegjës vetëm për t'i dhënë kuptim jetës dhe ta jetojë atë me pasion dhe sinqeritet, ose "në mënyrë autentike". [11] [12]

Ekzistencializmi u popullarizua sidomos në vitet pas Luftës së Dytë Botërore, falë Jean Paul Sartre i cili kishte lexuar Martin Heideggerin ndërsa ishte në një kamp si rob lufte, gjë që krahas filozofisë dhe disiplinave të tjera përfshirë teologjinë, dramën, artin, letërsinë dhe psikologjinë kishin ndikuar fuqishëm në pikëpamjet e tij. [13]

Etimologjia

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Termi "ekzistencializëm" (frëngjisht: L'existentialisme ) u krijua nga filozofi francez Gabriel Marcel në mesin e viteve 1940. [14] [15] [16] Në fillim, kur Marcel paraqiti termin në fjalë, në një kolokium në vitin 1945, Jean-Paul Sartre fillimisht e refuzoi atë [17] por më pas ndërroi mendje dhe, më 29 tetor 1945, miratoi publikisht pikëpamjet ekzistencialiste në një leksion për Club Maintenant në Paris. Leksioni u botua me titullin L'existentialisme est un humanisme ( Ekzistencializmi është një humanizëm ), një libër i shkurtër por që ndikoi shumë në popullarizimin e mendimit ekzistencialist. [18] Më vonë vetë Marcel e refuzoi ekzistencializmin në favor të termit Neo-Sokratik, për nder të esesë së Kierkegaardit "Për konceptin e ironisë".

Disa studiues argumentojnë se termi duhet të përdoret vetëm për t'iu referuar lëvizjes kulturore në Evropë në vitet 1940 dhe 1950 e lidhur me veprat e filozofëve Jean-Paul Sartre, Simone de Beauvoir, Maurice Merleau-Ponty, dhe Albert Camus. Studiues të tjerë e zgjerojnë termin duke përfshirë edhe Soren Kierkegaardin, gjersa të tjerë e shtrijnë atë deri në kohën e Sokratit. [19] Sidoqoftë, termi shpesh identifikohet me pikëpamjet filozofike të Sartrit.

Shiko gjithashtu

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Referime

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
  1. ^ Oxford University Press, "Oxford Dictionary: 'existentialism'" Arkivuar 13 shtator 2016 tek Wayback Machine, Oxford English Dictionary, Retrieved 22 August 2014.
  2. ^ John Macquarie, Existentialism, New York (1972), pp. 14–15.
  3. ^ John Macquarrie, Existentialism, New York (1972), pp. 18–21.
  4. ^ Oxford Companion to Philosophy, ed. Ted Honderich, New York (1995), p. 259.
  5. ^ Flynn, Thomas (2006). Existentialism - A Very Short Introduction (në anglisht). New York: Oxford University Press Inc. fq. xi. ISBN 0-19-280428-6.
  6. ^ Robert C. Solomon, Existentialism (McGraw-Hill, 1974, pp. 1–2).
  7. ^ Ernst Breisach, Introduction to Modern Existentialism, New York (1962), p. 5.
  8. ^ Walter Kaufmann, Existentialism: From Dostoyevesky to Sartre, New York (1956) p. 12.
  9. ^ Marino, Gordon. Basic Writings of Existentialism (Modern Library, 2004, p. ix, 3).
  10. ^ However he did title his 1846 book Concluding Unscientific Postscript to Philosophical Fragments, (Subtitle) A Mimical-Pathetic-Dialectical Compilation an Existential Contribution, and mentioned the term on pages 121–22, 191, 350–51, 387 ff of that book.
  11. ^ Watts, Michael. Kierkegaard (Oneworld, 2003, pp. 4–6).
  12. ^ Lowrie, Walter. Kierkegaard's attack upon "Christendom" (Princeton, 1969, pp. 37–40).
  13. ^ Guignon and Pereboom, Derk, Charles B. (2001). Existentialism: basic writings (në anglisht). Hackett Publishing. fq. xiii. ISBN 9780872205956.
  14. ^ D.E. Cooper Existentialism: A Reconstruction (Basil Blackwell, 1990, p. 1)
  15. ^ Thomas R. Flynn, Existentialism: A Very Short Introduction (Oxford University Press), 2006, p. 89
  16. ^ Christine Daigle, Existentialist Thinkers and Ethics (McGill-Queen's press, 2006, p. 5)
  17. ^ Ann Fulton, Apostles of Sartre: Existentialism in America, 1945–1963 (Evanston, IL: Northwestern University Press, 1999) 18–19.
  18. ^ L'Existentialisme est un Humanisme (Editions Nagel, 1946); English Jean-Paul Sartre, Existentialism and Humanism (Eyre Methuen, 1948)
  19. ^ Crowell, Steven. The Cambridge Companion to Existentialism, Cambridge, 2011, p. 316.

Bibliografia

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
  • Appignanesi, Richard; Oscar Zarate (2001). Introducing Existentialism (në anglisht). Cambridge, UK: Icon. ISBN 1-84046-266-3.
  • Appignanesi, Richard (2006). Introducing Existentialism (në anglisht) (bot. 3rd). Thriplow, Cambridge: Icon Books (UK), Totem Books (USA). ISBN 1-84046-717-7.
  • Barrett, William (1958). Irrational Man: A Study in Existential Philosophy (në anglisht) (bot. 1st). Doubleday.
  • Cooper, David E. (1999). Existentialism: A Reconstruction (në anglisht) (bot. 2nd). Oxford, UK: Blackwell. ISBN 0-631-21322-8.
  • Deurzen, Emmy van (2010). Everyday Mysteries: a Handbook of Existential Psychotherapy (në anglisht) (bot. 2nd). London: Routledge. ISBN 978-0-415-37643-3.
  • Fallico, Arthuro B. (1962). Art & Existentialism. Englewood Cliffs, N.J.: Prentice-Hall.
  • Kierkegaard, Søren (1855). Attack Upon Christendom (në anglisht).
  • Kierkegaard, Søren (1843). The Concept of Anxiety (në anglisht).
  • Kierkegaard, Søren (1846). Concluding Unscientific Postscript (në anglisht).
  • Kierkegaard, Søren (1843). Either/Or (në anglisht).
  • Kierkegaard, Søren (1843). Fear and Trembling (në anglisht).
  • Kierkegaard, Søren (1849). The Sickness Unto Death (në anglisht).
  • Kierkegaard, Søren (1847). Works of Love (në anglisht).
  • Luper, Steven (2000). Existing: An Introduction to Existential Thought (në anglisht). Mountain View, California: Mayfield. ISBN 0-7674-0587-0.
  • Marino, Gordon (2004). Basic Writings of Existentialism (në anglisht). New York: Modern Library. ISBN 0-375-75989-1.
  • Merleau-Ponty, M. (1962). Phenomenology of Perception [Colin Smith] (në anglisht). New York: Routledge and Kegan Paul.
  • Rose, Eugene (Fr. Seraphim) (1994). Nihilism: The Root of the Revolution of the Modern Age (në anglisht). Saint Herman Press (1 September 1994). ISBN 0-938635-15-8. Arkivuar nga origjinali më 2 mars 2013. Marrë më 4 dhjetor 2019.
  • Sartre, Jean-Paul (1943). Being and Nothingness (në anglisht).
  • Sartre, Jean-Paul (1945). Existentialism and Humanism (në anglisht).
  • Stewart, Jon (2011). Kierkegaard and Existentialism (në anglisht). Farnham, England: Ashgate. ISBN 978-1-4094-2641-7.
  • Solomon, Robert C. (2005). Existentialism (në anglisht) (bot. 2nd). New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-517463-1.
  • Wartenberg, Thomas E. (2008). Existentialism: A Beginner's Guide (në anglisht).

Lidhje të jashtme

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Gjej më shumë rreth Ekzistencializmi në projektet tjera simotra të Wikipedias:
Deficione nga Wikifjalori
Imazhe dhe media nga Commons
Citate nga Wikicitate
Libra nga Wikilibra
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Ekzistencializmi&oldid=2719402"