Shihni burimin për Fiku

{{Bimë
|Emri                        = Fiku
|Pamje                       = Illustration_Ficus_carica0.jpg
|Përshkrimi i pamjes         = Ficus carica
|Mbretëria                   = Bimë
|Nënmbretëria                = Tracheobionta
|Mbindarja                   = 
|Ndarja                      = [[Magnoliophyta]]
|Nënndarja                   = 
|Mbiklasa                    =
|Klasa                       = [[Magnoliopsida]]
|Nënklasa                    = Hamamelidae
|Mbirendi                    = 
|Rendi                       = [[Urticales]]
|Nënrendi                    =         
|Mbifamilja                  =
|Familja                     = [[Moraceae]]
|Nënfamilja                  = 
|Fisi                        = 
|Nënfisi                     =
|Gjinia                      = [[Ficus]]
|Nëngjinia                   = 
|Lloji                       = [[Ficus carica]]                      
|Nënlloji                    =
}}
'''Fiku''' (''Ficus carica'' ) është një pemë frutore që klasifikohet në familjen [[Moraceae]].

Epiteti carica i referohet origjinës së tij nga rajoni Caria në [[Azia e Vogël|Azinë e Vogël]]. Dëshmi për kultivimin e tij vijnë që nga qytetërimet e hershme të Palestinës dhe Egjiptit, prej nga më vonë u përhap në të gjithë pellgun e Mesdheut.

== Përshkrimi ==
Ficus carica është një pemë ose shkurre e madhe, që rritet në një lartësi prej 7-10 metra, me lëvore të lëmuar të bardhë. Gjethet e tij janë 12-25 centimetra të gjata dhe 10-18 centimetra të gjera, dhe të ndara thellë në tre ose pesë lobe. Lulet e fikut lulëzojnë brenda kokrrës së fikut. Ato nuk duken nga jashtë. Edhe pse zakonisht kokrra e fikut quhet frut i tij, në të vërtetë frutat e fikut ndodhen brenda kokrrës së tij.

Kokrra e pjekur e fikut përmban fruta të shumta një-farësh shumë të vegjël. Kokrra është 3-5 centimetra e gjatë, me një lëkurë të gjelbër, nganjëherë e purpurt ose ngjyrë kafe kur është e pjekur. Fiku ka kapilarë me lëng si qumësht që acarojnë lëkurën e njeriut.Studimet e bëra kanë vërtetuar se fiku përmban një përqindje të lartë lëndësh ushqyese dhe vitamina. Është bërë e qartë se fiku është një frut kalorik që ekuilibron e shmang aciditetin e trupit të njeriut.Përmban shumë karbohidrate, mbi 73%, albumina 2% dhe 3,1% yndyra. Është i pasur me burime natyrale të vitaminave A, B, C dhe përmban një përqindje të pasur e të lartë të lëndëve ushqyese, sidomos elementet hekur, kalcium, bakër, fosfor, klor dhe magnez. Në 100 gr. Fiq gjenden 270 kalori. Përqindja e sheqerit tek fiku zë 19% të peshës së tij, dhe për këtë çdo 100 gr. Fiq i jep fuqi e nxehtësi trupit rreth 70 sa’ren. Është i dobishëm për gratë shtatzëna gjidhënëse, ndërsa në aspektin kurativ fiku është i dobishëm, mbrojtës e shërues i sëmundjeve të aparatit tretës, kapsllëkut, sëmundjet e gojës e mishit të dhëmbëve.
	== Përhapja ==
[[Skeda:Gjipe Beach, Albania.JPG|thumb|Një fik në bregdetin shqiptar.]]
Ky lloj duket se e ka prejardhjen nga një zonë e gjerë me klimë të butë dhe të ngrohtë, duke përfshirë pellgun e [[Deti Mesdhe|mesdheut]] deri në [[Azia Qendrore|Azinë Qendrore]] ([[Azerbajxhani|Azerbaixhan]], [[Afganistani|Afganistan]], [[Irani|Iran]], [[Pakistani|Pakistan]]).

Kultivimi i fikut është përhapur në të gjithë rajonet tropikale dhe subtropikale. Fiku pak a shumë është natyralizuar edhe në [[Evropa|Evropë]] dhe Amerikën e Veriut.

== Prodhimi ==
;2020
{| class="wikitable"  style="float:right; clear:left; width:18em;"
! colspan=2|Prodhimi i fikut – 2020
|-
!  style="background:#ddf; width:75%;"| Vendi
!  style="background:#ddf; width:25%;"| <small>(ton)</small>
|-
|{{center| {{TUR}} }}|| align="right" | 320,000
|-
|{{center| {{EGY}} }}|| align="right" | 201,212
|-
|{{center| {{MAR}} }}|| align="right" | 144,246
|-
|{{center| {{ALG}} }}|| align="right" | 116,143
|-
|{{center| {{IRN}} }}|| align="right" | 107,791
|-
|{{center| {{ESP}} }}|| align="right" | 59,900
|-
|{{center| {{SYR}} }}|| align="right" | 46,502
|-
|{{center| {{USA}} }}|| align="right" | 27,084
|-
|{{center| {{ALB}} }}|| align="right" | 21,889
|-
|{{center| {{GRC}} }}|| align="right" | 19,840
|-
|{{center| {{BRA}} }}|| align="right" | 19,601
|-
|- style="background:#ccc; text-align: center;"
||{{center|'''Bota'''}}|| '''1,264,943'''
|-
|colspan=2 style="text-align: center;"|<small>Source: United Nations FAOSTAT</small><ref name="fao18">{{cite web|url=http://www.fao.org/faostat/en/#data/QC|title=Raw fig production in 2018; Crops/World Regions/Production Quantity from picklists|date=2019|publisher=UN Food and Agriculture Organization Corporate Statistical Database, FAOSTAT|access-date=7 qershor 2020|lang=en}}</ref>
|}
Në vitin 2020, prodhimi botëror i fikut ishte 1.26 milion ton, ku [[Turqia]] kishte 25% të prodhimit total, pasuar nga [[Egjipti]], [[Maroku]], dhe [[Algjeria]]. Këtë vit [[Shqipëria]] ishte radhitur në vendin e 9 me 21 889 ton të fikut të prodhuar.<ref name=fao18/>

== Galeria ==
<gallery>
Figura:Fig tree.jpg|Trungu i Fikut
Figura:Ficus carica0.jpg|Fiku gjysmë i pjekur
Figura:Ficus carica3.jpg
Figura:Ficus carica6.jpg
Figura:Ficus carica7.jpg
Figura:Ficus carica8.jpg
Figura:Fig.jpg|Fruti i pjekur 
Figura:Feige-Schnitt.jpg|Prerje tërthore e frutit të fikut
</gallery>

== Shiko dhe këtë ==
* [[Ulliri]]
* [[Ficus]]
* [[Bukë fiku]]
* [[commons:Ficus carica|{{PAGENAME}}]] në projektin Commons të Wikipedias

== Literatura ==
* {{cite book|title=RHS A-Z encyclopedia of garden plants|url=https://archive.org/details/azencyclopediaof0000unse|year=2008|publisher=Dorling Kindersley|location=United Kingdom|isbn=978-1405332965|pages=1136}}
* {cite book| title=Confronting the Classics | url=https://archive.org/details/isbn_9780871407160 | url-access=registration | author=Mary Beard| year=2013| page=[https://archive.org/details/isbn_9780871407160/page/128 128]| publisher=Liveright Publishing Corporation, a division of W.W. Norton & Company | isbn=9780871407160 }}
* {{cite book|author=Leroi, Armand Marie|title=The Lagoon: How Aristotle Invented Science|url=https://archive.org/details/lagoonhowaristot0000lero_m5a9|date=2014|publisher=Bloomsbury|isbn=978-1-4088-3622-4|pages=[https://archive.org/details/lagoonhowaristot0000lero_m5a9/page/n259 244]–247|lang=en}}
* {{Cite book|last=Lyle|first=Katie Letcher|url=https://www.worldcat.org/oclc/560560606|title=The Complete Guide to Edible Wild Plants, Mushrooms, Fruits, and Nuts: How to Find, Identify, and Cook Them|publisher=[[FalconGuides]]|year=2010|isbn=978-1-59921-887-8|edition=2nd|location=Guilford, CN|pages=96|oclc=560560606|orig-year=2004}}
* {{Cite book|last=Walker|first=Barbara|title=The Woman's Dictionary of Symbols and Sacred Objects|publisher=Harper One|year=1988|pages=484}}
* {{cite book |title= The Parables of Jesus Christ:: A Brief Analysis |author= Eric Brandon Roberts |publisher= Booktango |year= 2012 |isbn= 9781468908800}}
* {{cite book |last=Landranco |first=Guido |date=2001 |title=Mediċina popolari ta' l-imgħoddi fil-gżejjer Maltin |trans-title=Popular medicine of the past in the Maltese islands |language=MT |location=Valletta, Malta |publisher=Klabb Kotba Maltin |isbn=99909-75-97-3}}

== Referime ==
{{reflist}}
== Lidhje të jashtme ==
{{Commonskat|1=Moraceae|2=Moraceae}}

[[Kategoria:Botanikë]]
[[Kategoria:Bimë]]
[[Kategoria:Fruta]]
[[Kategoria:Pemë]]