Shihni burimin për Game & Watch

{{Infobox information appliance|name=Game & Watch|title=Game & Watch|aka=G&W, Tricotronic (Gjermani Perëndimore, Austri), Time-Out (Amerikë Veriore)|logo=[[Skeda:Game and watch logo.svg]]|Image=|caption=[[Mr. Game & Watch]] siç paraqitet në [[Lista e lojërave të Game & Watch#Ball|''Game & Watch Ball'']], titullin e parë të serisë|developer=[[Nintendo R&D1]]|manufacturer=|family=|type=Seri e lojërave elektronike të dorës|generation=[[Brezi i dytë i konsolave të video lojërave|i dytë]]|release date={{Start date|year=1980|month=04|day=28|df=yes}} {{Small|(Ball)}}|lifespan={{Plainlist|
*'''Seria origjinale:'''
*1980–1991
*'''Ball (riqarkullimi):'''
*2010
*'''Color Screen:'''
*2020–2021
}}|price=|discontinued=|units sold={{circa}} 43.6 millionë|units shipped=|power='''Seria origjinale:'''<br>[[Bateria e orës|Bateri ore]]<br>'''Color Screen:'''<br>1000 mAh [[Li-Ion]]|soc=|cpu=Familja [[Sharp Corporation|Sharp]] SM5xx|memory=|storage=|display=[[LCD]]|graphics=|sound=|input=|controllers=|camera=|touchpad=|connectivity='''Color Screen:'''
USB Type-C|dimensions=|weight=|topgame=''[[Donkey Kong (video lojë)|Donkey Kong]]'' ({{nowrap|8 millionë}})<ref name="Epstein" />|successor=[[Game Boy]]|related=}}Marka '''Game & Watch'''<ref group="a">{{Lang-jp|ゲーム&ウオッチ}} ''Gēmu & Uotchi''; e njohur si Tricotronic në [[Gjermania Perëndimore|Gjermaninë Perëndimore]] dhe [[Austria|Austri]], shkurtuar si G&W; shqip: "Lojë & Orë"</ref> është një seri lojërash elektronike të bartshme, e zhvilluar, prodhuar, lëshuar dhe tregtuar nga [[Nintendo]] nga viti 1980 deri në 1991. Krijuar nga stilisti i lojërave Gunpei Yokoi, ky produkt mori emrin e tij për shkak të paraqitjes së një loje dhe një ore në një ekran [[LCD]].<ref>{{Cite web |last=cary |date=2013-05-16 |title=Digital game + digital clock = Game & Watch! |url=https://recollectionsofplay.wordpress.com/2013/05/15/why-game-and-watch-when-you-could-game-watch/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200615190339/https://recollectionsofplay.wordpress.com/2013/05/15/why-game-and-watch-when-you-could-game-watch/ |archive-date=2020-06-15 |access-date=2020-06-15 |website=Recollections of Play |language=en}}</ref> Modelet nga viti 1981 dhe më vonë përfshinin një alarm shtesë.

Seria u shiti së bashku në 43.4 milionë njësi në mbarë botën, duke përfshirë 12.87 milion njësi në Japoni dhe 30.53 milion jashtë shtetit. Ishte produkti i parë i lojërave video Nintendo që arriti një sukses të madh në nivel global.

Njësitë bazohen në një CPU 4-bit nga familia Sharp SM5xx, e cila përfshin një zonë të vogël ROM dhe RAM, si dhe një qark drejtues për ekranin LCD.

== Origjina dhe dizajni ==
[[Skeda:Game_and_Watch_Mario.jpg|parapamje| ''Mario Bros.'']]
[[Skeda:Game_and_Watch_patent_image.png|alt=The back, front, left, right view drawings of a two screen folding handheld|parapamje| Dizajni i patentuar i ''Game & Watch''-it me shumë ekrane]]
Projektuesi i lojërave, Gunpei Yokoi, udhëhoqi divizionin e Studimit dhe Zhvillimit të Nintendo në vitet 1970, duke krijuar lodra dhe lojëra fizike deri në krizën e naftës të vitit 1973, kur tregu për këto produkte u zvogëlua. Ndërkohë, në Shtetet e Bashkuara u zhvilluan konzollat e para të lojërave arcade dhe të lojërave për shtëpi, dhe Nintendo e përfitoi shpejt nga kjo trend në Japoni. Në një udhëtim me një Shinkansen (tren me plumb), Yokoi vërejti një biznesmen të mërzitur duke luajtur me një [[Llogaritësi|makinë llogaritëse]] LCD duke shtypur butonat. Pas kësaj, ai u frymëzua për një ide për një orë që kishte edhe funksionin e një makinë loje në miniaturë për të kaluar kohën. Më vonë, ai ia paraqiti idenë presidentit të Nintendo, [[Hiroshi Yamauchi]], kur Yamauchi e kërkoi që ta shoferonte në një takim biznesi. Megjithëse Yamauchi nuk shprehu asnjë mendim gjatë udhëtimit, në takimin ku ishin përfshirë edhe CEO i [[Sharp Corporation]], ata diskutuan idenë e Yokoi. Brenda javës, Yokoi u ftua në një takim midis Nintendo dhe Sharp, dhe iu dha leja për të zhvilluar konceptin e tij.<ref name="vice yokoi">{{Cite web |last=Alt |first=Matt |date=12 nëntor 2020 |title=How Gunpei Yokoi Reinvented Nintendo |url=https://www.vice.com/en/article/pkdbx7/how-gunpei-yokoi-reinvented-nintendo |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201113062629/https://www.vice.com/en/article/pkdbx7/how-gunpei-yokoi-reinvented-nintendo |archive-date=13 nëntor 2020 |access-date=12 nëntor 2020 |website=Vice |language=en}}</ref>

Yokoi projektonte kontrollet për këtë sistem portativ bazuar në suksesin e lojës arcade të Nintendo, Donkey Kong, duke përfshirë një buton të vetëm së bashku me një d-pad për lëvizje. Kjo inovacion çoi në krijimin e lojës Ball, e cila u bë një nga hitet e para të mëdha të Nintendo. Pas suksesit të saj, u lëshuan dhe u zhvilluan shumë variacione të konsolës, dhe ajo gjithashtu ishte frymëzimi kryesor për Game Boy, një konsolë e krijuar më vonë nga Yokoi. Seriali u ndërpre në vitin 1991 me lojën e konsolës "Mario the Juggler".

Njësitë përdorin bateri "buton-cell" LR4x/SR4x, të cilat Yokoi zgjodhi për shkak të madhësisë së tyre të vogël dhe koston e ulët. U prodhuan modele të ndryshme, disa prej tyre me dy ekrane dhe një dizajn që u referohet si "Seria e Ekranit Multi". Më vonë, dizajni i përdorur në këtë seri u ripërdor në pajisjet e tjera si Game Boy Advance SP, Nintendo DS dhe Nintendo 3DS.<ref>{{Cite web |date=8 shtator 2020 |title=Feature: How Nintendo's Game & Watch Took "Withered Technology" And Turned It Into A Million-Seller |url=https://www.nintendolife.com/news/2020/09/feature_how_nintendos_game_and_watch_took_withered_technology_and_turned_it_into_a_million-seller |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201017092404/https://www.nintendolife.com/news/2020/09/feature_how_nintendos_game_and_watch_took_withered_technology_and_turned_it_into_a_million-seller |archive-date=17 tetor 2020 |access-date=24 tetor 2020 |website=Nintendo Life |language=en-GB}}</ref>

== Loja A dhe loja B ==
Shumica e titujve kanë një buton "LOJË A" dhe "LOJË B". Loja B është përgjithësisht një version më i shpejtë dhe më i vështirë i lojës A, megjithëse ekzistojnë përjashtime:

* Në ''Squish'', loja B është rrënjësisht e ndryshme nga loja A - lojtari duhet të prekë alienët për t'i eliminuar ata, në krahasim me shmangien e mureve në lëvizje. 
* Në ''Flagman'', Loja B është një modalitet ku lojtari duhet të shtypë butonin e djathtë brenda një kohe të caktuar, jo të mësojë përmendësh modelet.
* Në ''Judge'', ''Boxing'', ''Donkey Kong 3'' dhe ''Donkey Kong Hockey'', Loja B është një version me dy lojtarë i lojës A. 
* Në ''Climber'', ''Balloon Fight'',<ref>{{Cite web |title=gw / balloon fight |url=http://www.gameandwatch.com/screen/crystal/balloonfight/index.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20091007171858/http://www.gameandwatch.com/screen/crystal/balloonfight/index.html |archive-date=2009-10-07 |access-date=2009-07-11 |language=sq}}</ref> dhe ''Super Mario Bros'', nuk ka asnjë buton Game B.

== Seritë e lojërave ==
[[Skeda:Game_&_Watch_Super_Mario_Bros_and_Parachute_comparison.jpeg|parapamje| Seritë ''Game & Watch'' me ekran të gjerë; ''Super Mario Bros'' dhe ''Parachute'']]

* Argjendi (1980)
* Ar (1981)
* Ekrani i gjerë (1981–1982)
* Multi-ekrane (1982–1989)
* Ekran i ri i gjerë (1982–1991)
* Tabela (1983)
* Panorama (1983–1984)
* Super Color (1984)
* Micro Vs System (1984)
* Ekrani Kristal (1986)
* Top (riqarkullim) (2010)
* Ekran me ngjyra (2020–2021)

U prodhuan 60 lojëra të ndryshme Game & Watch për shitje, së bashku me një version që është ende në dispozicion për blerje dhe një tjetër që ishte në dispozicion vetëm si çmim për një konkurs, duke e bërë numrin total të lojërave 62. Loja shpërbluese u dha fituesve të turneut F-1 Grand Prix të Nintendo. Një version i veçantë i këtyre lojërave, me kasë të verdhë të Super Mario Bros., u lëshua në një kuti plastike të modeluar sipas personazhit Disk-kun, që Nintendo e përdorte për të reklamuar sistemin e tyre të diskut Famicom. Vetëm 10,000 njësi të këtij versioni u prodhuan dhe ai nuk ishte kurrë në dispozicion për shitje me pakicë, kështu që versioni i verdhë konsiderohet i rrallë.<ref name="G&W.ch">{{Cite web |date=2 janar 2009 |title=Super Mario Bros. YM-901 |url=http://www.gameandwatch.ch/en/faqs/super-mario-bros-ym-901.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20110309015902/http://www.gameandwatch.ch/en/faqs/super-mario-bros-ym-901.html |archive-date=9 mars 2011 |access-date=1 korrik 2009 |language=sq}}</ref>

Seria Game & Watch shiti 14 milionë njësi në mbarë botën gjatë vitit të parë të publikimit deri në vitin 1981. Versioni Game & Watch i Donkey Kong, i lëshuar në vitin 1982, shiti 8 milionë njësi.<ref name="Epstein">{{cite book |last1=Epstein |first1=David |title=Range: Why Generalists Triumph in a Specialized World |date=27 qershor 2019 |publisher=[[Pan Macmillan]] |isbn=978-1-5098-4351-0 |page=196 |language=en |chapter=Chapter 9: Lateral Thinking with Withered Technology |quote=The Donkey Kong Game & Watch was released in 1982 and alone sold eight million units. |author1-link=David Epstein (journalist) |chapter-url=https://books.google.com/books?id=oEGCDwAAQBAJ&pg=PT196 }}</ref>

== Riqarkullime ==
[[Skeda:Festival_du_Jeu_Vidéo_-_2010-09-11_-_Game_&_Watch_Donkey_Kong.jpg|parapamje| ''Donkey Kong'']]
[[Skeda:Chef_-_Game&Watch_-_Nintendo.jpg|parapamje| ''Chef'']]
Lojërat Game & Watch u rinovuan midis 1995 dhe 2002 me serinë Game & Watch Gallery, e cila përfshinte pesë koleksione Game & Watch të lëshuara për Game Boy, Game Boy Color dhe Game Boy Advance. Këto koleksione përmbanin portet origjinale të lojrave, si dhe versione të reja, të modernizuara me karakteret e serisë [[Mario]].

Nga viti 1998 e tutje, një numër i shpërndarësve të palëve të treta janë licencuar për të ri-lëshuar versione më të vogla LCD të dhjetë lojërave të veçanta Game & Watch, të cilat së bashku përbëjnë serinë ''Nintendo Mini Classics''.

Në vitin 2001, Nintendo lëshoi ''Manhole-e'' në bashkëpunim me sistemin e saj Nintendo e-Reader. Megjithëse ishte planifikuar një linjë e tërë e kartave Game & Watch për e-Reader, ato nuk u lëshuan kurrë.

Nga korriku 2006 deri në marsin 2010, Nintendo prodhoi dy tituj "Game & Watch Collection" për Nintendo DS, të cilat do të lëshoheshin ekskluzivisht për anëtarët e Club Nintendo. Fisheku i parë përmbante tre lojëra nga seria Game & Watch Multi Screen: ''Oil Panic'', ''Donkey Kong'' dhe ''Green House''. Përmbledhja e dytë, Game & Watch Collection 2, përfshinte lojërat ''Parachute'', ''Octopus'' dhe një lojë të re me ekran të dyfishtë që kombinonte ''Parachute'' në ekranin e sipërm dhe ''Octopus'' në fund. Tani të dy titujt janë në dispozicion për publikun e gjerë.

== Trashëgimia ==
Game & Watch bëri konsolat e lojërave me video në dorë shumë të njohura. Shumë kompani lodrash ndoqën modelin e Game & Watch, përfshirë Tiger Electronics me lojëra të tyre me temën e [[Star Wars]]. Elektronika gjithashtu lëshoi një linjë klonesh të Game & Watch në [[Bashkimi Sovjetik|Bashkimin Sovjetik]].<ref>{{Cite web |last=Richter |first=Darmon |date=3 maj 2023 |title=How A Nintendo Game & Watch Bootleg Enraptured A Generation Of Russian Kids |url=https://www.timeextension.com/features/how-a-nintendo-game-and-watch-bootleg-enraptured-a-generation-of-russian-kids |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230503140647/https://www.timeextension.com/features/how-a-nintendo-game-and-watch-bootleg-enraptured-a-generation-of-russian-kids |archive-date=3 maj 2023 |access-date=3 maj 2023 |website=Time Extension |publisher=Hookshot Media |language=sq}}</ref>

Njësitë Game & Watch të Nintendo u zëvendësuan përfundimisht nga Game Boy origjinal. Çdo Game & Watch ishte në gjendje të luante vetëm një lojë, për shkak të përdorimit të një ekrani LCD të segmentuar të printuar paraprakisht me një mbivendosje. Shpejtësia dhe reagimi i lojërave ishin gjithashtu i kufizuar nga koha që iu deshte LCD-it për të ndryshuar gjendjen. Kontrollorët Nintendo Entertainment System (NES) u bazuan në kontrollet në Game & Watch, dhe versioni Game & Watch Multi Screen u bë modeli mbi të cilin u bazua Nintendo DS.

=== Mr. Game & Watch ===
Marka Game & Watch përfaqësohet në serinë Super Smash Bros të Nintendo me personazhin Mr. Game & Watch (Z. Game & Watch). Ai u shfaq për herë të parë në ''Super Smash Bros.'' dhe aftësitë e tij lidhen me prezantimin në pajisjet Game & Watch. Përveç ''Super Smash Bros'', Mr. Game & Watch është shfaqur edhe në ''Game & Watch Gallery 4'', ku ai është menaxher i zonës së "lojërave klasike" së bashku me Marion. Ai gjithashtu bën një paraqitje të shkurtër në ''Donkey Kong Country Returns'' dhe ''Rhythm Heaven Fever''.

Në shtator 2015, Nintendo lëshoi një koleksion koleksionist të figurës Amiibo të Mr. Game & Watch. Dizajni vjen gjithashtu me 3 alternativa shtesë të ndashme të personazhit në pozicione dhe lëvizje të ndryshme. Amiibo mund të skanohet në ''Super Smash Bros''. për Nintendo 3DS dhe Wii U, si dhe në ''Super Smash Bros. Ultimate'', ku mund të përdoret për të krijuar një personazh të inteligjencës artificiale që mund të stërvitet dhe të luftojë. Gjithashtu, Amiibo mund të përdoret për të zhbllokuar një opsion kozmetik në ''Super Mario Maker.''

== Shënime ==
<references group="a" />

== Referime ==
{{Reflist|30em}}

== Lidhje të jashtme ==
{{Commonskat|Game & Watch}}

* [https://www.nintendo.co.jp/ds/dsiware/game_and_watch/index.html GAME&WATCH] në faqen zyrtare të Nintendos (në japonisht)
[[Kategoria:Articles containing Japanese-language text]]
[[Kategoria:Produkte të paraqitura në 1980]]
[[Kategoria:Pajisje Nintendo]]
[[Kategoria:Ekskluzivitetet nga Nintendo]]