Gjethja

Gjethja

Gjethet jane "fabrikat" ku pergatitet ushqimi i bimes. Ajo eshte organ kryesor i cili kryen procese te cilat jan shume te rendesishme,jo vetem per bimen,por dhe per ekzistencen e botes se gjalle. Gjethja është pjese e një bime.Ajo perbehet nga gojezat (shterrat).Te cilat jane struktura ne forme fasuleje te vendosura perball njera-tjetres me funksion kalimin e gazeve.Gjethet kane forma te ndryshme.Ato janë pothuajse gjithmone te gjelbra.Formohen nga pjese te kercellit.Ato gjithmone thithin dioksid karboni dhe nxjerrin jashta oksigjen. Gjethja është gjithmone e domosdoshme tek një bime. Ato mund të kenë dellëzim paralel dhe dellëzim rrjetor.Pjeset kryesore te bimes jane:lulja, gjethet, kercelli dhe rrenjet

Struktura anatomike

Pjeset e gjethes janë:kellefi,bishti, llapa, nervi kryesor dhe nervat anesore (ndryshe enet percuese).Kellefi është pjese e bishtit qe mbeshtetet për kercell ose për dege.Te shume bime barishtore kellefi mbeshtjell tere ndernyjen.Bishti lidh llapen me kercellin.Ajo sherben për mbajtjen e llapes si dhe për percuarjen e ujit dhe te materieve nga kercelli ne gjethe ose anasjelltas. Llapa është pjesa me e rëndësishme për gjethen.Llapa funksionon kryesisht per marrjen e O2 ne gjethe dhe gjaja qe myll llapen a zysha e bios masi ta lexojn qar idiotllekesh ke shkru.

Funksionet

Gjethja kryen procesin e fotosintezes, frymemarrjen e bimes dhe transpirimin e ujit.i thithja e dyoksidit te karbonit dhe nxjerrja e oksigjenit nepemjet gypave percuese te gjethes qe quhen nervura. Ato ndahen ne dy lloje: te thjeshta dhe te perbera. Ato ndodhen ne brendesi te gjetheve e që ndihmojne shume ne funksionin jetesor te gjethes. Kemi shume lloje te ndryshme por ne pergjithesi kane nje funksion te njejte.

Pjeset kryesore

Gjethja ne pikepamje dallohet me tri pjese:Kellefi,bishti,enet percuese dhe llapa. Enet percuese gjenden ne llape, ndryshme quhen nervat anesore. Ato sherbejne per te transportuar ujin ne qelizat e gjethes dhe sherbejne si ind mbeshtetes per te mbajtur gjethen te shtrire.- Si zakonisht gjethet kane periudhe te shkurter te jetes respektivisht një peroidhe vegjetativ ose disa muaj.Te disa bime te cilat jetojne ne rajone te thata dhe te nxehta gjethet vegjetojne vetem disa jave ose disa dite, e pas rënies se tyre fotosinteza kryhet ne kercellin e gjelber. Një kohe me te gjate vegjetojne gjethet e bimeve farezhveshura mesatarish.5 vjet.Megjithate psai qe secilin vit formohen gjethe te reja ,ndërsa te vjetrat gradualisht bien sipas moshes,bimet janë perhere te gjelberta andaj janë te njohura si bime gjithmone te gjelberta. Bimet te te cilat secillin vit u nderrohen gjethet janë bime gjetherenese. Renia masive e gjetheve te bimet njihet si gjethrenie. Gjethet pasi bine ne toke ato shfrytezohen si humus dhe e pasurojne token.

Llojet e gjetheve

Gjethja e dykotiledoneve

Gjethi i dykotilodoneve dallon nga ai i njethelboreve, sepse dellezimin e kane rrjetor, kurse tek monokotiledoneve dellezimin e kane paralel. Ne deje gjenden tufat te cilat janë vazhdimesi i atyre qe vijne nga kercelli.

Gjethja i monokotiledoneve

Gjethet kanë githnje nevoj për to sepse nëse gjethi nuk ujitet, bima nuk mund te mbijetojë sepse është e ndjeshme se është e gjalle. Njerëzit duhen të kujdesen për to: ti ujisin, ti hedhin pleh etj. Nëse nuk e bejne këtë keto bime sdo të mbijetojne.

Gjethja i gimnospermeve

gjethet janë 2 llojesh:gjethe vjeshte dhe pranvere:gjethet e veres kanë ngjyrë te gjelbert kurse te vjeshtes kane ngjyrë kafe te çelët. kuriozitete pyjet janë me lagështi sepse gjethet avullojne ujin e tepërt.