Shihni burimin për Groenlanda

{{Infobox ndarje politike
| name            = Grenlanda
| native_name     = ''Kalaallit Nunaat'' ([[Gjuha grenlandeze|Grenlandisht]])<br/>''Grønland'' ([[Gjuha daneze|Danisht]])
| settlement_type = [[Danish Realm|Autonomous territory in the Kingdom of Denmark]]
| image_flag      = Flag of Greenland.svg
| flag_size       = 130px
| flag_type       = [[Flamuri i Grenlandës|Flamuri]]
| image_seal      = Coat of arms of Greenland.svg
| seal_size       = 75px
| seal_type       = [[Stema  Grenlandës|Stema]]
| anthem          = <br />"[[Nunarput, utoqqarsuanngoravit]]"<br />"Ti Toka jonë e lashtë"<br/>{{center| }}<!-- Himni kombëtar dhe vetëqeverisës -->
| song_type       = Kënga e '''[[Kalaallit]]'''
| song            = <br />"[[Nuna asiilasooq]]"<br />"Toka me Gjatësi të Madhe"{{efn|1=''Nuna asiilasooq'' ka status të barabartë si një [[himn rajonal]] por në përgjithësi përdoret vetëm në Grenlandë.<ref>{{Cite web |date=7 tetor 2003 |title=03EM/01.25.01-50 Spørgsmål til Landsstyret: Hvornår fremsætter Landsstyret beslutning om Grønlands |trans-title=03EM/01.25.01-50 Questions to the Home Rule Government: When does the Home Rule Government make a decision on Greenland |url=http://www.inatsisartut.gl/groenlands_landsting/landstingssamlinger/em_2003/dgopkt_behdato/spoergsmaal/50.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20141213120446/http://www.inatsisartut.gl/groenlands_landsting/landstingssamlinger/em_2003/dgopkt_behdato/spoergsmaal/50.html |archive-date=13 dhjetor 2014 |access-date=13 dhjetor 2014 |publisher=[[Inatsisartut|Government of Greenland]] |language=da}}</ref>}}<br/>{{center|[[Skeda:Nuna asiilasooq.ogg]]}}
| image_map          = Greenland (orthographic projection).svg
| map_caption        = Vendndodhja e Grenlandës
| mapsize            = 290px
| subdivision_type   = [[Shteti sovran]]
| subdivision_name   = Danimarka
| established_title  = [[Mbretëria e Norvegjisë (872–1397)|Bashkimi me Norvegjinë]]
| established_date   = 1262
| established_title2 = [[Perandoria dano-norvegjeze|Rikolonizimi danezo-norvegjez]]
| established_date2  = 1721
| established_title3 = [[Traktati i Kielit|Cedimi në Danimarkë]]
| established_date3  = 14 janar 1814
| established_title4 = [[Home rule]]
| established_date4  = 1 maj 1979
| established_title5 = Autonomi dhe vetëqeverisje të mëtejshme
| established_date5  = 21 qershor 2009<ref name=selvstyre /><ref name="selfrule">{{Cite news |date=21 qershor 2009 |title=Self-rule introduced in Greenland |work=BBC News |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/8111292.stm |language=en |access-date=4 maj 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100425041746/http://news.bbc.co.uk/2/hi/8111292.stm |archive-date=25 prill 2010 |url-status=live}}</ref>
| official_languages = [[Gjuha grenlandeze|Grenlandisht]]{{efn|name=languages|Grenlandishtja ka qenë gjuha e vetme zyrtare e Grenlandës që nga viti 2009.<ref name="selvstyre">(në danisht) [http://nyhederne-dyn.tv2.dk/article.php/id-23165644:gr%C3%B8nland-g%C3%A5r-over-til-selvstyre.html?rss TV 2 Nyhederne – "Grønland går over til selvstyre"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230809031528/https://nyheder.tv2.dk/2009-06-21-groenland-gaar-over-til-selvstyre |date=9 gusht 2023}} TV 2 Nyhederne – Ved overgangen til selvstyre, er grønlandsk nu det officielle sprog. Retrieved 22 January 2012.</ref><ref name="law">(në danisht) [http://www.stm.dk/multimedia/selvstyreloven.pdf Law of Greenlandic Selfrule] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120208032617/http://www.stm.dk/multimedia/selvstyreloven.pdf |date=8 February 2012}} (see chapter 7)</ref>}}<br />{{hlist|style=font-size: 85}}
| languages_type     = Gjuhë të njohura
| languages          = [[Gjuha daneze|Danisht]], [[Gjuha angleze|Anglisht]], dhe gjuhë të tjera nëse është e nevojshme{{efn|name=languages}}
| capital            = [[Nuuk]]
| coordinates        = {{Coord|64|10|N|51|44|W|type:city_region:GL-SM}}
| largest_city       = capital
|ethnic_groups       =
*89.5% [[Inuit grenlandezë|Inuit]] {{small|(duke përfshirë [[Grupet etnike në Evropë|evropiano]]-[[Inuit|inuitët]] multietnikë, kryesisht [[danezë]] dhe [[Gjermanikët Veriorë|nordikë]] të tjerë)}}<ref>{{Cite web |date=9 tetor 1997 |title=Bekendtgørelse af ILO-konvention nr. 169 af 28. juni 1989 vedrørende oprindelige folk og stammefolk i selvstændige stater |url=https://www.retsinformation.dk/eli/ltc/1997/97 |language=da |website=Retsinformation.dk |access-date=23 tetor 2020 |archive-date=8 tetor 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201008125927/https://www.retsinformation.dk/eli/ltc/1997/97 |url-status=live }}</ref>
*7.5% [[Danezët në Grenlandë|Danezë]] 
*1.1% [[Gjermanikët Veriorë|Nordikë]] të tjerë
*1.9% [[Demografia e Grenlandës#Grupet etnike|Të tjerë]]
| ethnic_groups_year = 2020<ref name="cia.gov">{{Cite web |title=The World Factbook – Central Intelligence Agency |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/greenland/ |access-date=3 tetor 2020 |website=cia.gov |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20210109162939/https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/greenland/ |archive-date=9 janar 2021 |url-status=live }}</ref>
| religion        = [[Krishterimi]] ([[Kisha e Grenlandës]])
| demonym         = {{hlist|Greenlander|Greenlandic}}
| government_type = [[Devolucioni|Qeveri e devoluar]] brenda një [[Monarkia kushtetuese|monarkie kushtetuese]] [[Sistemi parlamentar|parlamentare]]
| leader_title1   = [[Monarkia e Danimarkës|Monark]]
| leader_name1    = [[Frederik X]]
| leader_title2   = [[Kryeministri i Danimarkës|Kryeministri mbretëror]]
| leader_name2    = [[Mette Frederiksen]]
| leader_title3   = {{nowrap|[[Lista e Komisionerëve të Lartë Danezë në Grenlandë|Komisioneri i Lartë]]}}
| leader_name3    = [[Julie Præst Wilche]]
| leader_title4   = [[Kryeministri i Grenlandës|Kryeministri i Grenlandës]]
| leader_name4    = [[Múte Bourup Egede]]
| leader_title5   = [[Lista e kryetarëve të Inatsisartut|Kryetari i Inatsisartut]]
| leader_name5    = [[Mimi Karlsen]]
| legislature     = [[Folketing]] <small>(legjislativ mbretëror)</small><br />[[Inatsisartut]] <small>(legjislativ vendor)</small>
| national_representation_type1 = [[Folketing]]
| national_representation1      = 2 anëtarë
| area_km2        = 2,166,086<!-- (410,449 ice-free) -->
| area_rank       = <!-- Area rank should match [[List of countries and dependencies by area]];should not be any here -->
| area_sq_mi      = 836,109<!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]-->
| percent_water   = 83.1{{efn|As of 2000: {{convert|410449|km2|abbr=on}} ice-free; {{convert|1755637|km2|abbr=on}} ice-covered.<br />Dendësia: {{convert|0.14|/km2|abbr=on}} for ice-free areas.}}
| elevation_max_ft =
| elevation_max_m  = 3,700
| population_estimate = {{increaseNeutral}}56,583<ref>{{Cite web|title=Population of Greenland|url=https://worldpopulationreview.com/countries/greenland-population|work=Greenlandic Population as of 2022|access-date=12 gusht 2022|archive-date=4 gusht 2023|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20230804114047/https://worldpopulationreview.com/countries/greenland-population|url-status=live}}</ref>
| population_census   =
| population_estimate_year = 2022
| population_estimate_rank = 210th
| population_census_year   =
| population_density_km2   = 0.028 <!-- (0.16 on ice-free areas) -->
| population_density_sq_mi = 0.069 <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]-->
| population_density_rank  =
| GDP_PPP                  = $1.8 billion<ref name="Greenland in Figures 2013">{{Cite book |url=http://www.stat.gl/publ/en/GF/2013/pdf/Greenland%20in%20Figures%202013.pdf |title=Greenland in Figures 2013 |publisher=[[Statistics Greenland]] |isbn=978-87-986787-7-9 |issn=1602-5709 |language=en |access-date=2 shtator 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130921054558/http://www.stat.gl/publ/en/GF/2013/pdf/Greenland%20in%20Figures%202013.pdf |archive-date=21 shtator 2013 |url-status=live}}</ref>
| GDP_PPP_year       = 2011
| GDP_PPP_rank       = 
| GDP_PPP_per_capita = $37,000
| GDP_PPP_per_capita_rank = 
| GDP_nominal        = DKK 20.1 trilion<ref name=DANMARKS.NATIONALBANK>{{citation|title=DANMARKS NATIONALBANK|url=https://www.nationalbanken.dk/media/jv4i3stl/analysis-no13-the-greenlandic-economy-final.pdf|website=www.nationalbanken.dk|access-date=16 dhjetor 2023|archive-date=16 dhjetor 2023|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20231216060644/https://www.nationalbanken.dk/media/jv4i3stl/analysis-no13-the-greenlandic-economy-final.pdf|url-status=live}}</ref><br />$3.08 trilion<ref>{{Cite web|title=Greenland {{!}} Data|url=https://data.worldbank.org/country/GL|website=data.worldbank.org|language=en|access-date=9 gusht 2021|archive-date=31 maj 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230531211931/https://data.worldbank.org/country/GL|url-status=live}}</ref>
| GDP_nominal_year   = 2020
| GDP_nominal_rank   =
| GDP_nominal_per_capita = DKK 358,000<ref name=DANMARKS.NATIONALBANK/><br />$54,694<ref>{{cite web | url=https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.PCAP.CD?locations=GL | title=GDP per capita (Current US$) - Greenland &#124; Data | access-date=23 shkurt 2022 | archive-date=27 mars 2023 | language=en | archive-url=https://web.archive.org/web/20230327131743/https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.PCAP.CD?locations=GL | url-status=live }}</ref>
| GDP_nominal_per_capita_rank =
| Gini                   = 33.9 <!--number only-->
| Gini_year              = 2015
| Gini_change            = steady<!--increase/decrease/steady-->
| Gini_ref               = <ref name="wb-gini">{{cite web |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/field/gini-index-coefficient-distribution-of-family-income/country-comparison/ |title=Gini Index coefficient |publisher=CIA World Factbook |access-date=16 korrik 2021 |archive-date=17 korrik 2021 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20210717071854/https://www.cia.gov/the-world-factbook/field/gini-index-coefficient-distribution-of-family-income/country-comparison |url-status=live }}</ref>
| HDI        = 0.786 <!--number only-->
| HDI_year   = 2010 <!-- Please use the year to which the data refers, not the publication year-->
| HDI_change = increase <!--increase/decrease/steady-->
| HDI_ref    = <ref>{{Cite book |last=Avakov |first=Aleksandr Vladimirovich |url=https://books.google.com/books?id=p--IYwyuog0C |title=Quality of Life, Balance of Powers, and Nuclear Weapons (2012): A Statistical Yearbook for Statesmen and Citizens |date=2012 |publisher=Algora Publishing |isbn=978-0-87586-892-9 |page=51 |access-date=18 shtator 2022 |archive-date=9 mars 2024 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20240309055223/https://books.google.com/books?id=p--IYwyuog0C |url-status=live }}</ref>
| HDI_rank = 61st
| currency = [[Krone daneze]]
| currency_code = DKK
| utc_offset_list = [[UTC±00:00]] to [[UTC-04:00]]
| date_format = dd-mm-yyyy
| drives_on = right
| calling_code = [[Numrat e telefonit në Grenlandë|+299]]
| postal_code_type = [[Lista e kodeve postare në Grenlandë|Kodet postare]]
| postal_code = 39xx
| iso_code = [[ISO 3166-2:GL|GL]]
| cctld = [[.gl]]
}}

'''Grenlanda''' ([[Gjuha daneze|Danisht]] : '''''Grønland''''') - "vend i gjelbër" është një krahinë vetqeverisëse e [[Danimarka|Danimarkës]], e cila gjendet ndërmjet [[Oqeani Arktik|Oqeanit Arktik]] dhe [[Atlantiku|atij Atlantik]], në lindje të Arkipelagut Arktik Kanadez. Megjithëse nga pikëpamja fiziko-gjeografike i përket kontinentit të [[Amerika Veriore|Amerikës së Veriut]], historikisht dhe kulturalisht Groenlanda ka lidhje më të ngushta me [[Evropa|Europën]] prej të shkuarës së saj kur ka qenë e kolonizuar nga [[Norvegjia]] dhe [[Danimarka]], por edhe prej lidhjeve të ngushta me fqinjin ishullor të saj, [[Islanda|Islandën]].

Groenlanda është [[ishulli]] më i madh në botë. Tre të katërtat e sipërfaqes së saj janë të mbuluara nga shtresa akulli të përhershme. Me një popullsi prej 56,480 banorësh në vitin 2013, është territori më pak i dendur për nga popullsia në botë. Një e treta e popullsisë jeton në kryeqytetin e vendit [[Nuuk]]. Shumica e popullsisë së saj përbëhet nga kombësia Inuit, paraardhësit e të cilëve u zhvendosën në shekullin e XIII-të nga tokat e brendshme të [[Kanadaja|Kanadasë]] drejt ishullit.

== Historia ==
{{Kryesor|Historia e Grenlandës}}

== Gjeografia ==
{{Kryesor|Gjeografia e Grenlandës}}
'''Groenlanda''' është ishull me një sipërfaqe prej 2.166.086 km² nga e cila 1.755.637 km² (81%) është e mbuluar me akull. Bregdeti ka një gjatësi 39.330 km, që është gati sa gjatësia e [[Ekuatori|Ekuatorit]].

Pesha e mbulesës së akullt në brendësi të ishullit ka krijuar kanjonin rreth 300 m nën nivelin e detit.<ref>DK Atlas, 2001.</ref> Të gjitha vendbanimet janë përgjat bregdetit i cili nuk është i mbuluar me akull. Më së shumti banorë jetojnë në brgdetin perëndimor. Territori në verilindje, i cili përfshin pjesët e Groenlandës Veriore dhe Lindore, nuk është pjesë e asnjë njësie administrative, porse është vend ku gjindet parku më i madh kombëtar në botë.

Në pjesën qendrore të Groenlandës , e cila është e mbuluar me akull, gjinden më së paku katër stacione hulumtuese shkencore dhe kampe. Radiostacioni Jørgen Brøndlund Fjord deri në vitin [[1950]] ka qenë radiostacioni më verior në botë.

Toka e Perit, gadishulli në pjesën veriore të Groenlandës, nuk është e mbuluar me akull për shkak se ajri është i thatë për tu formuar mbulesa e borës. Nëse e tërë mbulesa e akullit të shkrihet, niveli i detit botëror do të rritej për 7 m dhe Groenlanda sigurisht do të shëndrrohej në arqipelag.<ref>[http://news.nationalgeographic.com/news/2004/04/0408_040408_greenlandicemelt.html Greenland Melt May Swamp LA, Other Cities, Study Says<!-- Roboti gjeneroi titull për referencën -->]</ref>

== Demografia ==
Konsiderohet se banorët e parë kanë qenë [[vikingët]], pas [[Shekulli XVI|shekullit XVI]] në bregdetin e Grenlandës  kanë jetuar [[eskimezët]], të cilët janë marrë me peshkim. Në [[Shekulli XVIII|shekullin XVIII]] fillon kolonizimi i [[Danezët|danezëve]] dhe në vitin [[1953]] bëhet pjesë përbërëse e [[Danimarka|Danimarkës]].
[[Skeda:Greenland_42.74746W_71.57394N.jpg|djathtas|parapamje|158x158px|Grenlanda nga sateliti]]

== Shënime ==
{{notelist}}

== Referime ==
{{reflist}}

== Lidhje të jashtme ==

{{AmerikaVeriore}}

{{AmerVeri-gjeo-cung}}

[[Kategoria:Grenlandë| ]]
[[Kategoria:Vartësi daneze]]
[[Kategoria:Territoret e varura në Amerikën e Veriut]]
[[Kategoria:Koloni të shuara norvegjeze]]
[[Kategoria:Territoret inuit]]
[[Kategoria:Vendet ishullore]]
[[Kategoria:Anëtarë të Këshillit Nordik]]
[[Kategoria:Shtete nordike]]
[[Kategoria:Rajonet e Arktikut]]
[[Kategoria:Territore të veçanta të Bashkimit Evropian]]
[[Kategoria:Shtete dhe territore të themeluara më 1979]]