Juan Prim

Juan Prim
Juan Prim
Të dhëna vetjake
U lind më	12 dhjetor 1814; Reus, Spanjë
Vdiq më	30 dhjetor 1870; Madrid
Nënshtetësia	Spanjoll
Punësimi	Gjeneral, burrështetas

Monumenti i Primit i skulpturuar nga Xhosef Llimona në Reus

Don Juan Prim y Prats, Markezi i Los Kastilljes, personalitet i rëndësishme i Spanjës, Konti i Reus, Viskont i El Bruçit (12 dhjetor 1814, Reus, Spanjë – 30 dhjetor 1870, Madrid) ishte gjeneral dhe burrështetas spanjoll.

Jeta

Primi ishte djali i toger kolonel Pablo Primit. Ai hyri në trupën e lirë si vullnetar i Isabella I të Spanjës në vitin 1834, dhe në kursin e luftën civile mori titullin lejtnant-kolonel dhe pati dy urdhra kalorësiak. Pas paqes së vitit 1839, si një progresist në krahasim me diktaturën e Gjeneralit Espartero, ai u dërgua në mërgim. Gjithsesi, në vitin 1843 ai u zgjodh deputet i Tarragonës dhe pasi e mundi Esparteron në Brunç ai hyri triumfalisht në Madrid me Gjeneral Serranon. Mbrojtësi i Maria Kristinës e gradoi atë duke e bërë major-gjeneral, dhe e bëri conde de Resu (Kont i Reusit) dhe vizconde del Bruch (Viskont i Bruçit).^[1]

Gjenerali Narvaez, kryeministër, që dështoi në kuptimin e konceptit liri kushtetuese, dhe Gjenerali Prim, që dështoi në shfaqjen e shenjave të opozitës, u dënuan me gjashtë vjet burgim në Filipine. Dënimi nuk u krye dhe Primi vazhdoi mërgimin e tij në Angli dhe në Francë deri në amnisti në vitin 1847. Pastaj ai u kthye në Spanjë, dhe ishte i punësuar i parë si kapiten-gjeneral i Puerto Rikos dhe më vonë si përfaqësues i ushtrisë me sulltanin gjatë Luftës së Krimesë. Në vitin 1854 ai u zgjodh si gjyqtar dhe ia dha ndihmën e tij Gjeneralit O’Donellit, i cili e emëroi atë lejtant-gjeneral në vitin 1856. Në Luftën kundër Marokut ai i bëri shërbime të mira Fnideqit (Kastillejos), Cabo Negro, Guad al Gelu dhe Campamentos në vitin 1860 kur edhe u bë marques de los Castillejos (Markez i Los Kastillejos) dhe Grande de España (Personalitet i shquar i Spanjës).^[1]

Primi komandoi ushtrinë spanjolle në Meksikë kur refuzoi projektet ambicioze të Napoleonit III. Pasi u kthye në Spanjë iu bashkua opozitës, duke mbajtur deklarata në Kataluni kundër gjeneralit Narvaez dhe O’Donellit. Gjithë përpjekjet e tij dështuan deri në vdekjen e Narvaezit në prill të vitit 1868, pas së cilën Mbretëresha Isabella ra gjithmonë e më shumë nën ndikimin e jezuitëve, dhe u bë gjithnjë e më shumë tiranike sa që në fund e mërgoi edhe Serranon. Në shtator të vitit 1868 Gjenerali Serrano dhe Gjenerali Prim u kthyen dhe Brigaderi Topete, që komandonte flotë, e rriti standardin e revoltës në Kadiz. Në korrik të vitit 1869 Gjenerali Serrano u zgjodh mbrojtës dhe Primi u bë president i këshillit dhe mareshal.

Më 6 nëntor 1870 Amadeo, Duka e Aostës, u zgjodh mbret i Spanjës, por Gjenerali Prim, duke u larguar nga dhoma e gjykatës, më 28 dhjetor, u qëlluan nga vrasës të panjohur dhe vdiq dy ditë më vonë. Gjykata mori fëmijët e tij si reparte të shtetit; tri ditë më vonë, Mbreti Amadeo I u betua në prani të kufomës se do ta rishikonte kushtetutën spanjolle. ^[1]Kjo për shkak se Primi kishte kërkuar në të gjitha gjykatat evropiane duke u munduar të gjente një monark i cili nuk kundërshtonte zgjedhjet demokratike. Ai njihet për thënien e tij “të kërkosh një monark demokratik në Evropë është si të gjesh një ateist në parajsë”. Amadeo i Savojit ishte më me vend që dha pëlqimin e tij.

Shënimet

^ ^a ^b ^c Chisholm, Hugh, ed. (1911). "Prim, Juan". Encyclopædia Britannica (11th ed.). Cambridge University Press

Referime

Chisholm, Hugh, ed. (1911). "Prim, Juan". Encyclopædia Britannica (11th ed.). Cambridge University Press

Për më tepër

Blairet, Louis (1867). Le Général Prim et la situation actuelle de l'Espagne. Paris. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Mungon shtëpia botuese te vendodhja (lidhja)
Guillaumot (1870). Juan Prim et l'Espagne. Paris. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Mungon shtëpia botuese te vendodhja (lidhja)
Guited, Gimenez y (1860). Guited, Historia militar y política del General Don Juan Prim. Barcelona. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Mungon shtëpia botuese te vendodhja (lidhja)
Léonardon, Henri (1901). Prim. Paris. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Mungon shtëpia botuese te vendodhja (lidhja)
Schurz, Carl (1907). "Chapter 6". Reminiscences. Vëll. II. New York: McClure Publ. Co. fq. 293–297. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

Lidhje të jashtme

Map (1866) of the approximate route of Prim from Ocaña to Portugal.

[Chisholm-1] Chisholm, Hugh, ed. (1911). "Prim, Juan". Encyclopædia Britannica (11th ed.). Cambridge University Press

[1]