Liria e shprehjes
Liria e shprehjes është themeli i demokracisë dhe është çelësi i gëzimit të shumë të drejtave të tjera. E drejta e mbrojtur shprehet shumë gjerësisht, duke shkuar shumë përtej lirisë së shtypit. Ajo mbulon ligjërimet politike, ligjërimet tregtare dhe shprehjen artistike. Gjykata ka theksuar rëndësinë e saj kushtetuese dhe është shprehur se ndërhyrja mund të justifikohet vetëm nga nevoja të domosdoshme dhe që përjashtimet duhet të interpretohen ngushtë. [1]
Liria e fjalës është një parim që mbështet lirinë e një individi ose të një komuniteti për të artikuluar mendimet dhe idetë e tyre pa frikë nga hakmarrja, censura ose sanksionimi ligjor. Shprehja "liria e shprehjes" nganjëherë përdoret në mënyrë sinonime, por përfshin çdo veprim të kërkimit, marrjes dhe dhënies së informacionit ose ideve, pavarësisht nga mediumi i përdorur. [2][3]
Origjina
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Liria e fjalës dhe e shprehjes ka një histori të gjatë që paraprin instrumente moderne ndërkombëtare të të drejtave të njeriut. [4] Mendohet se parimi demokratik antishqiptar i fjalës së lirë mund të ketë dalë në fund të shekullit VI ose në fillim të shekullit të 5. Vlerat e Republikës Romake përfshijnë lirinë e fjalës dhe lirinë e fesë.
Komunikimi i lirë i ideve dhe opinioneve është një nga më të çmueshmet e të drejtave të njeriut. Çdo qytetar mundet, për rrjedhojë, të flasë, të shkruajë dhe të shtypë me liri, por do të jetë përgjegjës për abuzimet e kësaj lirie siç përcaktohet me ligj. [4]
Neni 19 i Deklaratës Universale të të Drejtave të Njeriut, i miratuar në vitin 1948, thotë:
Gjithkush ka të drejtën e lirisë së mendimit dhe shprehjes; kjo e drejtë përfshin lirinë për të mbajtur mendime pa ndërhyrje dhe për të kërkuar, pranuar dhe dhënë informacion dhe ide nëpërmjet çdo mediumi dhe pavarësisht nga kufijtë. [5]
Sot, liria e fjalës, ose liria e shprehjes, njihet në ligjin ndërkombëtar dhe rajonal të të drejtave të njeriut. E drejta është e përcaktuar në nenin 19 të Konventës Ndërkombëtare për të Drejtat Civile dhe Politike, nenin 10 të Konventës Evropiane për të Drejtat e Njeriut, nenin 13 të Konventës Amerikane për të Drejtat e Njeriut dhe nenin 9 të Kartës Afrikane për të Drejtat e Njeriut dhe të Popujve. [9] Bazuar në argumentet e John Milton, liria e fjalës kuptohet si një e drejtë multi-faceted që përfshin jo vetëm të drejtën për të shprehur apo shpërndarë informacion dhe ide, por tre aspekte të tjera të dallueshme:
- E drejta për të kërkuar informacione dhe ide;
- E drejta për të marrë informacione dhe ide;
- E drejta për të dhënë informacion dhe ide
Standardet ndërkombëtare, rajonale dhe kombëtare gjithashtu e pranojnë se liria e fjalës, si liria e shprehjes, përfshin çdo medium, qoftë me gojë, me shkrim, me shkrim, përmes internetit ose nëpërmjet formave të artit. Kjo do të thotë se mbrojtja e lirisë së fjalës si një e drejtë përfshin jo vetëm përmbajtjen, por edhe mjetet e shprehjes. [6]
Marrëdhënie me të drejta të tjera
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]E drejta e lirisë së fjalës dhe shprehjes është e lidhur ngushtë me të drejtat e tjera dhe mund të jetë e kufizuar kur bie ndesh me të drejta të tjera. E drejta e lirisë së shprehjes lidhet gjithashtu me të drejtën për një gjykim të drejtë dhe procedim gjyqësor, i cili mund të kufizojë qasjen në kërkimin e informacionit, ose të përcaktojë mundësinë dhe mjetet në të cilat liria e shprehjes manifestohet brenda procedurave gjyqësore. Si parim i përgjithshëm liria e shprehjes nuk mund të kufizojë të drejtën e privatësisë, si dhe nderin dhe reputacionin e të tjerëve. Megjithatë, gjerësia më e madhe jepet kur kritikohen figurat publike. [7]
E drejta e lirisë së shprehjes është veçanërisht e rëndësishme për median, e cila luan një rol të veçantë si bartës i së drejtës së përgjithshme për lirinë e shprehjes për të gjithë. [8]Sidoqoftë, liria e shtypit jo domosdoshmërisht mundëson lirinë e fjalës. Judith Lichtenberg ka përshkruar kushtet në të cilat liria e shtypit mund të kufizojë lirinë e fjalës, për shembull, kur mediat shtypin informacionin ose mbysin diversitetin e zërave të qenësishëm në lirinë e fjalës. Lichtenberg argumenton se liria e shtypit është thjesht një formë e së drejtës pronësore të përmbledhur nga parimi "pa para, pa zë". [9]
Shiko edhe
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ "https://www.coe.int/sq/web/echr-toolkit/la-liberte-dexpression".
{{cite web}}: Lidhje e jashtme në|title=|language=(Ndihmë!) - ^ Buzhala, Diellza (2019-02-13). "Freedom". Wikipedia (në anglisht).
- ^ "Censorship". Wikipedia (në anglisht). 2019-02-17.
- ^ Rainer, Grote (mars 2018). "French Declaration of the Rights of Man and of the Citizen (1789)". Max Planck Encyclopedia of Comparative Constitutional Law. Oxford University Press.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ [United Nations (10 September 1948). "The Universal Declaration of Human Rights". UN.org. www.un.org. Retrieved 25 June 2013. "Origins, freedom of speech"].
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!); Shiko vlerën e|url=(Ndihmë!) - ^ [Andrew Puddephatt, Freedom of Expression, The essentials of Human Rights, Hodder Arnold, 2005, p. 128 "Freedom of Expression, The essentials of Human Rights, Hodder Arnold, 2005, p. 128"].
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!); Shiko vlerën e|url=(Ndihmë!) - ^ [Brett, Sebastian (1999). Limits to tolerance: freedom of expression and the public debate in Chile. Human Rights Watch. p. xxv. ISBN 978-1-56432-192-3. "relationshipwithothersright"].
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!); Shiko vlerën e|url=(Ndihmë!) - ^ [Andrew Puddephatt, Freedom of Expression, The essentials of Human Rights, Hodder Arnold, 2005, p. 128 "Liria e shprehjes"].
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!); Shiko vlerën e|url=(Ndihmë!) - ^ [Sanders, Karen (2003). Ethics & Journalism. Sage. p. 68. ISBN 978-0-7619-6967-9. "Ethics & Journalism. Sage. p."]
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!); Shiko vlerën e|url=(Ndihmë!)