Shihni burimin për Lufta e Kosovës

{{Infobox military conflict
| conflict          = Lufta në Kosovë
| partof            = [[Luftërat në Jugosllavi|Luftërave Jugosllave]]
| image             = [[Skeda:Kosovo War header.jpg|300px]]
| caption           = '''Kah ora, nga lart-majtas:''' Shtabi i përgjithshëm i Ushtrisë Jugosllave në Beograd i shkatërruar nga [[NATO]]; Një veturë Yugo Zastava nën rrënoja; Memorial i komandantëve të UÇK-së; Një [[McDonnell Douglas F-15 Eagle|F-15E]] i USAF-it duke u ngritur nga Baza ajrore e NATO-s
| date              = 28 Shkurt 1998 – 11 Qershor 1999<br>(2 vite, 3 muaj dhe 2 javë)
| place             = [[Krahina Autonome e Kosovës dhe Metohisë|Kosovë]], [[Republika Federale e Jugosllavisë]], (sot [[Republika e Kosovës]])<br>
'''Jashtë Kosovës'''
*[[Shqipëri]]
| territory         = Nuk ka ndryshime territoriale sipas [[Rezoluta 1244 e Këshillit të Sigurimit|Rezolutës 1244]], ndarje e menjëhershme politike dhe ekonomike e [[Kosovës]] nga [[Jugosllavia]] nën [[UNMIK|administrimin e OKB-së]].
| result            = [[Marrëveshja e Kumanovës]]
*Fitore e Kosovës
*Ushtria Jugosllave dhe Policia Serbe largohen nga Kosova, vendi bëhet protektorat i [[Kombet e Bashkuara|Kombeve të Bashkuara]]
*Refugjatët shqiptarë kthehen në Kosovë nëpër shtëpitë e tyre
*[[Rezoluta 1244 e Këshillit të Sigurimit|Rezoluta 1244 e Kombeve të Bashkuara]]<br>
*[[Bombardimi i NATO-s mbi Jugosllavi|Ndërhyrja e NATO-s]] debatohet<br>
*Veteranët e [[UÇK]]-së bashkohen me [[Ushtria Çlirimtare për Preshevë, Medvegjë dhe Bujanoc|UÇPMB]]-në, në [[Lufta në Luginën e Preshevës (1999-2001)|Luftën e Luginës së Preshevës]]
| combatant1        = *[[File:UCK KLA.svg|30px]] [[Ushtria Çlirimtare e Kosovës]] (UÇK)<br>
*[[File:Flag of Albania.svg|30px]] [[Forcat e Armatosura të Republikës së Kosovës]] (FARK)
'''Mbështetur nga''':
*[[File:Flag of Albania.svg|30px]] [[Shqipëria]]<br>{{small|(Vullnetarë dhe armë)}}
*[[File:Flag of Croatia.svg|30px]] [[Kroacia]]<br>{{small|(Armë të lehta)}}
*[[File:Flag of NATO.svg|30px]] [[NATO]]<br>{{small|(Mbështetje Ajrore)}}
| combatant2        = *[[File:Flag of Serbia and Montenegro; Flag of Yugoslavia (1992–2003).svg|30px]] [[Forcat e Armatosura të Serbisë dhe Malit të Zi|Ushtria e Jugosllavisë]]<br>
*[[File:Амблем Полиције Србије.png|30px]] [[Policia e Serbisë]]
'''Mbështetur nga''':
*[[File:Flag of Russia.svg|30px]] [[Rusia]]<br>{{small|(Vullnetarë)}}
*[[File:Flag of Ukraine.svg|30px]] [[Ukraina]]<br>{{small|(Vullnetarë)}}
*[[File:Flag of Greece.svg|30px]] [[Greqia]]<br>{{small|(Vullnetarë)}}
| commander1        = [[File:UCK KLA.svg|26px]] [[Adem Jashari]] 

[[File:UCK KLA.svg|26px]] [[Hamëz Jashari]] 

[[File:UCK KLA.svg|26px]] [[Sylejman Selimi]]

[[File:UCK KLA.svg|26px]] [[Agim Çeku]]

[[File:UCK KLA.svg|26px]] [[Ramush Haradinaj]]

[[File:UCK KLA.svg|26px]] [[Hashim Thaçi]]

[[File:UCK KLA.svg|26px]] [[Fatmir Limaj]]

[[File:UCK KLA.svg|26px]] [[Kadri Veseli]]

[[File:UCK KLA.svg|26px]] [[Rrustem Berisha]]

[[File:UCK KLA.svg|26px]] [[Anton Quni]]

[[File:UCK KLA.svg|26px]] [[Agim Ramadani]] 

[[File:UCK KLA.svg|26px]] [[Sali Çekaj|Sali Çeku]] 

[[File:UCK KLA.svg|26px]] [[Bekim Berisha]] 

[[File:UCK KLA.svg|26px]] [[Tahir Sinani]] 

[[File:UCK KLA.svg|26px]] [[Fadil Nimani]] 

[[File:UCK KLA.svg|26px]] [[Ahmet Krasniqi]] 

[[File:UCK KLA.svg|26px]] [[Tahir Zemaj]] 

[[File:UCK KLA.svg|26px]] [[Bujar Bukoshi]]

[[File:UCK KLA.svg|26px]] [[Jakup Krasniqi]]
| commander2        = [[File:Flag of Serbia and Montenegro; Flag of Yugoslavia (1992–2003).svg|27px]] [[Sllobodan Millosheviç]]

[[File:Flag of Serbia and Montenegro; Flag of Yugoslavia (1992–2003).svg|27px]] [[Pavlle Bullatoviç]]

[[File:Flag of Serbia and Montenegro; Flag of Yugoslavia (1992–2003).svg|27px]] [[Dragoljub Ojdaniç]]

[[File:Flag of Serbia and Montenegro; Flag of Yugoslavia (1992–2003).svg|27px]] [[Svetozar Marjanoviç]]

[[File:Flag of Serbia and Montenegro; Flag of Yugoslavia (1992–2003).svg|27px]] [[Nebojsha Pavkoviç]]

[[File:Flag of Serbia and Montenegro; Flag of Yugoslavia (1992–2003).svg|27px]] [[Vllastimir Gjorgjeviç]]

[[File:Flag of Serbia and Montenegro; Flag of Yugoslavia (1992–2003).svg|27px]] [[Vladimir Llazareviç]]

[[File:Flag of Serbia and Montenegro; Flag of Yugoslavia (1992–2003).svg|27px]] [[Radovan Llazareviç]]

[[File:Flag of Serbia and Montenegro; Flag of Yugoslavia (1992–2003).svg|27px]] [[Bozhidar Deliç]]

[[File:Flag of Serbia and Montenegro; Flag of Yugoslavia (1992–2003).svg|27px]] [[Dragan Zhivanoviç]]

[[File:Flag of Serbia and Montenegro; Flag of Yugoslavia (1992–2003).svg|27px]] [[Radosllav Mirkoviç]]

[[File:Flag of Serbia and Montenegro; Flag of Yugoslavia (1992–2003).svg|27px]] [[Millorad Nisaviç]]

[[File:Flag of Serbia and Montenegro; Flag of Yugoslavia (1992–2003).svg|27px]] [[Millorad Ulemek]]

[[File:Flag of Serbia and Montenegro; Flag of Yugoslavia (1992–2003).svg|27px]] [[Ljubinko Gjurkoviç]]

[[File:Flag of Serbia and Montenegro; Flag of Yugoslavia (1992–2003).svg|27px]] [[Goran Radosllavjeviç]]

[[File:Flag of Serbia and Montenegro; Flag of Yugoslavia (1992–2003).svg|27px]] [[Sreten Lukiç]]

[[File:Flag of Serbia and Montenegro; Flag of Yugoslavia (1992–2003).svg|27px]] [[Zhivko Trajkoviç]]

[[File:Flag of Serbia and Montenegro; Flag of Yugoslavia (1992–2003).svg|27px]] [[Dushko Slivançanin]]

[[File:Flag of Serbia and Montenegro; Flag of Yugoslavia (1992–2003).svg|27px]] [[Vidoje Kovaçeviç]]

[[File:Flag of Serbia and Montenegro; Flag of Yugoslavia (1992–2003).svg|27px]] [[Stojan Konjikovac]]

[[File:Flag of Serbia and Montenegro; Flag of Yugoslavia (1992–2003).svg|27px]] [[Dragutin Dimçevski]]
| strength1         = *[[File:UCK KLA.svg|26px|]] 17,000 – 20,000 luftëtarë të [[Ushtria Çlirimtare e Kosovës|UÇK-së]]
*[[File:Flag of Albania.svg|28px]] 3,000 luftëtarë të [[Forcat e Armatosura të Republikës së Kosovës|FARKU-t]]
*[[File:Flag of Albania.svg|28px]] 100–150 ushtarë nga [[Ushtria shqiptare|Ushtria e Shqipërisë]]<br>
*[[File:Flag of NATO.svg|27px]] 80 avionë<br>{{small|([[Operacioni Eagle Eye (1999)|Operacioni "Syri i Shqiponjës"]])}}<br>
*[[File:Flag of NATO.svg|27px]] 1,031 avionë<br>{{small|([[Bombardimi i Jugosllavisë nga NATO|Operacioni "Forcat Aleate"]])}}<br>
*[[File:Flag of NATO.svg|27px]] 30 anije luftarake dhe nëndetëse <br>
| strength2         = *[[File:Flag of Serbia and Montenegro; Flag of Yugoslavia (1992–2003).svg|27px]] 85,000 ushtarë (përfshirë 40,000 brenda dhe rreth Kosovës) 
*[[File:Flag of Serbia.svg|27px]] 20,000 policë<br>
*[[File:Flag of Serbia and Montenegro; Flag of Yugoslavia (1992–2003).svg|27px]] 100 Raketa SAM<br>
*[[File:Flag of Serbia and Montenegro; Flag of Yugoslavia (1992–2003).svg|27px]] 1,400 artileri<br>{{small|(Mbrojtje Tokësore dhe Ajrore)}}<br>
*[[File:Flag of Serbia and Montenegro; Flag of Yugoslavia (1992–2003).svg|27px]] 240 avionë<br>
*[[File:Flag of Serbia and Montenegro; Flag of Yugoslavia (1992–2003).svg|27px]] 2,032 tanke dhe autoblinda<br>
*[[File:Flag of Serbia.svg|27px]] Njësitë paramilitare serbe (Shakalli dhe Skorpioni)<br>
*[[File:Flag of Russia.svg|27px]] Qindra mercenarë rusë
| casualties1       = *[[File:UCK KLA.svg|26px]] 1,500 luftëtarë të vrarë
*[[File:Flag of NATO.svg|27px]] 2 ushtarë të vrarë (jo në luftë)
*[[File:Flag of USA.svg|30px]] 3 ushtarë amerikanë të kapur nga forcat serbe
*[[File:Flag of NATO.svg|27px]] 47 avionë UAV të rrëzuar
*[[File:Flag of NATO.svg|27px]] 2 helikopterë AH-64 Apache të përplasur
*[[File:Flag of USA.svg|30px]] 1 avion F-117A i rrëzuar<br>
*[[File:Flag of USA.svg|30px]] 1 avion F-117A i dëmtuar<br>
*[[File:Flag of USA.svg|30px]] 1 avion [[F-16 Fighting Falcon|F-16C]] i rrëzuar
*[[File:Flag of USA.svg|30px]] 2 avionë A-10 të rrëzuar
*[[File:Flag of USA.svg|30px]] 2 avionë A-10 të dëmtuar
*[[File:Flag of USA.svg|30px]] 1 avion AV-17 u përplas
| casualties2       = '''Të shkaktuara nga [[UÇK-ja]]:'''
*[[File:Flag of Serbia and Montenegro; Flag of Yugoslavia (1992–2003).svg|28px]] 659 ushtarë të vrarë<br>
*[[File:Flag of Serbia.svg|27px]] 349 policë të vrarë<br>
*[[File:Flag of Russia.svg|27px]] 4 mercenarë rusë të vrarë 
*[[File:Flag of Yugoslavia (1992–2003).svg|28px]] 26 tanke të shkatërruara 

'''Të shkaktuara nga [[NATO]]:''' 
*[[File:Flag of Serbia and Montenegro; Flag of Yugoslavia (1992–2003).svg|28px]] 5,000 ushtarë dhe policë të vrarë<br> 
*[[File:Flag of Serbia and Montenegro; Flag of Yugoslavia (1992–2003).svg|28px]] 14 tanke të shkatërruara<br>
*[[File:Flag of Serbia and Montenegro; Flag of Yugoslavia (1992–2003).svg|28px]] 18 autoblinda të shkatërruar<br>
*[[File:Flag of Serbia and Montenegro; Flag of Yugoslavia (1992–2003).svg|28px]] 20 artileri të shkatërruara<br> 
*[[File:Flag of Serbia and Montenegro; Flag of Yugoslavia (1992–2003).svg|28px]] 121 avionë dhe helikopterë të shkatërruar
| casualties3       = '''Në Kosovë:'''<br> 
*[[File:Flag of Albania.svg|28px]] 8,676 civilë [[Shqiptarë]] të vrarë dhe të zhdukur <br> 
*[[File:Flag of Albania.svg|28px]] 848,000 [[Shqiptarë të Kosovës]] të shpërngulur <br> 
*[[File:Flag of Yugoslavia (1992–2003).svg|29px]] 1,196 civilë [[Serbë]] të vrarë dhe të zhdukur <br> 
*[[File:Flag of Yugoslavia (1992–2003).svg|29px]] 200,000 [[Serbët e Kosovës|Serbë të Kosovës]] të shpërngulur <br> 
'''Jashtë Kosovës:''' <br> 
*[[File:Flag of Serbia.svg|27px]] 489–528 civilë të vrarë nga bombardimet e [[NATO]]-s në [[Serbi]] <br> 
*[[File:Flag of China.svg|27px]] 3 gazetarë [[Kina|Kinezë]] të vrarë gjatë bombardimit të Ambasadës Kineze në [[Beograd]] nga [[NATO]]
}}
'''Lufta e Kosovës''' ishte një konflikt i armatosur në [[Republika e Kosovës|Republikën e Kosovës]] (në atë kohë [[Republika Federale e Jugosllavisë]]) ndërmjet [[Ushtria Çlirimtare e Kosovës|Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës]] (UÇK-së) dhe [[Forcat e Armatosura të Serbisë dhe Malit të Zi|Ushtrisë së Jugosllavisë]] (JNA-së), e mbështetur nga [[Policia e Serbisë]] (MUP) e cila filloi më [[28 Shkurt]] [[1998]], pas sulmeve jugosllave në fshatrat Likoshan, Qirez dhe Prekaz të rajonit të Drenicës në Kosovë dhe përfundoi me nënshkrimin e [[Marrëveshja e Kumanovës|Marrëveshjes së Kumanovës]] më [[11 Qershor]] [[1999]]. Lufta përfundoi kur [[NATO|Organizata e Traktatit të Atlantikut të Veriut]] (NATO) ndërhyri duke filluar sulmet ajrore më [[24 Mars]] [[1999]], të cilat rezultuan me tërheqjen e forcave serbo–jugosllave nga [[Kosova]].

UÇK-ja u formua në fillim të viteve 1990 për të luftuar kundër diskriminimit të shqiptarëve dhe shtypjes së disidencës politike nga autoritetet serbe, e cila filloi pas shtypjes së autonomisë së Kosovës nga presidenti serb [[Sllobodan Millosheviç]] në vitin 1989. UÇK-ja e filloi fushatën e parë në vitin 1995, pasi çështja e Kosovës u la jashtë [[Marrëveshja e Dejtonit|Marrëveshjes së Dejtonit]] dhe ishte bërë e qartë se strategjia e rezistencës paqësore e presidentit [[Ibrahim Rugova]] nuk kishte arritur ta sjellë Kosovën në agjendën ndërkombëtare. Në qershor të vitit 1996, grupi i UÇK-së mori përgjegjësinë për aktet e sulmeve që synonin stacionet policore serbe në Kosovë. Në vitin 1997, UÇK-ja bleu një sasi të madhe armësh përmes kontrabandës së armëve nga Shqipëria, pas një rebelimi në të cilin armët u grabitën nga postet e policisë dhe ushtrisë shqiptare. Në fillim të vitit 1998, sulmet e UÇK-së që synonin autoritetet serbo–jugosllave në Kosovë rezultuan në një prani të shtuar të paramilitarëve dhe forcave të rregullta serbe, të cilët më pas filluan të ndjekin një fushatë hakmarrëse që synonte simpatizantët e UÇK-së dhe kundërshtarët politikë. Në këtë fushatë u vranë 1,500 deri në 2,000 civilë shqiptarë dhe luftëtarë të UÇK-së dhe u shpërngulën 370,000 shqiptarë të Kosovës deri në mars të vitit 1999.

Më 20 mars 1999, forcat serbo–jugosllave filluan një fushatë masive represioni dhe dëbimi të shqiptarëve të Kosovës pas tërheqjes së Misionit Verifikues të OSBE-së në Kosovë dhe dështimit të Marrëveshjes së propozuar të Rambujesë. Si përgjigje ndaj kësaj, NATO ndërhyri me një fushatë bombardimi ajror që filloi më 24 mars, duke e justifikuar atë si një "luftë humanitare". Lufta përfundoi me [[Marrëveshja e Kumanovës|Marrëveshjen e Kumanovës]], të nënshkruar më 9 qershor, me forcat jugosllave dhe serbe që ranë dakord të tërhiqeshin nga Kosova për t'i hapur rrugë një pranie ndërkombëtare. Forcat e NATO-s hyrën në Kosovë më 12 qershor. Fushata e bombardimeve të NATO-s ka mbetur e diskutueshme. Ai nuk mori miratimin e Këshillit të Sigurimit të OKB-së dhe shkaktoi të paktën 488 vdekje civile jugosllave, duke përfshirë një numër të konsiderueshëm refugjatësh kosovarë. 

Në vitin 2001, një Gjykatë Supreme, me seli në Kosovë dhe e administruar nga Kombet e Bashkuara, konstatoi se kishte pasur "një fushatë sistematike terrori, duke përfshirë vrasje, përdhunime, zjarrvënie dhe keqtrajtime të rënda", por se trupat serbo–jugosllavë ishin përpjekur ta dëbonin dhe jo ta zhduknin popullsinë shqiptare. Pas luftës, u përpilua një listë e cila dokumentoi se mbi 13,500 njerëz u vranë ose u zhdukën gjatë konfliktit dy vjeçar. Forcat jugosllave dhe serbe shkaktuan shpërnguljen e 1.2 milionë dhe 1.45 milionë shqiptarëve të Kosovës. 

Ushtria Çlirimtare e Kosovës u shpërbë menjëherë pas përfundimit të luftës, ku disa nga pjesëtarët e saj vazhduan të luftonin për [[UÇPMB]]-në në Luginën e Preshevës dhe të tjerë iu bashkuan [[Ushtria Çlirimtare Kombëtare|Ushtrisë Çlirimtare Kombëtare]] (UÇK) dhe [[Armata Kombëtare Shqiptare|Armatës Kombëtare Shqiptare]] (AKSH) gjatë konfliktit të armatosur etnik në Maqedoni, ndërsa të tjerët vazhduan të formojnë [[Policia e Kosovës|Policinë e Kosovës]].

Në këtë luftë u dëbuan 848,000 shqiptarë nga Kosova, u vranë 15,000 persona, nga të cilët 1,500 luftëtarë të UÇK-së, 1,200 ushtarë dhe policë serbë dhe të tjerët ishin civilë të thjeshtë. Gjatë luftës janë zhdukur rreth 8,000 njerëz, fati i shumicës prej tyre është zbardhur deri në vitin 2007, por i madh ka mbetur numri i rasteve të pasqaruara.

== Prapaskena ==
=== Kosova nën Jugosllavinë e Titos (1945–1980) ===
Tensionet ndërmjet serbëve dhe shqiptarëve u rritën përgjatë shek. 20-të, veçanërisht gjatë [[Lufta e Parë Ballkanike|Luftës së Parë Ballkanike]], [[Lufta e Parë Botërore|Luftës së Parë Botërore]], dhe [[Lufta e Dytë Botërore|Luftës së Dytë Botërore]]. Qeveria socialiste e [[Josip Broz Tito]] shtypte sistematikisht çdo manifestim nacionalizmi në Jugosllavisë, duke u siguruar që asnjë republikë apo kombësi të mos krijojë dominancë mbi të tjerat. Në veçanti, fuqia e [[Republika Socialiste e Serbisë|Serbisë]]—republika më e madhe dhe më e populluar—dobësohej nga krijimi i qeverive autonome të [[Vojvodina|Vojvodinës]] në veri dhe [[Krahina Socialiste Autonome e Kosovës]] në jug. Kufijtë e Kosovës nuk ishin përcaktuar në bazë të popullsisë autonome shqiptare (shumë shqiptarë mbeteshin jashtë në Maqedoni, në Malin e Zi dhe Serbi. Autonomia formale e Kosovës, e krijuar me kushtetutën e 1945 së Jugosllavisë, ishte një gjë pa vlerë. [[UDBA|Policia sekrete]] i goditi rëndë nacionalistët. Në 1956, shumë shqiptarë u gjykuan në Kosovë me akuzat e spiunazhit dhe pëmbysjes së regjimit. Kërcënimi i separatizmit ishte i ulët, shumë pak grupe kishin qëllim të bashkoheshin me Shqipërinë (për shkak të situatës në Shqipëri). Por impakti i tyre afatgjatë ishte shumë i kryqëzor, sidomos me Lëvizjen Revolucionare për Unitetin Shqiptar, e themeluar nga [[Adem Demaçi]], të cilat do të krijonin bërthamën e [[UÇK]]-së. Demaçi u burgos në 1964 bashkë me shumë atdhetarë të tjerë.

Demonstratat dhe trazirat e studentëve në [[Beograd]] në qershor 1968 u shpërndanë edhe në Kosovë në nëntor të atij viti, por u shtypën nga forcat e sigurisë Jugosllave. Por shumë pak të drejta iu dhanë shqiptarëve nga Tito, përfaqësim më të madh në trupat shtetërorë të Serbisë dhe Jugosllavisë, dhe njohje më të madhe të gjuhës shqipe. U krijuaa [[Universiteti i Prishtinës]] në 1970 si një institucion i pavarur. Shqipërimi i edukimit në Kosovës vuante nga mungesa e materialeve edukuese në gjuhën shqipe në Jugosllavi, kështu që u firmos në marrëveshje me [[Republika Popullore e Shqipërisë|Shqipërië]] për furnizimin me libra.

Në 1969, [[Kisha ortodokse serbe]] urdhëron klerin të marrë të dhëna mbi popullsinë serbe në Kosovë, dhe rritjen e presionit të qeverisë së Beogradit të mbrojë më shumë interesat e serbëve.

Në 1974, statusi politik i Kosovës u përmirësua pas daljes së kushtetutës së re të Jugosllavisë. Bashkë me [[Vojvodina|Vojvodinën]], Kosova [[Krahina Socialiste Autonome e Kosovës|u deklarua krahinë]] dhe fitoi shumë nga fuqitë që kishte një republikë: një vend në presidencën federale dhe kuvendin e saj, forcë policore, dhe bankë kombëtare.<ref>{{cite book|last=Judah|first=Tim|authorlink=Tim Judah|title=Kosovo: War and Revenge|url=http://books.google.ca/books?id=sVf1na3FN_UC&printsec=frontcover#v=onepage&q&f=false|accessdate=26 nën 2012|year=2000|publisher=Yale University Press|location=New Haven and London|isbn=978-0-300-08313-2|page=38}}</ref>

=== Pas vdekjes së Titos (1980–1986) ===
Vdekja e Titos në 4 maj 1980 nisi një instabilitet të gjatë politik, i përkeqësuar nga nga kriza ekonomike dhe protestat nacionaliste. Protesta e parë madhore u bë në [[Prishtinë]], [[Demonstratat e `81-shit|demonstratat filluan]] si një lëvizje spontane e studentëve të Kosovës të cilat u mbajtën në Prishtinë me 4 mars 1981 për kushte më të mira në mensën e studentëve në Prishtinë, por ne fakt ishte shkendija në një zinxhir mbi mllëfin e akumuluar prej vitesh. Kjo shkaktoi demonstrata masive në mbarë Kosovën. Demonstratat u shtypën nga [[Presidenca e Jugosllavisë]] duke shpallur gjendjen e emergjencës, duke dërguar në demonstrata policinë dhe ushtrinë, të cilat shkaktuan shumë të vrarë.

Kosova duroi një prani të madhe të policisë sekrete gjatë gjithë viteve 1980, duke shtypur pa mëshirë çdo manifestim nacionalist. Sipas një raporti të reporterit [[Mark Thompson]], rreth 580,000 banorë të Kosovës u arrestuan, u morën në pyetje, dhe u internuan. Mijëra prej këtyre humbën punën ose u përjashtuan nga institucionet arsimore. Gjatë kësaj kohe tensionet vazhdonin të rriteshin.

Në shkurt 1982, një grup priftërinjsh nga Serbia i bën peticion pëshkopëve të tyre se "pse Kisha Serbe është e qetë" dhe pse nuk bënte fushatë kundër "shkatërrimit, zjarrvënies dhe sakrilegjit të vendeve të shenjta në Kosovë". Këto fjalë tërhoqën interes në Beograd. Dolën histori se serbët dhe malazezët po persekutoheshin. Ndërmjet nacionalistëve serbë thuhej se serbët po dëboheshin nga Kosova.

Por në fakt situata ishte ndryshe, Kosova ishte rajoni më i varfër në Jugosllavi: të ardhurat mesatare vjetore për frymë ishin 795 [[USD]], krahasuar me mesataren kombëtare prej 2,635 [[USD]].

Serbia u përpoq të ulte fuqinë e shqiptarëve në rajon, me fushata popaganduese që pohonin se serbët po dëboheshin nga Kosova për shkak të rritjes së popullsisë shqiptare, dhe jo nga situata e keqe ekonomike.<ref name="Ramet2010">{{cite book|last=Ramet|first=Sabrina P.|title=Central and Southeast European Politics Since 1989|url=http://books.google.com/books?id=oFXdiS25N78C&pg=PA361|accessdate=9 mars 2012|date=18 shkurt 2010|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-71616-1|page=361}}</ref>

=== Kosova dhe ngritja Sllobodan Millosheviçit (1986–1990) ===
Në 1987, ndodhi masakra e Paraćin pasi një ushtar shqiptar në Ushtrinë Kombëtare Jugosllave (UKJ) vrau katër ushtarë serbë, kjo ngjarje i rriti akoma më tej tensionet.<ref name=NYDB>''[[The New York Times]]'', November 1, 1987, Late City Final Edition (p.14) -"[http://www.nytimes.com/1987/11/01/world/in-yugoslavia-rising-ethnic-strife-brings-fears-of-worse-civil-conflict.html In Yugoslavia, Rising Ethnic Strife Brings Fears of Worse Civil Conflict] By David Binder</ref> Pas këtyre ngjarjeve [[Sllobodan Millosheviç]]i, akuzoi [[Dragiša Pavlović|Dragisa Pavlovic]], si kryetar i organizatës së partisë në Beograd, se ishte paqësor me shqiptarët dhe ishte i butë me radikalët shqiptarë.<ref name=NYDB/>

Sipas disa artikujve, Sekretari Federal i Mbrojtjes Kombëtare, Admirali i Flotës Branko Mamula, thoshte se "nga 1981 deri në 1987, 216 organizata ilegale shqiptare me 1,435 anëtarë u zbuluan brenda UKJ". Mamula thoshte se shqiptarët etnikë po pregatiteshin për të "vrarë oficerë dhe ushtarë, duke helmuar ushqimin dhe ujin, sabotim, hapjen e arsenaleve të armëve dhe vjedhjen e armëve dhe municioneve, dezertim dhe shkaktim i trazirave nacionaliste brenda njësive të ushtrisë".<ref name=NYDB/>

Në një memorandum iu kushtua vëmendje speciale Kosovës, duke thënë që në atë rajon serbët po përballeshin me "genocid fizik, politik, ligjor dhe kulturor" dhe ishin në një "luftë të hapur dhe totale" që vazhdonte nga vjeshta e vitit 1981. Në këtë propagandë thuhej se statusi i Kosovës në 1986 ishte humbja më e madhe historike e serbëve që prej çlirimit nga osmanët në 1804, duke e renditur si më të rëndë se pushtimi Nazist dhe se pushtimi i Serbisë nga [[Austro-Hungaria]] në Luftën e Parë Botërore. Autorët e Memorandumit pretendonin se 200,000 serbë janë larguar nga rajoni përgjatë njëzet viteve. Memorandumi kërkonte kthimin e serbëve të larguarve dhe rritjen e sigurisë dhe kushteve të serbëve në Kosovë.

Memorandumi SANU provokoi shumë reagime: Shqiptarët e shikonin si një përpjekje për rritjen e supremacisë serbe, duke thënë që ata pak serbë që u larguan (rreth 2000-5000) u larguan vetë për arsye ekonomike, ndërkohë që Sllovenët dhe Kroatët, e panë si kërcënim. Serbët e pritën mirë por disa prej komunistëve të vjetër e kundërshtuan ashpër.

Në nëntor 1988, kryetari i komitetit rajonal të Kosovës u arrestua. Në mars 1989, Millosheviçi prezantoi "[[Rasti Jogurt revulucionit|revolucionin anti-burokratik]]" në Kosovë dhe Vojvodinë, duke ia zvogëluar autonominë dhe duke vendosur shtetrrethim dhe gjendje emergjente në Kosovë për shkak të protestave, ku humbën jetën 24 njerëz. Millosheviçi dhe qeveria e tij pretendonin se këto ndryshime ishin për të mbrojtur serbët e mbetur në Kosovë nga shumica shqiptare.

===Amendamentet kushtetuese (1989–1994)===
====Ngjarjet====
Në 17 nëntor 1988, [[Kaqusha Jashari]] dhe [[Azem Vllasi]] u detyruan të hiqnin dorë nga drejtimi i [[Lidhja e Komunistëve të Kosovës|Lidhjes së Komunistëve të Kosovës]].<ref>{{cite book|title=The International Criminal Tribunal for the former Yugoslavia 1997–1999|first1=André|last1=Klip|first2=Göran|last2=Sluiter|page=12|series=Annotated Leading Cases of International Criminal Tribunals|volume=3|isbn=978-90-5095-141-8|url=http://books.google.com/books?id=kwR88-rsWaoC&pg=PA12}}</ref><ref>{{cite book|title=Yugoslavia: A Concise History|last=Benson|first=Leslie|year=2001|page=149|isbn=978-0-333-79241-4|url=http://books.google.com/books?id=iw9PHRR1oe4C&pg=PA149}}</ref><ref name="Branka1993p208">{{cite book|title=The Destruction of Yugoslavia: Tracking the Break-Up 1980–92|first=Branka|last=Magaš|year=1993|page=208|isbn=978-0-86091-593-5|url=http://books.google.com/books?id=d5np99Vgc0YC&pg=PA208}}</ref> Në fillim të 1989 Kuvendi Serb propozoi amendamentet kushtetuese ku do të hiqej fjala "Socialiste" nga titulli Republika e Serbisë, krijim i sistemit shumëpartiak, heqjen e pavarësisë së institucineve të rajoneve autonome siç ishte Kosova, dhe riemërimin e Kosovës si [[Provinca Autonome e Kosovës dhe Metohisë]].<ref name="Europa2001p347"/> Në shkurt shqiptarët u ngritën në protestë kundër propozimit.<ref name="Branka1993p208"/>

Në 8 maj 1989 Millosheviçi u bë President i Presidencës së Serbisë, e cila u konfirmua në 6 dhjetor. Në 22 janar 1990 kongresi i 14-të i [[Lidhja e Komunistëve të Jugosllavisë|Lidhjes së Komunistëve të Jugosllavisë]] (LKJ) ndryshoi pozitën e e partisë si partia e vetme në Jugosllavi. Në janar 1990 qeveria Jugosllave njoftoi se do të vazhdonte me krijimin e sistemit shumë-partiak.

Në 26 qershor 1990 autoritetet serbe pezulluan Kuvendin e Kosovës për shkak të disa rrethanave speciale. Në 1 ose 2 korrik 1990 Serbia aprovoi amendamentet kushtetuese me referendum.<ref name="Trifunovska1994p237"/> Në [[2 korrik 1990|2 korrik]], 114 nga 180 anëtarë shqiptarë të kuvendit të Kosovës shpallën pavarësinë e Kosovës si shtet i pavarur brenda Jugosllavisë. Në 5 korrik Kuvendi Serb shpërbëu Kuvendin e Kosovës. Serbia gjithashtu shpërbëu këshillin ekzekutiv provincial dhe mori kontrillin e plotë të drejtpërdrejtë të Kosovës.<ref name="Ramet2006p360">{{cite book|title=The Three Yugoslavias: State-Building and Legitimation, 1918–2005|last=Ramet|first=Sabrina P.|year=2006|pages=350–360|isbn=978-0-253-34656-8|url=http://books.google.com/books?id=FTw3lEqi2-oC&pg=PA360}}</ref> Serbia mori menaxhimin e medias kryesore shqiptare në Kosovë dhe i ndaloi të gjitha transmetimet në ghjuhën shqipe.<ref name="Ramet2006p360"/> Në 4 shtator 1990 shqiptarët e Kosovës mbajtën një grevë të përgjithshme 24-orëshe, duke paralizuar totalisht të gjithë Kosovën.<ref name="Ramet2006p360"/>

Në 16 ose 17 korrik 1990, [[Lidhja e Komunistëve të Serbisë]] (LKS) e kombinuar me Aleancën Socialiste të Popullit Punëtor të Serbisë krijuan [[Partia Socialiste e Serbisë|Partinë Socialiste të Serbisë]] (PSS), dhe Millosheviçi u bë kryetari i saj i parë. Në 8 gusht 1990 shumë amendamente të Kushtetutës së Republikës Socialiste Federale të Jugosllavisë (RSFJ) u adaptuan dhe u krijua sistemi shumë-partiak.<ref name="Trifunovska1994p237">{{cite book|title=Yugoslavia Through Documents: From its creation to its dissolution|last=Trifunovska|first=Snežana|year=1994|page=237|isbn=978-0-7923-2670-0|url=http://books.google.com/books?id=PvjLRzgyKKkC&pg=PA237}}</ref>

Në 7 shtator 1990 Kushtetuta e Republikës së Kosovës u shpall nga Kuvendi i Kosovës.<ref name="Trifunovska1994p237"/> Millosheviçi u përgjigj duke urdhëruar arrestimin e deputetëve të Kuvendit të Kosovës i cili ishte shpërbërë më parë.<ref name="Ramet2006p360"/> Kushtetuta e re kontroverse Serbe u shpall në 28 shtator 1990.<ref name="Europa2001p347">{{cite book|title=A Political Chronology of Europe|author=Europa Publications Limited|year=2001|page=347|series=Political Chronologies of the World|volume=1|publisher=Psychology Press|isbn=978-1-85743-113-1|url=http://books.google.com/books?id=vv_j--ahNJwC&pg=PA347|ref={{harvid|Europa|2001}}}}</ref> Zgjedhje të reja shumë-partiake u mbajtën në Serbi në 9 dhe 26 dhjetor 1990 ku si rezultat Millosheviçi u shpall President i Serbisë. Në shtator 1991 shqiptarët e Kosovës mbajtën një referendum unanim për pavarësi. Në 24 maj 1992 shqiptarët e Kosovës mbajtën zgjerdhjet për Kuvend dhe President të Republikës së Kosovës.

Në 5 gusht 1991 Kuvendi i Kosovës ndaloi botimin e gazetës ditore ''[[Rilindja (gazetë)|Rilindja]]'',<ref name="Ramet2006p360"/><ref>{{cite book|title=Information Freedom and Censorship: World Report 1991|author1=Article 19 (Organization)|author2=American Library Association|year=1991|page=346|series=Article 19 International Centre on Censorship|isbn=978-0-8389-2156-2}}</ref> në bazë të ligjit të informimit publik të 29 marsit 1991. [[Raportues Special i OKB|Raportuesi Special i OKB]]-së [[Tadeusz Mazowiecki]] raportoi në 26 shkurt 1993 se policia ka intensifikuar shtypjen e popullsisë shqiptare që prej 1990, duke i privuar nga të drejtat e tyre bazë, duke shkatërruar sistemin arsimor, dhe largime politike nga puna të punonjësve publikë.

==Shpërthimi i Luftës==

===Rruga drejt luftës (1995–1998)===
{{Lufta e Kosovës}}
Politikat e rezistencës pacifiste të [[Ibrahim Rugova|Ibrahim Rugovës]] bënë që Kosova të ishte në qetësi gjatë luftës në [[Slloveni]], dhe në [[Kroaci]] dhe [[Bosnja dhe Hercegovina|Bosnje]] gjatë fillimit të viteve 1990. Gjithësesi, u pa krijimi i [[UÇK]]-së, si rezultat i acarimit të popullsisë shqiptare ndaj shtypjes së shtetit serb. Në mesin e viteve 1990, Rugova kërkoi që në Kosovë të vendosej një forcë paqeruajtëse nën komandën e [[OKB]]-së. Në 1997, Millosheviçi u ngrit në presidencën e [[Republika Federale Jugosllave|Republikës Federale Jugosllave]] (e përbërë nga [[Serbia]] dhe [[Mali i Zi]] që prej krijimit në prill 1992).

Vazhdimi i shtypjes së popullsisë i bindi shqiptarët se vetëm rezistenca e armatosur do ta ndryshonte situatën e rënduar. Në 22 prill 1996, u ndërmorrën katër sulme ndaj personelit të sigurisë serbe në disa pjesë të Kosovës. Sulmet u morën përsipër nga një organizatë e panjohur në atë kohë e quajtur "[[Ushtria Çlirimtare e Kosovës]]" (UÇK). Natyra e [[UÇK]]-së mbetej e panjohur nga ndërkombëtarët.

Kryesisht ndihmat e para financiare dhe materiale UÇK i mori nga diaspora shqiptare.<ref>{{cite web|url=http://www.kosovo.net/judah2.html|title=Kosovo: Peace Now|publisher=kosovo.net, originally from b92.net|author=Tim Judah|date=1999-08-12|accessdate=2008-05-31|archive-date=29 prill 2008|archive-url=https://web.archive.org/web/20080429015834/http://www.kosovo.net/judah2.html|url-status=dead}}</ref><ref name="interpol"/> Në fillim të vitit 1997, qeveria e shqipërisë u rrëzua si pasojë e armatosjes së popullsisë dhe hapjes së rezervave të armatimeve të Ushtrisë shqiptare. Një pjesë e rezervave përfunduan në duar të bandat kriminale ndërsa një pjesë tjetër ndihmoi në armatosjen e arsenalit të UÇK. [[Bujar Bukoshi]], Kryeministri në ekzil (në [[Zyrih]], Zvicër), krijoi FARK-un ([[Forcat e Armatosura të Republikës së Kosovës]]) e cila u absorbua në shumicën e anëtarëve të saj në UÇK. Qeveria jugosllave e konsideronte UÇK-në si "terroristë" të cilët sulmonin policët dhe civilët.
Në 1998, Departamenti Amerikan i Shtetit e listoi UÇK-në si organizatë terroriste,<ref name="interpol">{{cite web|url=http://judiciary.house.gov/Legacy/muts1213.htm|title=The Threat Posed by the Convergence of Organized Crime, Drugs Trafficking and Terrorism.|author=written Testimony of Ralf Mutschke Assistant Director, Criminal Intelligence Directorate International Criminal Police Organization&nbsp;— Interpol General Secretariat before a hearing of the Committee on the Judiciary Subcommittee on Crime|publisher=U.S. House Judiciary Committee|date=2000-12-13|accessdate=2008-05-31|quote=In 1998, the U.S. State Department listed the KLA as a terrorist organization|archive-date=26 shkurt 2005|archive-url=https://web.archive.org/web/20050226123208/http://judiciary.house.gov/legacy/muts1213.htm|url-status=dead}}</ref> dhe në 1999 Komiteti i Politikave të [[Partia Republikane (ShBA)|Republikanëve]] në [[Senati i Shteteve të Bashkuara|Senatin e Shteteve të Bashkuara]] shprehu shqetësimin për "aleancën efektive" të administratës [[Partia Demokratike (ShBA)|Demokrate]] të Klintonit me UÇK-në për shkak të "shumë raporteve nga burime të besueshme jozyrtare".<ref name="senate"/> Në 2004, John Pilger tha se për gjashte vjet deri në 1998, UÇK-ja është trajtuar nga [[ShBA]] si grup terrorist<ref>{{cite web|author=John Pilger|date=2004-12-13|work=[[New Statesman]]|url=http://www.newstatesman.com/200412130010|title=John Pilger reminds us of Kosovo}}</ref>

Në vitin 2000, një artikull [[BBC]] shkruan ''Nato at War'' (Nato në Luftë) ku shkruan se si Shtetet e Bashkuara, të cilat e quajtën UÇK-në si "terroriste", tani kishin marrëdhënie me grupin.<ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/europe/674056.stm|title=Behind the Kosovo crisis|author=Allan Little|publisher=BBC|date=2000-03-12}}</ref> Ndërkohë që SHBA zyrtarisht e quante UÇK-në terroriste, autori Alastair MacKenzie thotë se UÇK stërvitej nga aleati më i mash i SHBA-së në NATO, Mbretëria e Bashkuar, e cila që prej vitit 1998 stëvitej në një kamp stërvitjeje në fshatrat në veri të [[Bajram Curri (qytet)|Bajram Curri]]t.<ref>[Alastair MacKenzie 2011. Special Force: The Untold Story of 22nd Special Air Service Regiment (SAS). I.B. Tauris s. 229]</ref>

Ndërkohë, ShBA mbante një "mur të jashtëm sanksionesh" ndaj Jugosllavisë të cilës i krijoi shumë probleme. Ato u mbajtën pavarësisht marrëveshjes në Dejton për heqjen e sanksioneve.

Kriza u përshkallëzua në dhjetor 1997 në takimin e Këshillit të Implementimit të Paqes në Bon, ku komuniteti ndërkombëtar (siç u quajt në [[Marrëveshja e Dejtonit|Marrëveshjen e Dejtonit]]) pranoi ti japë përfaqësuesit të lartë në Bosnje dhe Hercegovinë fuqi pastruese, duke përfshirë shkarkimin e liderëve të zgjedhur. Në të njëjtën kohë, diplomatët perëndimorë këmbëngulën që të diskutohej çështja e Kosovës, dhe që Jugosllavia ti përgjigjej kërkesave të shqiptarëve. Delegacioni jugosllav u largua nga mbledhja menjëherë në protestë.<ref>{{cite news|url=http://www.nytimes.com/1997/12/11/world/serbs-pull-out-of-talks-on-bosnia-to-protest-warning-on-kosovo.html|title=Serbs Pull Out of Talks on Bosnia to Protest Warning on Kosovo|work=New York Times|author=Alan Cowell|date=1999-08-12|accessdate=2008-05-31}}</ref>

Kjo u ndoq nga kthimi i Grupit të Kontaktit që pa fazën e fundit të konfliktit në Bosnje dhe deklaratat e fuqive Europiane ku i kërkohej Jugosllavisë të zgjidhte problemin me Kosovën.

===Lufta fillon===
Sulmet e UÇK-së shtohen, me në qendër luginën e [[Drenica|Drenicës]] në afërsi të banesës së [[Adem Jashari]]t. Disa ditë pasi Robert Gelbard e quajti UÇK-në grup terrorist, policia serbe sulmon UÇK-në në zonën e [[Likoshani]]t, dhe ndoqën disa prej luftëtarëve deri në Cirez, duke vrarë 16 luftëtarë shqiptarë<ref>[http://www.bmlv.gv.at/pdf_pool/publikationen/01_kse1_02_tck.pdf Stefan Troebst: THE KOSOVO CONFLICT, 1998. (Serbian Raid against Drenica, February to March)]</ref> dhe u vranë 4 policë serbë.<ref>{{cite web|url=http://www.fco.gov.uk/Files/kfile/koschron.pdf|format=PDF|title=Kosovo Chronology: From 1997 to the end of the conflict|date=qershor 1999|publisher=[[British Parliament]]|access-date=24 shtator 2014|archive-date=31 korrik 2003|archive-url=https://web.archive.org/web/20030731142318/http://www.fco.gov.uk/Files/kfile/koschron.pdf|url-status=dead}}</ref>

Pvarësisht akuzave për vrasje selektive dhe vrasjes së civilëve, dënimet e kryeqyteteve perëndimore nuk ishin aq të ashpra sa do të bëheshin më vonë. Policia serbe ndoqi Jasharin dhe bashkëluftëtarët e tij deri në fshatin [[Prekazi i Poshtëm]]. Një sulm masiv mbi shtëpinë e Jasharit solli masakrimin e 60 shqipëtarëve, shumica familarë të [[Adem Jashari]]t, nga të cilët 18 ishin gra dhe 10 fëmijë.<ref>{{cite web|url=http://hrw.org/campaigns/kosovo98/timeline.shtml|title=Kosovo War Crimes Chronology|publisher=[[Human Rights Watch]]}}</ref> Ngjarja e 5 marsit 1998 shkaktoi irritim të thellë në kryeqytetet perëndimore. [[Madeleine Albright]] tha se tashmë "kjo krizë nuk është një çështje e brendshme RFJ".

Në 24 mars forcat Jugosllave rrethuan fshatin e Glloxhanit dhe sulmuan luftëtarët e UÇK-së.<ref>{{cite web|url=http://www.iwpr.net/?p=tri&s=f&o=235663&apc_state=henitri2005|title=Ramush Haradinaj|author=Stacy Sullivan|date=2005-03-11|publisher=[[Institute for War and Peace Reporting|IWPR]]}}</ref> Pavarësisht fuqisë më të madhe të zjarrit, forcat jugosllave dështuan në shkatërrimin e njësisë së UÇK-së i cili ishte objektivi i tyre. Megjithëse kishte disa të vdekur dhe shumë të plagosur nga UÇK, [[Beteja e Gllogjanit|Beteja e Glloxhanit]] ishte një rezistencë e suksesshme.

Një qeveri e re u formua në Jugosllavi, e drejtuar nga [[Partia Socialiste e Serbisë]] dhe [[Partia Radikale Serbe]]. Kryertari i Partisë Ultra-nacionaliste Radikale [[Vojisllav Sheshel]] u bë zëvendës kryeministër. Kjo shtoi pakënaqësinë në pozicionin e vendit ndërmjet diplomatëve perëndimorë.

Në fillim të prillit, Serbia organizoi një [[Referendumi serb për ndërhyrje të jashtme në Kosovë, 1998|referendum]] për çështjen e ndërhyrjes së jashtme në Kosovë. Votuesit serbë refuzuan vendosshmërisht kundër ndërhyrjes së huaj në këtë krizë.<ref>[http://www.sudd.ch/event.php?lang=en&id=rs011998 Serbien (Jugoslawien), 23. April 1998 : Internationale Beobachter für Kosovo] Direct Democracy</ref> Ndërkohë, UÇK fitoi shumë territor përreth [[Deçan]]it dhe kishte territore nën kontroll në Glloxhan. Kështu që, në 31 maj 1998, Ushtria Jugosllave dhe policia e Ministrisë së Brendshme serbe filluan operacionin për spastrimin e kufirit të kontrolluar nga UÇK. Përgjigjja e NATOs ndaj kësaj ofensive ishte operacioni i mesit të qershorit i quajtur Operation Determined Falcon (Operacioni Fajkoi i Vendosur), një parakalim ajëror mbi kufijtë Jugosllavë.<ref>{{cite web|author=John Pike|url=http://www.globalsecurity.org/military/ops/determined_falcon.htm|title=Operation Determined Falcon|publisher=Globalsecurity.org|accessdate=2012-05-06}}</ref>

Gjatë kësaj kohe, Presidenti Jugosllav Millosheviç arriti një marrëveshje me Presidentin e Rusisë [[Boris Jelcin]] për ndalimin e operacioneve ofensive dhe pregatitjen e bisedimeve me Shqiptarët. Ku më pas u arrit takimi midis Millosheviçit dhe Ibrahim Rugovës në 15 maj në Beograd, dy ditë pasi u njoftua nga [[Richard Holbrooke]]. Një muaj më vonë, Holbrooke, pas një udhëtimi në Beograd ku ai kërcënoi Millosheviçin që nëse nuk bindeshte, "çfarë ka mbetur nga vendi juaj do të shpërthejë", ai vizitoi zonat kufitare të prekura nga luftimet në fillim të qershorit, nga ku u fotografua me ushtarët e UÇK-së. Publikimi i këtyre imazheve fotografike i dërgoi një sinjal UÇK-së, mbështetësve dhe simpatizantëve, dhe vëzhguesve në veçanti, se SHBA-të do të mbështesnin vendosshmërisht UÇK-në dhe popullsinë shqiptare në Kosovë.

Marrëveshja e Jelcinit përfshinte lejimin nga Millosheviçi të përfaqësuesve ndërkombëtarë të ngrinin një mision në Kosovë në mënyrë që të monitoronin situatën. Ky ishte [[Kosovo Diplomatic Observer Mission]] (KDOM), (Misioni Diplomatik Vëzhgues në Kosovë), i cili filloi të veprojë në fillim të korrikut. Qeveria amerikane e mirëpriti këtë marrëveshje, por denoncoi thirrjen e iniciativës për armëpushim të përbashkët. Pasi Amerikanët kërkonin tërheqjen e trupave jugosllave.

Gjatë gjith qershorit dhe deri në mes të korrikut, UÇK-ja mbajti avantazhin e vet. UÇK rrethoi [[Peja|Pejën]], [[Gjakova|Gjakovën]], dhe kishte caktuar kryeqytet provizor qytetin e [[Malisheva|Malishevës]]. Trupat e UÇK-së u futën në [[Theranda|Therandë]] (''[[Suharekë]]''), dhe në veri-perëndim të Prishtinës. Më pas u futën në [[Rahoveci|Rahovec]] dhe në fshatrat përreth.

Pas disa sulmeve të UÇK-së në mes të gushtit, trupat jugosllave nisën operacione ofensive në jug të rrugës Prishtinë-Pejë. UÇK filloi një ofensivë në 1 shtator në rrethinat e [[Prizreni]]t, duke rritur aktivitetin usharak të ushtrisë jugosllave. Në [[Pejë]], një ofensivë jugosllave rrezikoi një karvan njerëzish të dëbuar, veprim i cili u dënua nga oficerët ndërkombëtarë.

Në mes të shtatorit, për herë të parë UÇK-ja arriti në veri të Kosovës përreth [[Podujeva|Podujevës]]. Në fund, në fund të shtatorit, një përpjekje e vendosur nga jugosllavët nisi për largimin e UÇK-së nga veriu dhe qëndra e Kosovës po ashtu edhe nga lugina e Drenicës. Gjatë kësaj kohe shumë kryeqytete perëndimore dënuan sulmin, por sulmet u intensifikuan. Në 28 shtator, kur u gjetën kufomat e gjymtuara të një familjeje nga KDOM jashtë fshatit [[Abria e Epërme]]. Pikërisht [[Masakra në Abri të Epërme]] siguroi ndërkombëtarët për genocidin ndaj shqiptarëve në Kosovë, ky imazh i gjakosur shtyu luftën në një nivel tjetër.

==== Morali ====
Kur u tërhoqën nga Kosova pas ndërhyrjes së NATOs, njësitë jugosllave dukeshin me moral të lartë dhe paisjet në përdorim të tyre kishin një dëm minimal.<ref>{{cite book|last=Nardulli, Perry, Pirnie, Gordon, McGinn|title=Disjointed War: Military Operations in Kosovo, 1999|page=54}}</ref> Disa javë para përfundimit të konfliktit, David Fromkin shkroi se ˝dukej më e mundur që uniteti i NATOs mund të thyej para se morali i jugosllavëve të rrëzohej.˝<ref>[http://books.google.pt/books?id=XR61G7jU09kC&pg=PA364&dq=yugoslav+morale+high+kosovo&hl=pt-BR&sa=X&ei=FQd6VPzxMcqr7Ab5y4DgCQ&ved=0CD4Q6AEwBA#v=onepage&q=yugoslav%20morale%20high%20kosovo&f=false The Strategic Triangle] by Helga Haftendorn, pag 364</ref> Kur Klintoni lajmëroi që nuk do të dislokonte trupa tokësore, kjo i dha një rritje jashtëzakonshme moralit të ushtarëve serbë.<ref>[http://books.google.pt/books?id=0tEFBAAAQBAJ&pg=PA275&dq=yugoslav+morale+kosovo+war&hl=pt-BR&sa=X&ei=fAt6VJblMKyV7Aa2uoCoBQ&ved=0CEcQ6AEwBQ#v=onepage&q=yugoslav%20morale%20kosovo%20war&f=false The Balkans Since the Second World]  by R. J. Crampton, pag. 275</ref>

Në kontrast, të tjera burime raportonin se morali ishte një problem për forcat serbe; studime të inteligjencës zbuluan se shumë ushtarë nuk ishin dakord me veprimet e shokëve të tyre. Një komandant tanku serb raporton:<ref>{{cite book|url=http://books.google.com/books?id=B4YbP0fPcMYC&lpg=PA332|page=332|title=The Serbs: History, Myth, and the Destruction of Yugoslavia|first=Tim|last=Judah|publisher=Yale University Press|year=2000|ISBN=0300085079}}</ref>
{{quotation|Gjatë gjithë kohës që isha në Kosovë, nuk pashë kurrë një ushtar armik dhe njësia ime nuk u përfshi asnjëherë në konflikt me armikun. Tanket të cilat kushtonin 2.5 milionë [[USD]] secili u përdorën për të masakruar fëmijët shqiptarë... më vjen turp.}}
[[Skeda:General Clark meeting with Asst Secretary of Defense Hamre, Dec 1998.jpg|parapamje|Gjenerali Klark takohet me Ndihmës Sekretarin e Mbrojtjes Hamre.]]

=== [[OKB]], [[NATO]], dhe [[OSBE]] (1998–1999) ===
[[Skeda:SACEUR visits Headquarters NATO Kosovo Forces DVIDS487012.jpg|parapamje|SACEUR.]]
Në 9 korrik 1998, Presidenti i SHBA [[Bill Clinton]] deklaroi "emergjencën kobëtare" (''gjendje e jashtëzakonshme'') për shkak të "kërcënimit të pazakontë dhe të jashtëzakonshëm të sigurisë kombëtare dhe politikave ndërkombëtare të Shteteve të Bashkuara" imponuar nga Jugosllavia dhe Serbia mbi Luftën e Kosovës.<ref>[https://en.wikisource.org/wiki/Executive_Order_13088 Urdhër ekzekutiv i SHBA Nr.13088] i 9 korrikut 1998. Blocking Property of the Governments of the Federal Republic of Yugoslavia (Serbia and Montenegro), the Republic of Serbia, and the Republic of Montenegro, and Prohibiting New Investment in the Republic of Serbia in Response to the Situation in Kosovo. {{USFR|63|32109}} (June 12, 1998). "I, WILLIAM J. CLINTON, President of the United States of America, find that the actions and policies of the Governments of the Federal Republic of Yugoslavia (Serbia and Montenegro) and the Republic of Serbia with respect to Kosovo, by promoting ethnic conflict and human suffering, threaten to destabilize countries of the region and to disrupt progress in Bosnia and Herzegovina in implementing the Dayton peace agreement, and therefore constitute an unusual and extraordinary threat to the national security and foreign policy of the United States, and hereby declare a national emergency to deal with that threat."</ref>

Në 23 shtator 1998 nën [[Kapitulli VII i Kartës së OKB|Kapitullin VII të Kartës së OKB]]-së [[Këshilli i Sigurimit i Organizatës së Kombeve të Bashkuara]] pranoi [[Rezoluta 1199 e Këshillit të Sigurimit të OKB|Rezolutën 1199]]. Kjo shprehte një 'shqetësim të madh' me raportet që i arrinin Sekretarit të Përgjithshëm që mbi 230,000 njerëz janë dëbuar nga shtëpitë e tyre nga 'përdorimi i forcës së tepërt dhe diskriminuese nga forcat e sigurisë serbe dhe Ushtria Jugosllave',<ref>[http://www.un.org/ga/search/view_doc.asp?symbol=S/RES/1199(1998) UNSCR 1199]</ref> duke kërkuar që të gjitha palët në Kosovë dhe në Republikën Federale tl Jugosllavisë (Serbia dhe Mali i Zi) të ndalojnë armiqësinë dhe të mbajnë një armëpushim. Në 24 shtator [[Këshilli i Atlantikut të Veriut]] (NAC) i [[NATO]]s lëshoi një "paralajmërim aktivizimi" (ACTWARN) duke e çuar NATOn në një nivel më të lartë gatishmërie ushtarake si për një mundësi të limituar ajërore ashtu edhe për një fushatë ajërore me faza në Kosovë.<ref>{{cite press release|title=Statement by the Secretary General following the ACTWARN decision|date=24 shtator 1998|publisher=NATO|url=http://www.nato.int/docu/pr/1998/p980924e.htm}}</ref> Problemi i madh për ata që shihnin si zgjidhjen e vetme përdorimin e forcës ishin mbi 250,000 shqiptarë të dëbuar, 30,000 prej të cilëve ishin në qiell të hapur në pyje, pa veshmbathje apo strehim, dhe me dimrin që afrohej shpejt.

Ndërkohë, ambasadori amerikan në [[Republika e Maqedonisë|Republikën e Maqedonisë]], [[Christopher R. Hill|Christopher Hill]], po drejtonte diplomacinë ndërmjet delegacionit shqiptar, i drejtuar nga Rugova, dhe autoritetet jugosllave dhe serbe. Në këto mbledhje po bëhej një plan paqeje pas planifikimit të NATOs për pushtimin e Kososvës. Gjatë një periudhe prej dy javësh , kërcënimet u shtuan, duke kulmuar në dhënien nga NATO të Urdhërit të Aktivizimit. NATO ishte gati të fillonte sulmet ajërore, dhe Richard Holbrooke shkoi në Beograd me shpresën se do të arrinte një marrëveshje me Millosheviçin. Zyrtarisht, komuniteti ndërkombëtar kërkoi të ndaloheshin luftimet. Specifikisht kërkohej që Jugosllavia të pushonte ofensivën ndaj UÇK-së ndërkohë që përpiqej që të bindte UÇK-në të heqë dorë nga pavarësia. Më tepër, u bënë përpjekje për të bindur Millosheviçin të lejonte trupat paqeruajtëse të NATOs të hynin në Kosovë.

Në 13 tetor 1998, [[Këshilli i Atlantikut të Veriut]] lëshoi urdhërat e aktivizimit (ACTORD) për ekzekutimin e sulmeve të limituara ajërore po ashtu edhe fushatë ajërore me faza në Jugosllavi e cila do të fillonte përafërsisht për 96 orë.<ref>{{cite press release|title=Statement to the Press by the Secretary General Following Decision on the ACTORD|date=13 tetor 1998|publisher=NATO|url=http://www.nato.int/docu/speech/1998/s981013a.htm}}</ref> Në 15 tetor Marrëveshja e [[Misioni i Verfikimit në Kosovë|Misionit të Verfikimit në Kosovë]] (KVM) i NATOs për armëpushim u firmos, dhe afati i fundit për tërheqjen u zgjat për në 27 tetor.<ref name="gs_oee">{{cite web|title=Operation Eagle Eye|publisher=GlobalSecurity.org|url=http://www.globalsecurity.org/military/ops/eagle_eye.htm}}</ref><ref name="nato_oaf">{{cite web|title=Operation Allied Force|publisher=NATO|url=http://www.afsouth.nato.int/archives/operations/detforce/force.htm|access-date=26 nëntor 2014|archive-date=27 shtator 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20110927191114/http://www.afsouth.nato.int/archives/operations/detforce/force.htm|url-status=dead}}</ref> Tërheqja serbe filloi në ose rreth 25 tetorit 1998, dhe [[Operacioni Syri i Shqiponjës]] (Eagle Eye) filloi në 30 tetor.<ref name="gs_oee" /><ref name="nato_oaf" />

KVM ishte një kontigjent i madh i monitoruesve të paarmatosur të paqes nga [[OSBE]] (të njohur zyrtarisht si verifikues) të cilët u futën në Kosovë. Pamjaftueshmëria e tyre ishte e dukshme që në fillim. Ata u quajtën me nofkën "clockwork oranges" (me kuptimin në zhargon anglisht si diçka e pavend dhe të panevojshme) si referencë për makinat me ngjyrë portokalli që përdornin. Luftimet filluan sërisht në dhjetor 1998 pasi armëpushimi u thye,<ref name=Maisonneuve>{{cite web|last=Brigadier-General Maisonneuve|title=THE OSCE KOSOVO VERIFICATION MISSION|url=http://www.journal.forces.gc.ca/vo1/no1/doc/49-54-eng.pdf|work=Canadian Military Journal|accessdate=2 korrik 2012}}</ref> dhe gjatë luftimeve u vra Zvonko Bojanić, kryebashkiaku serb i [[Fushë Kosova|Fushë Kosovës]]. Autoritetet jugosllave u përgjigjën me masa të ashpra ndaj ushtarëve të UÇK-së.<ref>{{cite news|work=The New York Times|url=http://www.nytimes.com/1998/12/19/world/serbian-mayor-slain-in-kosovo-new-sweep-on-rebels-ordered.html|title=Serbian Mayor Slain in Kosovo; New Sweep on Rebels Ordered|date=19 dhjetor 1998|accessdate=3 mars 2013}}</ref>

Nga janari në mars 1999 lufta solli pasiguri në zonat urbane, duke përfshirë bombardime dhe vrasje. Të tilla sulme u kryen edhe gjatë bisedimeve ne Rambuje në shkurt dhe ndërkohë që Marrëveshja e Verifikimit në Kosovë u zgjidh në mars. Vrasjet në rrugë vazhduan dhe u rritën. Kishte përplasje ushtarake në [[Vushtrria|Vushtrri]] në shkurt dhe zonë e paprekur deri tani në luftime në [[Kaçaniku|Kaçanik]] në fillim të marsit.

Në 15 janar 1999 ndodhi [[Masakra e Reçakut]] ku "45 fermerë shqiptarë u rrethuan, u drejtuan drejt një kodre dhe u masakruan.<ref>{{cite news|title=Massacre that started long haul to justice|last=Strauss|first=Julius|date=30 qershor 2001|work=The Daily Telegraph|url=http://www.telegraph.co.uk/news/1312900/Massacre-that-started-long-haul-to-justice.html|location=London}}</ref> Trupat u zbuluan nga monitoruesit e OSBE-së, duke përfshirë edhe Kryetarin e Misionit [[William Walker]], dhe të dërguarit e huaj të shtypit ndërkombëtar.<ref>{{cite news|title=Racak massacre haunts Milosevic trial|last=Silverman|first=Jon|date=14 shkurt 2002|publisher=BBC News|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/1812847.stm}}</ref><ref name="ustrans">{{citation|title=TRANSCRIPT: AMB. WALKER PRESS CONFERENCE AFTER MASSACRE IN KOSOVO|date=26 janar 1999|publisher=Embassy of the United States Tel Aviv, Israel|url=http://www.usembassy-israel.org.il/publish/press/security/archive/1999/january/ds1127.htm|access-date=26 nëntor 2014|archive-date=6 dhjetor 2008|archive-url=https://web.archive.org/web/20081206154406/http://www.usembassy-israel.org.il/publish/press/security/archive/1999/january/ds1127.htm|url-status=dead}}</ref> Jugosllavia e mohoi masakrën.<ref name="ustrans" /> Masakra e Reçakut ishte kulmimi i sulmeve të UÇK-së dhe reprezaljes së jugosllavëve që vazhduan përgjatë gjithë dimrit 1998–1999. Masakra u ndëshkua nga vendet perëndimore dhe nga [[Këshilli i Sigurimit i Organizatës së Kombeve të Bashkuara]], dhe më vonë u bë baza e një nga akuzave për krime lufte ndaj Millosheviçit dhe zyrtarëve të tij më të lartë. Kjo masakër ishte një pkë kthese e luftës. [[NATO]] vendosi se konflikti mund të zgjidhej vetëm duke vendosur një mision paqeruajtës ushtarak nën komandën e NATOs. Prishtina u bë subjekt i përleshjeve me armë dhe dëbimit të popullsisë sipas raporteve të OSBE-së.<ref name="ReferenceB">{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/271316.stm|title=Pristina waits for war|publisher=BBC News|date=1999-02-03|accessdate=2012-11-08}}</ref>

=== Konferenca e Rambujesë (janar–Mars 1999) ===
Në 30 janar 1999 NATO lëshoi një deklaratë ku [[Këshilli i Atlantikut të Veriut]] kishte pranuar që "Sekretari i Përgjithshëm i NATOs mund të autorizojë sulme ajërore kundër shënjestrave në territorin e RFJ" në mënyrë që të arrihej një marrëveshje politike".<ref>{{cite press release|title=Statement by the North Atlantic Council on Kosovo|date=30 janar 1999|publisher=NATO|url=http://www.nato.int/docu/pr/1999/p99-012e.htm}}</ref> Ndërkohë që kjo ishte më shumë një kërcënim për qeverinë e Millosheviçit, ajo po ashtu ishte një sprovë për të gjithë faktorin politik shqiptar.

Po ashtu në 30 janar 1999 Grupi i Kontaktit lëshoi një set "principesh të panegociueshme" e cila krijoi një paketë të njohur si "Status Quo Plus"—efektivisht rikthimin e autonomisë së Kosovës si para vitit 1990 brenda Serbisë, plus futjen e demokracisë dhe vëzhgim nga organizatat ndërkombëtare. Po ashtu kërkohej një konferencë paqeje e cila protej të mbahej në shkurt 1999 në kështjellën [[Château de Rambouillet]], jashtë Parisit në Francë.

[[Marrëveshja e Rambujesë|Bisedimet e Rambujesë]] filluan në 6 shkurt 1999, me [[Sekretari i Përgjithshëm i NATO|Sekretarin e NATOs]] [[Javier Solana]] i cili negocionte me të dyja palët. Ato ishin përcaktuar të përfundonin në 19 shkurt. Delegacioni jugosllav drejtohej nga presidenti i Serbisë [[Milan Milutinović]], ndërkohë që Millosheviçi qëndronte në Beograd. Kjo ishte në kontrast me [[Marrëveshja e Dejtonit|konferencën e Dejtonit]] në 1995 e cila përfundoi luftën në Bosnje, ku Millosheviçi negocioi personalisht. Mungesa e Millosheviçit u interpretua si shenjë se vendimet e vërteta po bëheshin në Beograd, një lëvizje që e rriti kriticizmin në Jugosllavi dhe jashtë saj; peshkopi serb i Kosovës [[Artemije Radosavljeviç|Artemije]] udhëtoi në Rambuje për të protestuar për faktin se delegacioni ishte tejet i papërfaqësuar. Gjatë asaj kohe spekulohej për një padi të mundshme për krime lufte ndaj Millosheviçit, kështu që mungesa e tij mund të jetë motivuar nga frika për arrestimin e tij.
[[File:72nd Special Brigade equipment 1999, Belgrade Military Museum .jpg|thumb|upright|Pajisjet e [[Brigada e 72-të për Operacione Speciale (Serbi)|Brigadës Speciale të 72]]-të të [[Forcat e Armatosura të Serbisë dhe Malit të Zi|Ushtrisë jugosllave]] të përdorura në Luftën e Kosovës.]]
Në fazën e parë negociatat ishin të suksesshme. Në veçanti, një deklaratë e lëshuar nga bashkë-kryetari i Gruit të Kontaktit në 23 shkurt 1999 se negociatat "kanë arritur një ''konsensus'' për një autonomi për Kosovën, duke përfshirë mekanizma për zgjedhje të lira dhe të ndershme për institucione demokratike.

Ndërkohë që marrëveshja nuk i kënaqi plotësisht shqiptarët, sipas jugosllavëve ata ishin shumë radikalë, të cilët u përgjigjën duke ndryshuar në mënyrë drastike tekstin të cilën edhe Rusia (aleat i RFJ) e quajti të papranueshëm. Ata kërkonin të rishikonin me kujdes statusin politik të Kosovës dhe larguan të gjitha masat e propozuara për implementim. Ndërmjet gjithë këtyre ndryshimeve në versionin e ri të propozuar, eleminohej komplet kapitulli për ndihmën humanitare dhe rindërtim, hiqej komplet mbikëqyrja ndërkombëtare dhe nuk përmendej "vullneti i popullit të Kosovës" në vendosjen e statusit përfundimtar të Kosovës.

Në 18 mars 1999, delegacionet shqiptare, amerikane dhe britanike firmosën atë që u bë [[Marrëveshja e Rambujesë]] ndërkohë që delegacionet jugosllave dhe ruse nuk pranuan. Marrëveshja kërkonte për administrimin e Kosovës nga NATO si një provincë autonome brenda Jugosllavisë, një forcë prej 30,000 trupash të NATOs për mbajtjen e rregullit në Kosovë; të drejtën e kalimit të papenguar të trupave të NATOs në territorin jugosllav, përfshirë Kosovën; dhe imunitet për  NATOn dhe agjentët e saj nga ligji jugosllav. Do të lejohej një prani e vazhdueshme e ushtrisë jugosllave me 1,500 trupa për vëzhgimin e kufirit, të mbështetura nga 1,000 trupa për qëllime komande dhe mbështetje, po ashtu edhe një numër të vogël policie kufitare, 2,500 njerëz nga Ministria e Brendshme për qëllime sigurie të përgjithshme, dhe 3,000 policë lokalë.<ref>{{cite book|last=Charles|first=Ingrao|title=Confronting the Yugoslav Controversies: A Scholars' Initiative|year=2012|publisher=Purdue University Press|location=Indiana|isbn=978-1-61249-228-5|page=330|url=http://docs.lib.purdue.edu/cgi/viewcontent.cgi?filename=10&article=1027&context=purduepress_ebooks&type=additional|edition=2nd}}</ref>

Megjithëse qeveria jugosllave citoi dispozitat ushtarake të Shtojcës B të dispozitave të Rambujesë si arsyen e kundërshtimeve të tyre, duke thënë se ishte një dhunim i papranueshëm i sovranitetit të Jugosllavisë, këto dispozita ishin thelbësisht të njëjta me ato të zbatuara në Bosnje për misionin [[SFOR]] (Stabilisation Force) pas Marrëveshjes së Dejtonit në 1995. Dy palët nuk i diskutuan problemet me detaje për shkak të mosmarrëveshjeve më thelbësore.<ref>[http://www.publications.parliament.uk/pa/cm199900/cmselect/cmfaff/28/2809.htm#a21 U.K. Parliamentary report] THE KOSOVO CRISIS AFTER MAY 1997</ref> Në veçanti, pala sebe nuk e pranonte idenë e pranisë së trupave të NATOs në Kosovë duke zëvendësuar forcën e tyre të sigurisë, duke preferuar më mirë vëzhgues të paarmatosur të OKB-së. Vetë Millosheviçi refuzoi të diskutojë shtojcën pasi informoi NATOn që ishte e papranueshme, edhe pasi atij iu ofrua të propozojë amendamente për dispozitat në mënyrë që të bëheshin të pranueshme.<ref>{{cite book|last=Ingrao|first=Charles|title=Confronting the Yugoslav Controversies: A Scholars' Initiative|year=2012|publisher=Purdue University Press|location=Indiana|isbn=978-1-61249-228-5|pages=332–333}}</ref>

Ngjarjet rrodhën shpejt pas dështimit në Rambuje dhe pas propozimit alternativ jugosllav.<ref name="Caraccilo2011p44">{{cite book|title=Beyond Guns and Steel: A War Termination Strategy|first=Dominic J.|last=Caraccilo|year=2011|page=44|publisher=[[ABC-CLIO]]|isbn=978-0-313-39149-1|url=http://books.google.com/books?id=FDA8dQyaQ9MC&pg=PA44}}</ref> Monitoruesit ndërkombëtarë të [[OSBE]]-së u tërhoqën më 22 mars, për frikën për sigurinë e monitoruesve që i paraprinte fushatës bombarduese të NATOs.<ref name="Caraccilo2011p44" />

Në 23 mars, kuvendi serb pranoi principin e autonomisë për Kosovën dhe pjesën jo-ushtarake të marrëveshjes, duke refuzuar praninë e trupave të NATOs.<ref name="Caraccilo2011p44" /><ref>{{cite web|url=http://www.serbia-info.com/news/1999-03/24/10030.html|title=Conclusions of Serbian parliament|publisher=[[Government of Serbia]]|date=1999-03-24|access-date=3 dhjetor 2014|archive-date=11 prill 2000|archive-url=https://web.archive.org/web/20000411180110/http://www.serbia-info.com/news/1999-03/24/10030.html|url-status=dead}}</ref>

== Bombardimi nga NATO ==
[[Skeda:Tomahawk-launch.jpg|parapamje|majtas|upright|Një [[Tomahawk (raketë)|Raketë Tomahawk]] lëshohet nga direku i raketave të [[USS Gonzalez|USS ''Gonzalez'']], 31 Mars 1999.]]
[[Skeda:F-117 Allied Force.jpg|parapamje|Një [[Lockheed F-117 Nighthawk|F-117 Nighthawk]] i [[Forca Ajrore e Shteteve të Bashkuara|USAF]] pregatitet për nisje nga [[Baza Ajrore Aviano|baza ajrore në Aviano]], [[Italia|Itali]], 24 Mars 1999.]]
{{Main|Bombardimi nga NATO i Jugosllavisë}}

Në 23 mars 1999 në orën 22:30 UTC+1 [[Richard Holbrooke]] u rikthye në Bruksel dhe lajmëroi se bisedimet e paqes dështuan dhe i dorëzoi çështjen formalisht NATOs për veprime ushtarake.<ref name="bbc23mar99">{{cite news|title=Nato poised to strike|date=23 mars 1999|publisher=BBC News|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/301900.stm}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.usembassy-israel.org.il/publish/press/state/archive/1999/march/sd4324.htm|title=Transcript: Holbrooke statement at NATO headquarters March 23|publisher=Usembassy-israel.org.il|date=1999-03-23|accessdate=2012-05-06|archive-date=14 prill 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120414235900/http://www.usembassy-israel.org.il/publish/press/state/archive/1999/march/sd4324.htm|url-status=dead}}</ref> Disa orë para lajmërimit, Jugosllavia lajmëroi në televizionin kombëtar se ka deklaruar gjendjen e emergjencës duke cituar një kërcënim të afërt lufte dhe filloi një mobilizim të madh trupash dhe resurshesh.<ref name="bbc23mar99" /><ref name="wp99mar24">{{cite news|title=NATO Mobilizes for Attack / Yugoslavia declares state of emergency|last=Gellman|first=Barton|date=24 mars 1999|publisher=San Francisco Chronicle|work=[[Washington Post]]|url=http://articles.sfgate.com/1999-03-24/news/17681243_1_nato-secretary-general-javier-solana-kosovo-s-ethnic-albanian-rebels-yugoslav-army}}</ref>

Në 23 mars 1999 në orën 23:17 [[Sekretari i Përgjithshëm i NATO]]s, [[Javier Solana]], lajmëroi se kishte urdhëruar [[Komandanti Suprem Aleat i Europës|Komandantin Suprem Aleat të Europës]] (SACEUR), Gjeneralin e Ushtrisë Amerikane [[Wesley Clark]], që të "nisë operacionet ajërore në Republikën Federale të Jugosllavisë."<ref name="wp99mar24" /><ref>{{cite press release|title=Press Statement by Dr. Javier Solana, Secretary General of NATO|date=23 mars 1999|publisher=NATO|url=http://www.nato.int/docu/pr/1999/p99-040e.htm}}</ref> Në 24 mars në orën 20:00 NATO nisi fushatën bombarduese kundër Jugosllavisë.<ref>{{cite book|title=The Kosovo Report: Conflict, International Response, Lessons Learned|author=Independent International Commission on Kosovo|year=2000|publisher=[[Oxford University Press]]|isbn=978-0-19-924309-9|url=http://books.google.com/books?id=m3uS1o4IFXEC&pg=PA85}}</ref><ref>{{cite press release|title=Press Statement by Dr. Javier Solana, NATO Secretary General following the Commencement of Air Operations|date=24 mars 1999|publisher=NATO|url=http://www.nato.int/docu/pr/1999/p99-041e.htm}}</ref>

Fushata bombarduese e NATOs zgjati nga 24 marsi deri në 11 qershor 1999, duke përfshirë mbi 1,000 avionë që vepronin kryesisht nga bazat në [[Itali]] dhe në aeroplan-mbajtëset të stacionuara në [[AdriatiK]]. Raketat kruiz [[BGM-109 Tomahawk|Tomahawk]] u përdorën gjërësisht, të lëshuara nga avionët, anijet, dhe nëndetëset. Me përjashtim të Greqisë, të gjithë anëtarët e NATOs u përfshinë sadopak. Në mbi dhjetë javet e konfliktit, avionët e NATOs fluturuan mbi 38,000 misione luftimi. Për [[Forcat Ajrore Gjermane]] (''Luftwaffe''), ishte hera e dytë kishte marrë pjesë në një konflikt që prej Luftës së Dytë Botërore pas Luftës së Bosnjes.

Qëllimi i paracaktuar i NATOs u përmblodh nga zëdhëndësit e saj si "serbët jashtë, paqeruajtësit brenda, refugjatët të kthehen". Kjo ishte, trupat jugosllave duhej të largoheshin nga Kosova dhe do të zëvendësoheshin nga paqeruajtësit ndërkombëtarë në mëyrë që siguronin që refugjatët shqiptarë të ktheheshin në shtëpi. Fushata u caktua në fillim për shkatërrimin e mbrojtjes ajërore jugosllave dhe shënjestra ushtarake me vlerë të lartë. Nuk shkoi dhe aq mirë në fillim, pasi moti i keq i pengonte shumë misionet. NATO e nënvlerësoi seriozisht faktin se Millosheviçi do të rezistonte: shumë pak në Bruksel mendonin se fushata do të zgjaste më shumë se pak ditë, dhe megjithëse bombardimet fillestare nuk ishin me intensitet të ulët, por nuk e arritën intensitetin e bombardimit të Bagdadit në 1991.

[[Skeda:Sremska mitrovica all force.jpg|parapamje|Dëmet pas bombardimit të një depoje armatimi në [[Mitrovica e Sremit|Mitrovicën e Sremit]], [[Serbia|Serbi]].]]
Operacionet ushtarake të NATOs ndryshuan thelbësisht në sulmin e njësive tokësore jugosllave, duke goditur shënjestra si tanket dhe artilerinë, ndërkohë që vazhdohej me bombardimin strategjik. Ky aktivitet gjithësesi, ishte shumë i përmbajtur nga politika, pasi çdo shënjestër duhej të aprovoheshte nga të gjithë 19 shtetet anëtare. [[Mali i Zi]] u bombardua në disa raste por NATO eventualisht pushoi së përkrahuri pozicionin e pasigurt të liderit të saj anti-Millosheviç, [[Milo Gjukanoviç]]. Përveç shënjestrave të drejtpërdrejta ushtarake u sulmuan edhe shënjestra që mund ti hynin në dihmë ushtrisë, siç ishin ura përgjatë [[Danubi]]t, fabrika, centrale energjie, shkolla, shtëpi, spitale, impiante telekomunikimi dhe shtabi i përgjithshëm i të majtëve të Jugosllavisë një parti e drejtuar nga gruaja e Millosheviçit dhe kulla e transmetimit të [[Radio Televizioni Serb|RTS]].

Në fillim të majit, një avion i NATOs sulmoi një karvan refugjatësh shqiptarë, duke menduar se ishte një karvan ushtarak jugosllav, duke vrarë rreth 50 njerëz. NATO e pranoi fajin pesë ditë më vonë dhe jugosllavët akuzuan NATOn për sulm me vetëdije ndaj refugjatëve. Një raport i mëvonshëm i hartuar nga [[Gjykata Ndërkombëtare Kriminale për ish Jugosllavinë]] ('''ICTY''') me titull "Raporti Përfundimtar për Prokurorin nga Komiteti i Caktuar për Rishikimin e e Fushatës Bombarduese të NATOs Kundër Republikës Federale të Jugosllavisë"<ref name=ICTYReport>{{cite web|title=Final Report to the Prosecutor by the Committee Established to Review the NATO Bombing Campaign Against the Federal Republic of Yugoslavia|url=http://www.icty.org/sid/10052#IVB4|publisher=UNICTY}}</ref> ku thuhej se "civilët nuk u sulmuan me dashje në këtë incident" dhe se "as ekuipazhi dhe as komandantët nuk treguan të pamatur për të marrë masa parandaluese të cilat do tu hiqnin akuzat kriminale." Në 7 maj, disa bomba të NATOs godasin ambasadën kineze në Beograd, duke vrarë tre gazetarë kinezë dhe duke egërsuar opinionin publik kinez. Shtetet e Bashkuara dhe NATO më vonë kërkuan falje për bombardimin, duke thënë se ishte një gabim i shkaktuar nga një hartë e pasaktë e para shumë viteve. Një tjetër incident ishte masakra e burgut të Dubravës në maj 1999, ku qeveria jugosllave akuzoi për vrasjen e 85 civilëve pas bombardimit nga NATO të kompleksit.<ref name=HRW>{{cite book|title=Under Orders:War Crimes in Kosovo|publisher=UNHCR|isbn=1-56432-264-5|page=244|url=http://books.google.com/books?id=1n8DrZg2rb8C&pg=PA244&lpg=PA244&dq=Dubrava+Prison+massacre&source=bl&ots=DDz3m5wShH&sig=ruQx6R7Ux4BTX4BAVDpmxdf8nfM&hl=en&ei=KrABS9ztJ5L44AbL79mEDA&sa=X&oi=book_result&ct=result&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false|authorlink=Human Rights Watch}}</ref> Një raport i mëvonshëm i [[Human Rights Watch]] arriti në përfundimin se rreth 19 të burgosur dhe gardianë u vranë nga bombardimi, por që një numër i pasaktë – ndoshta më shumë se 70 shqiptarë – u vranë nga forcat qeveritare serbe në ditët që kaluan pas bombardimit.<ref name=HRW />

[[Skeda:Нато бомбе изазивале еколошку катастрофу у Новом Саду.jpeg|parapamje|Tymi në [[Novi Sadi|Novi Sad]] pas bombardimeve të NATO's.]]

Nga fillimi i prillit, konflikti ishte shumë larg zgjidhjes dhe vendet e NATOs filluan të mendonin seriozisht për operacione tokësore në Kosovë. Kryeministri Britanik [[Tony Blair]] ishte avokat i fortë për sulm me trupa tokësore dhe i bënte presion Shteteve të Bashkuara që të pranonin; qëndrimi i tij i ashpër shkaktoi pak alarm në Uashington pasi forcat amerikane duhej të ishin me të larta në numër në çdo mësymje.<ref name="Marr, Andrew page 550">Marr, Andrew; ''A History of Modern Britain'' (2008 printing); page 550</ref> Presidenti i SHBA-ve [[Bill Clinton]] ishte shumë vendosur për sulm tokësor të drejtuar nga forcat amerikane. Por në vend të kësaj, Clinton autorizoi një operacion të [[CIA]]s për të gjetur metoda destabilizimi për dobësimin e qeverisë jugosllave pa nevojën e trajnimit të UÇK-së.<ref>{{cite news|url=http://www.cnn.com/WORLD/europe/9905/24/kosovo.01/|title=CIA reportedly authorized to develop ways to 'destabilize' Yugoslavian government|publisher=CNN|author=Walter Rodgers, Carl Rochelle and Matthew Chance|date=1999-05-24|accessdate=2008-07-22}}</ref> Në të njëjtën kohë, negociatorët [[Finlanda|finlandezë]] dhe [[Rusia|rusë]] nisën të provojnë të bindnin Milloshviçin të tërhiqej. Tony Blair do të urdhëronte 50,000 ushtarë britanikë të bëheshin gati për mësymje tokësore.<ref name="Marr, Andrew page 550" />

Millosheviçi më në fund kuptoi se Rusia nuk do të ndërhynte të mbronte Jugosllavinë pavarësisht retorikës së fortë anti-NATO të Moskës. Kështu që ai pranoi kushtet e ofruara nga ekipit të ndërhyrjes Finlandezo-Rus dhe pranoi një prani ushtarake në Kosovë të drejtuar nga OKB, por me pjesëmarrjen edhe të trupave të NATOs.

Forcat speciale norvegjeze [[Hærens Jegerkommando]] dhe [[Forsvarets Spesialkommando]] bashkëpunuan me UÇK-në në mbledhjen informacioneve të inteligjencës. Duke u pregatitur për pushtim në 12 qershor, forcat speciale [[Norvegjia|Norvegjeze]] punuan së bashku me UÇK në zonat malore kufitare me Maqedoninë dhe kryesisht merreshim me zbulim për të monitoruar ngjarjet në Kosovë. Bashkë me forcat speciale britanike, forcat speciale norvegjeze ishin të parat që kaluan kufirin për në Kosovë. Sipas gazetarit të Sky News Keith Graves, norvegjezët ishin futur në Kosovë dz ditë para marshimit të forcave të tjera dhe ishin ndër të parët që u futën në Prishtinë.<ref>{{cite web|url=http://www.vg.no/nyheter/utenriks/artikkel.php?artid=8665264|title=UCK hjalp norsk spesialstyrke|work=NTB|author=Lise Åserud and Gunnar Nyquist|date=1999-06-21|accessdate=2008-10-08|language=No}}</ref> Detyrat e Hærens Jegerkommando dhe Forsvarets Spesialkommando ishte të pastronin rrugën dhe të qetësonin palët serbëve dhe shqiptarëve.<ref>{{cite web|url=http://www.aftenposten.no/english/local/article254448.ece?service=print|title=Norway has forces in Afghanistan|work=Aftenposten English Web Desk|author=Nina Berglund|date=2002-01-08|accessdate=2008-10-08}} (Mentions work in Kosovo / Pristina)</ref><ref>{{cite book|author=Tom Bakkeli|title=Norges Hemmelige Krigere / Norway's secret Warriors|isbn=978-82-489-0722-0|language=No|work=Kagge Forlag|year=2007|accessdate=2008-10-08}}</ref>

== Tërheqja e ushtrisë jugosllave dhe futja e [[KFOR]] ==
Më 3 qershor 1999, Millosheviçi pranoi kushtet e një plani ndërkombëtar paqeje për të ndaluar luftimet, ku në kuvendin kombëtar po pranoheshin propozimet pavarësisht debateve të ashpra dhe përleshjeve me grushta në disa raste.<ref>{{cite news|url=http://www.cnn.com/WORLD/europe/9906/03/kosovo.peace.04/|publisher=CNN|title=Milosevic accepts peace plan, Finnish envoy says|date=3 qershor 1999|accessdate=7 maj 2010}}</ref><ref>{{cite news|url=http://nytimes.com/1999/06/04/opinion/the-kosovo-peace-plan.html|work=The New York Times|title=The Kosovo Peace Plan|date=4 qershor 1999|accessdate=7 maj 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20110605034712/http://nytimes.com/1999/06/04/opinion/the-kosovo-peace-plan.html|archive-date=5 qershor 2011|url-status=dead}}</ref> Në 10 qershor [[Komiteti i Atlantikut të Veriut]] ratifikoi marrëveshjen dhe pezulloi operacionet ajërore.<ref>{{cite press release|title=Press statement by NATO Secretary General|publisher=NATO|date=10 qershor 1999|url=http://www.nato.int/kosovo/press/p990610a.htm}}</ref>

[[Skeda:990628-M-5696S-025 - U.S. Marines march with local children down street of Zegra, Kosovo.jpg|parapamje|210px|[[Trupat e Marinës së Shteteve të Bashkuara|Marinsat amerikanë]] marshojnë së bashku me fëmijët shqiptarë në rrugët kryesore të [[Zhegra|Zhegrës]], 28 Qershor 1999.]]
Më 12 qershor, pasi Millosheviçi pranoi kushtet, misioni i drejtuar nga NATO [[Kosovo Force]] ('''KFOR''') filloi të futej në Kosovë. KFOR ishte pregatitur të kryente operacione luftarake, por në fund, misioni i tij mbeti vetëm paqeruajtja. KFOR ishte i bazuar nën shtabin e [[Allied Rapid Reaction Corps]] (Trupat e Reagimit të Shpejtë Aleate) të komanduara nga Gjeneral Lejtnant [[Mike Jackson]] i [[Ushtria Britanike|Ushtrisë Britanike]]. Ku konsistonte në trupa britanike (një brigadë e ndërtuar nga brigada e IV e blinduar dhe brigada e V e parashutistëve), një brigadë e [[Ushtria Franceze|Ushtrisë Franceze]], një brigadë e [[Ushtria Gjermane|Ushtrisë Gjermane]], të cilat hynë nga perëndimi ndërkohë të gjitha forcat e tjera avancuan nga jugu, me një brigadë e [[Ushtria Italiane|Ushtrisë Italiane]] dhe një brigadë e [[Forcat tokësore të SHBA|Ushtrisë Amerikane]].

Trupat e para të NATOs që u futën në Prishtinë në 12 qershor 1999 ishin forcat speciale [[Norvegjia|Norvegjeze]] FSK [[Forsvarets Spesialkommando]] dhe forcat speciale ajrore [[Mbretëria e Bashkuar|Britanike]] S.A.S. 22 [[Special Air Service]], pavarësisht se trupat ruse ishin të pranishme më parë në aeroportin e Prishtinës. Ushtarët norvegjezë të FSK [[Forsvarets Spesialkommando]] ishin të parat që ranë kontakt me trupat ruse në aeroport. Misioni i FSK ishte të implementonte paqen ndërmjet palëve shqiptare dhe serbe.<ref>{{Cite web |url=http://www.norli.no/webapp/wcs/stores/servlet/ProductDisplay?urlRequestType=Base&catalogId=10051&categoryId=&productId=1085065&errorViewName=ProductDisplayErrorView&urlLangId=-101&langId=-101&top_category=&parent_category_rn=&storeId=10651 |title=Kopje e arkivuar |url-status=dead |access-date=9 dhjetor 2014 |archive-date=7 mars 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160307042943/http://www.norli.no/webapp/wcs/stores/servlet/productdisplay?catalogid=10051&categoryid=&errorviewname=productdisplayerrorview&langid=-101&parent_category_rn=&productid=1085065&storeid=10651&top_category=&urllangid=-101&urlrequesttype=base }}</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.norli.no/webapp/wcs/stores/servlet/ProductDisplay?urlRequestType=Base&catalogId=10051&categoryId=&productId=286391&errorViewName=ProductDisplayErrorView&urlLangId=-101&langId=-101&top_category=&parent_category_rn=&storeId=10651 |title=Kopje e arkivuar |url-status=dead |access-date=9 dhjetor 2014 |archive-date=21 prill 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140421051414/http://www.norli.no/webapp/wcs/stores/servlet/ProductDisplay?urlRequestType=Base&catalogId=10051&categoryId=&productId=286391&errorViewName=ProductDisplayErrorView&urlLangId=-101&langId=-101&top_category=&parent_category_rn=&storeId=10651 }}</ref><ref>http://www.vg.no/nyheter/utenriks/serbia-og-montenegro/britisk-og-norske-soldater-i-pristina/a/3978724/</ref><ref>http://www.vg.no/nyheter/utenriks/norske-elitesoldater-skamroses/a/6450899/</ref>

Kontributi i SHBA, i njohur si Initial Entry Force (Forca Fillestare Hyrëse), u drejtua nga Divizioni i I-rë i Blinduar, i komanduar nga Gjeneral Brigade Peterson, e udhëhequr nga një togë nga Batalioni i II-të dhe nga Regjimenti Parashutisht i 505-të i Këmbësorisë i bashkuar me Forcat Britanike. Të tjera njësi përfshinin Batalionet I dhe II nga Grupi i Forcave Speciale(parashutiste) nga Stuttgarti, Gjermani dhe Fort Carson, Colorado dhe shumë njësi të tjera të Ushtrisë Amerikane të vendosura në Europë dhe SHBA. Forcat fillestare të SHBA e vendosën zonën e veprimit përreth qyteteve të [[Ferizaj]]t, më vonë [[Kampi Bondsteel]], dhe [[Gjilan]], në [[Kampi Monteith|Kampin Monteith]].

[[Skeda:Defense.gov News Photo 990726-A-9985E-012.jpg|parapamje|majtas|200px|Një ushtarë amerikan shoqëron një civil serb pasi iu gjet një armë automatike, 26 Korrik 1999.]]

Gjatë mësymjes fillestare, ushtarët e SHBA u përshëndetën nga shqiptarët me brohoritje dhe lule gjatë kohës që KFOR kalonte nëpër fshatra. Megjithëse nuk kishte aspak rezistencë, tre ushtarë amerikanë humbën jetën në aksidente.<ref>Sergeant William Wright&nbsp;— B Company 9th Engineers (17 July 1999); Specialist Sherwood Brim&nbsp;— B Company 9th Engineers (17 July 1999); Private First Class Benjamin McGill&nbsp;— C Company 1st Battalion 26th Infantry (5 August 1995).</ref>

Më 1 tetor 1999, përafërsisht 150 parashutistë të SHBA u parashutuan në [[Ferizaj]] si pjesë e Operation Rapid Guardian (Operacioni Gardiani i Shpejtë). Qëllimi i misionit ishte kryesisht për të paralajmëruar Presidentin e Jugosllavisë Sllobodan Millosheviç për aftësinë e shpejtë të veprimit dhe kapacitetet e NATOs në Kosovë. Një ushtar amerikan humbi jetën gjatë uljes pasi parashuta e tij nuk u hap.

Më 15 dhjetor 1999, një ushtar amerikan humbi jetën, pasi mjeti [[HMMWV]] ku ai ishte pasagjer ra në një minë.

Pas fushatës ushtarake, përfshirja e paqeruajtësve rusë rezultoi shumë e tendosur dhe sfiduese për KFOR. Rusët prisnin të kishin një sektor të pavarur të Kosovës, por u surprizuan kur misioni filloi nën komandën e NATOs. Pa komunikuar paraprakisht ose koordinim me NATOn, paqeruajtësit rusë hynë në Kosovë nga [[Bosnja dhe Hercegovina]] dhe pushtuan [[Aeroporti i Prishtinës|Aeroportin e Prishtinës]] para ardhjes së forcave të NATOs. Gjë e cila rezultoi në [[Incidenti në Aeroportin e Prishtinës|Incidentin në Aeroportin e Prishtinës]] ku dëshira e Komandantit Suprem të NATOs [[Wesley Clark]] ishte të bllokonte pistën e aeroportit me mjete të NATOs, për të parandaluar përforcimet ruse, por u refuzua nga komandanti i KFOR Gjenerali [[Mike Jackson]].<ref name=jackson>{{cite book|title=Soldier |url=https://archive.org/details/soldierautobiogr00jack |first=Jackson |last=Mike |publisher=Transworld Publishers |year=2007|pages=[https://archive.org/details/soldierautobiogr00jack/page/255 255]–275 |isbn=978-0-593-05907-4}}</ref>

Më 2010, [[James Blunt]] përshkroi në një intervistë se si njësisë së tij i ishte dhënë detyra për sigurimin e Prishtinës gjatë avancimit të forcës paqeruajtëse prej 30,000 trupash dhe se si ushtria ruse ishte futur dhe kishte marrë kontrollin e aeroportit të Prishtinës para se njësia e tij të arrinte. Blunt ndau një pjesë të detyrës e cila mund të rezultonte një incident i dhunshëm ndërkombëtar. Sipas njohurive të Blunt kishte një përballje pa armë me rusët, dhe Komandanti Suprem i NATOs, Wesley Clark, dha urdhra paraprake për ti mposhtur rusët. Ndërkohë që kishte një tërheqje nga Blunt, urdhri u tërhoq nga Gjenerali Jackson, me shprehjen tashmë të famshme, "Nk do ti bëj ushtarët e mi përgjegjës për nisjen e Luftës së Tretë Botërore."<ref>{{cite news |title= Singer James Blunt 'prevented World War III'|publisher=BBC|date=14 nëntor 2010}}</ref>

== Reagimet për luftën ==
Për shkak të ligjeve censuruese të medias, media jugosllave nuk mbulonte ngjarje që ndodhnin në Kosovë, po ashtu edhe sjellja e vendeve ndaj katastrofës humanitare që po ndodhte atje. Kështu që, shumë pak nga publiku jugosllav prisnin ndërhyrjen e NATO, por mendohej gjërësisht se do të arrihej një marrëveshje diplomatike.<ref>{{cite book|last=Judah|title=The Serbs|year=2009|url=https://archive.org/details/serbshistorymyth0000juda_3rdedition|publisher=Yale University Press|isbn=978-0-300-15826-7|page=[https://archive.org/details/serbshistorymyth0000juda_3rdedition/page/327 327]}}</ref>

=== Mbështetësit e luftës ===
Mbështetja për Luftën e Kosovës dhe, në veçanti, ligjshmëria për fushatën bombarduese të NATOs vinte nga burime të ndryshme. Në një artikull në 2009, David Clark shkruante se "Çdo anëtar i NATO, çdo vend i BE, dhe shumica e fqinjëve të Jugosllavisë, mbështesnin veprimet ushtarake"<ref name=Guardian /> me deklarata nga liderët [[Bill Clinton]], [[Václav Havel]] dhe [[Tony Blair]] respektivisht e përshkruanin luftën si, "një sulm me tanke dhe artileri mbi një popullsi të pambrojtur liderët e të cilëve kishin pranuar paqen,"<ref>{{cite web|last=Clinton|first=Bill|title=Statement on Kosovo (March 24, 1999)|url=http://millercenter.org/president/speeches/detail/3932|publisher=Miller Center at the University of Virginia}}</ref> "lufta e parë për vlera"<ref name=Guardian>{{cite news|last=Clark|first=David|title=Kosovo was a just war, not an imperialist dress rehearsal|url=http://www.guardian.co.uk/commentisfree/2009/apr/16/clark-kosovo-war-crimes|newspaper=The Guardian|date=16 prill 2009|location=London}}</ref> dhe "për të shmangur atë që mund të bëhej një katastrofë humanitare në Kosovë.".<ref>{{cite news|last=Blair|first=Tony|title=Blair: 'We must act – to save thousands of innocent men, women and children'|url=http://www.guardian.co.uk/world/1999/mar/23/balkans.tonyblair|newspaper=The Guardian|date=23 mars 1999|location=London}}</ref> Të tjerë si sekretari i përgjithshëm i OKB [[Kofi Annan]] i cili i quante veprimet e NATO si të drejta<ref name=CAForces>{{cite journal|last=Legault|first=Albert|title=NATO INTERVENTION IN KOSOVO: THE LEGAL CONTEXT*|journal=Canadian Military Journal|date=pranverë 2000|pages=64|url=http://www.journal.forces.gc.ca/vo1/no1/doc/63-66-eng.pdf}}</ref> i cili theksoi se në disa raste përdorimi i forcës është i nevojshëm për të sjellë paqen<ref name=BBC>{{cite news|last=Devenport|first=Mark|title=Kofi Annan's delicate balance|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/special_report/1999/03/99/kosovo_strikes/318104.stm|publisher=BBC|date=13 prill 1999}}</ref> megjithëse [[Kofi Annan|Annan]] tha se "Këshilli duhej të përfshihej në vendimet për përdorimin e forcës."<ref name=BBC /> Në një raport të [[Komisioni Ndërkombëtar i pavarur në Kosovë|Komisionit Ndërkombëtar të pavarur në Kosovë]], me titull '''The Kosovo Report''',<ref name=KosovoReport>{{cite web|title=The Kosovo Report|url=http://sitemaker.umich.edu/drwcasebook/files/the_kosovo_report_and_update.pdf|publisher=U Michigan|access-date=10 dhjetor 2014|archive-date=8 gusht 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140808211326/http://sitemaker.umich.edu/drwcasebook/files/the_kosovo_report_and_update.pdf|url-status=dead}}</ref> i cili zbuloi se:
{{quotation|forcat [jugosllave] nisën një fushatë terrori të planifikuar mirë dhe dëbimin e shqiptarëve të Kosovës. Kjo fushatë përshkruhet shpesh si "pastrim etnik", me qëllimin për të larguar shumë, në mos të gjithë, shqiptarët nga Kosova, për të shkatërruar shoqërinë e tyre, dhe përtë parandaluar rikthimin e tyre.}}
Ku përfundoi se "ndërhyrja e NATOs ishte ilegale por e nevojshme",<ref name=UMich>{{cite web|title=The Kosovo Report|url=http://sitemaker.umich.edu/drwcasebook/files/the_kosovo_report_and_update.pdf|publisher=U Michigan|pages=2–3, 58–66|access-date=10 dhjetor 2014|archive-date=8 gusht 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140808211326/http://sitemaker.umich.edu/drwcasebook/files/the_kosovo_report_and_update.pdf|url-status=dead}}</ref> Një tjetër raport u publikuar nga Zyra e Informacionit dhe e Shtypit të NATOs<ref>{{cite web|last=Kumbaro|first=Dajena|title=THE KOSOVO CRISIS IN AN INTERNATIONAL LAW PERSPECTIVE: SELF-DETERMINATION, TERRITORIAL INTEGRITY AND THE NATO INTERVENTION|url=http://www.nato.int/acad/fellow/99-01/kumbaro.pdf|publisher=NATO Office of Information and Press|date=16 qershor 2001}}</ref> i cili raportoi se, "shkeljet e të drejtave të njeriut në shkallë të gjerë në Kosovë japin një terren të pakundërshtueshëm reference për aspektin humanitar të ndërhyrjes së NATO."<ref>{{cite web|last=Kumbaro|first=Dajena|title=THE KOSOVO CRISIS IN AN INTERNATIONAL LAW PERSPECTIVE: SELF-DETERMINATION, TERRITORIAL INTEGRITY AND THE NATO INTERVENTION|url=http://www.nato.int/acad/fellow/99-01/kumbaro.pdf|publisher=NATO Office of Information and Press|date=16 qershor 2001|page=63}}</ref> Disa kritikë shtojnë se NATO nuk kishte mbështetjen e [[Këshilli i Sigurimit i Organizatës së Kombeve të Bashkuara|Këshillit të Sigurimit të OKB]] që dë të thotë se nuk kishte bazë ligjore, por sipas disa shkollarëve të njohur, "nuk kishte asnjë bazë të sigurtë ligjore për atë veprim, i cili u justifikua."<ref name="CAForces" />

Përveç politikanëve dhe diplomatëve, komentuesit dhe intelektualët po ashtu mbështesnin luftën. [[Michael Ignatieff]] e quajti ndërhyrjen e NATOs një "përgjigjje moralisht e justifikueshme ndaj spastrimit etnik dhe vërshimit të refugjatëve, dhe jo si shkak për vërshimin e emigrantëve"<ref>{{cite journal|last=Mellon|first=James G.|title=Review Essays: Ethics, Diplomacy and Intervention in Kosovo|journal=Journal of Conflict Studies|date=dimër 2001|volume=XXI|issue=2}}</ref> ndërkohë që [[Christopher Hitchens]] tha se NATO ndërhyri vetëm, "kur forcat serbe filluan të dëbimet masive dhe një spastrim etnik me shkallë të gjerë."<ref>{{cite news|last=Hitchens|first=Christopher|title=South Ossetia Isn't Kosovo|url=http://www.slate.com/articles/news_and_politics/fighting_words/2008/08/south_ossetia_isnt_kosovo.html|newspaper=Slate|date=18 gush 2008}}</ref> Duke shkruar tek ''[[The Nation]]'', [[Richard A. Falk]] shkroi se, "fushata e NATO arriti heqjen e forcave ushtarake jugosllave nga Kosova dhe më e rëndësishmja largimin e njësive paraushtarake dhe policore serbe".<ref>{{cite news|last=Falk|first=Richard|title=Kosovo Revisited|url=http://www.thenation.com/article/kosovo-revisited|newspaper=The Nation|date=22 mars 2000}}</ref>

=== Kritikët e luftës ===
Disa kritikuan ndërhyrjen e NATO si shmangie taktike politike, pasi erdhi direkt pas [[Skandali Levinski|skandalit të Monica Lewinsky]], duke nënvizuar se media amerikane zëvendësoi vëmendjen tek lufta.<ref name="Foerstel">[http://books.google.com/books?id=HorHFYH0NsoC&pg=PA132&lpg=PA132&dq=Who+tied+the+lewinski+scandal+to+the+Kosovo+war?&source=bl&ots=fbLzfRczrr&sig=MkE8rIfEEy2EyPqFuwngtmSojxs&hl=en&ei=qx47TYXbKY36swOA_bzVAw&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=2&ved=0CB0Q6AEwAQ#v=onepage&q&f=false From Watergate to Monicagate: ten controversies in modern journalism and media] By Herbert N. Foerstel, pg 131–135.</ref> Gjithashtu, disa theksojnë se para bombardimit, në vend që të ishte një konflikt i përgjakshëm, UÇK nuk përfshi në luftën civile ndaj forcave jugosllave dhe se shifrat e të vrarëve (përfshirë edhe shqiptarët) u rritën pas ndërhyrjes së NATO.<ref name="Foerstel" /> Gjithësesi, mungesa e luftës nuk do të thoshte se kishte paqe mes serbëve dhe shqiptarëve, siç kanë theksuar burime të tjera, duke cituar vdekjen e 1,500 shqiptarëve dhe dëbimin e 270,000 të tjerëve para ndërhyrjes së NATO<ref name=Guardian /> dhe represionin dramatik të popullsisë shqiptare<ref>{{cite web|title=The Kosovo Report|url=http://sitemaker.umich.edu/drwcasebook/files/the_kosovo_report_and_update.pdf|publisher=U Michigan|pages=12–13, 18|access-date=10 dhjetor 2014|archive-date=8 gusht 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140808211326/http://sitemaker.umich.edu/drwcasebook/files/the_kosovo_report_and_update.pdf|url-status=dead}}</ref> pavarësisht ndryshimeve kushtetuese të regjimit<ref name=CNN>{{cite news|title=Milosevic accused of 'apartheid'|url=http://articles.cnn.com/2002-02-18/world/milosevic.address_1_yugoslav-leader-mahmut-bakalli-kosovar-albanians?_s=PM:WORLD|publisher=CNN|date=18 shkurt 2002}}{{Lidhje e thyer}}</ref> të Millosheviçit që impononte një "aparteid" në Kosovë.<ref name=CNN /><ref>{{cite news|title=Horrors of Kosovo revealed|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/551875.stm|publisher=BBC|date=6 dhjetor 1999}}</ref>

Presidenti i SHBA Clinton dhe administrata e tij u akuzuan se kishin rritur numrin e të vrarëve shqiptarë nga forcat shtetërore serbe.<ref>{{cite news|author=Phyllis Schlafly|date=1999-10-19|title=Numbers Game in Kosovo|work=[[Washington Times]]}}</ref> Pas bombardimit të ambasadës kineze në Beograd, Kryeministri kinez Jiang Zemin tha se SHBA po përdorte superioritetin ekonomik dhe ushtarak për të rritur progresivisht influencën në vende të tjera. Liderët kinezë e quajtën fushatën e NATO një precedent i agresionit lakuriq, një formë e re e kolonializmit, një luftë agresive e pabazë në moral dhe ligj. U pa si një komplot i SHBA për të shkatërruar Jugosllavinë, të zgjerohej në lindje dhe të kontrollojë të gjithë Europën.<ref name="Frederking2007">{{cite book|last=Frederking|first=Brian|title=The United States and the Security Council: Collective Security Since the Cold War|url=http://books.google.com/books?id=kzNFT_7HcR4C&pg=PA148|accessdate=17 shkurt 2014|year=2007|publisher=Routledge|isbn=978-0-415-77076-7|page=148}}</ref>

[[Karta e Kombeve të Bashkuara]] nuk lejon ndërhyrjet ushtarake në vende të tjera sovrane me disa përjashtime të cilat, në përgjithësi, duhej të vendoseshin nga Këshilli i Sigurimit  të OK; kjo çështje ligjore provoi të ishte kontroverse ndërmjet shumë<ref name=CAForces /><ref name=KosovoReport /><ref name=UMich /> shkollarëve ligjorë të cilët debatojnë se megjithëse Lufta e Kosovës ishte ilegale, ishte sërisht e drejtë. Çështja u soll në Këshillin e Sigurimit të OKB nga Rusia, në një projekt-rezolutë e cila, ''inter alia'', do të konfirmote "se përdorimi i forcës nga vetëm një palë konstituon në një shkelje flagrante të Kartës së Kombeve të Bashkuara". [[Kina]], [[Namibia]], dhe [[Rusia]] votuan për rezolutën, anëtarët e tjerë dolën kundër, kështu që dështoi.<ref>{{cite web|url=http://www.un.org/News/Press/docs/1999/19990326.sc6659.html|date=1999-03-26|publisher=United Nations|title=Security Council Rejects Demand for Cessation of Use of Force Against Federal Republic of Yugoslavia}}</ref>

Lufta la shumë të vrarë. Që prej marsit 1999, luftimet dhe shënjestrimi i ndërtesave civile la rreth 1,500–2,000 civilë dhe luftëtarë të vrarë.<ref name="HRW1">{{cite web|url=http://www.hrw.org/reports/2001/kosovo/undword-03.htm|title=Under Orders: War Crimes in Kosovo|publisher=[[Human Rights Watch]]}}</ref> Numri përfundimtar i të vrarëve nuk është isigurtë për çdo palë.

== Humbjet ==
=== Humbjet civile ===
Në qershor të vitit 2000, [[Kryqi i Kuq dhe Gjysmëhëna e Kuqe|Kryqi i Kuq]] raportoi për 3,368 civilë (2,500 shqiptarë, 400 serbë, dhe 100 romë) ende të humbur, afërsisht një vit pas konfliktit.<ref name="BBC-missing">{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/europe/781310.stm|publisher=BBC|title=3,000 missing in Kosovo|date=2000-06-07}}</ref>

Një studim i kërkuesve të [[Center for Disease Control and Prevention]] (Qëndra e Kontrollit dhe Parandalimit të Sëmundjeve) në [[Atlanta]], Gjeorgjia publikoi në vitin 2000 në një gazetë mjekësore [[the Lancet]] se ka pasur rreth "12,000 të vdekur në të gjithë popullsinë" të cilat kanë si shkak luftën.<ref>{{cite web|url=http://pdf.thelancet.com/pdfdownload?uid=llan.355.9222.original_research.1004.1&x=x.pdf|format=PDF|title=Casualties in Kosovo|work=[[The Lancet]]|date=2000-06-24|access-date=11 dhjetor 2014|archive-date=16 prill 2005|archive-url=http://webarchive.loc.gov/all/20050416071947/http://pdf.thelancet.com/pdfdownload?uid=llan.355.9222.original_research.1004.1&x=x.pdf|url-status=dead}}</ref> Ky numër u arrit gjatë vëzhgimit të 1,197 shtëpive nga shkurti 1998 deri në qershor 1999. 67 nga 105 vdekje të raportuara në popullsinë e përgjithshme kishin si shkak [[Trauma fizike|trauma]] të shkaktuara nga lufta, nga kjo del shifra e 12,000 të vdekurve nëse zbatohet kjo shkallë vdekshmërie në të gjithë popullsinë e Kosovës. Shkalla më e lartë e vdekshmërisë ishte te meshkujt nga 15 deri 49 vjeç (5,421 viktima të luftës) si edhe për meshkujt mbi 50 vjeç (5,176 viktima). Për personat nën 15, përafërsisht 160 viktima për meshkujt dhe 200 për femrat. Për femrat nga 15–49 vjeç rreth 510 viktima; më të mëdhaja se 50 vjeç rreth 541 viktima. Autorët gjithashtu shkruan se nuk mund të ndahen humbjt civile nga ato ushtarake pasi u kryen shumë vrasje ndaj njerëzve të paarmatosur.

Në një studim të vitit 2008 nga Humanitarian Law Center (Qëndra Ligjore Humanitare), Komisionit Ndërkombëtar të Njerëzve të Humbur, dhe Komisionit të Njerëzve të Humbur të Serbisë  bënë një listë emër për emër për viktimat gjatë dhe pas luftës. Sipas Librit të Kujtimit të Kosovës, 13,421 njerëz u vranë në Kosovë gjatë konfliktit, nga 1 janari 1998 deri në dhjetor 2000. Nga ajo shifër, 10,533 ishin shqiptarë, 2,238 serbë, 126 romë, 100 boshnjakë dhe të tjerë.<ref name=kosovomemorybook>{{cite web|publisher=The Kosovo Memory Book|url=http://www.kosovomemorybook.org/?page_id=2884&lang=de|title=Public review of data on victims, killed and missing – Presentation in Belgrade|accessdate=21 qershor 2012}}</ref>

==== Civilët e vrarë nga sulmet ajrore të NATO ====
Jugosllavia raportoi se sulmet e NATOs shkaktuan nga 1,200 deri në 5,700 të vrarë. Sekretai i Përgjithshëm i NATOs Lord Robertson, shkroi se pas luftës "numri i saktë i të vrarëve nuk do të njihet kurrë me saktësi" por gjithashtu ai i dha disa shifra të dhëna nga një raport i [[Human Rights Watch]] si përafrimi më i saktë. Ky raport numëronte nga 488 deri në 527 civilë të vrarë (90 deri në 150 prej tyre u vranë nga përdorimi i bombave thërrmuese) në 90 incidente të ndryshme, më i keqi nga të cilat ishte rasti i 87 shqiptarëve refugjatë në afërsi të [[Korisha|Korishës]].<ref>{{cite web|url=http://www.nato.int/kosovo/repo2000/conduct.htm#TopOfPage|title=Kosovo One Year On: Achievement and Challenge, by Lord Robertson of Port Ellen, Secretary General of NATO|publisher=[[NATO]]|date=mars 2000}}</ref> Sulmet në Kosovë ishin në përgjithësi më shumë vdekjeprurëse për shkak të situatës ngatërruese me lëvizjet e shumta të refugjatëve, vetëm një e treta e incidenteve numëronin më shumë se gjysmën e viktimave.<ref>{{cite web|url=http://www.hrw.org/reports/2000/nato/index.htm#TopOfPage|title=Civilian Deaths in the NATO Air Campaign|publisher=[[Human Rights Watch]]|date=shkurt 2000}}</ref>

==== Civilët e vrarë nga forcat jugosllave ====
[[Skeda:RCMP in Kosovo.jpg|parapamje|Oficerë të policisë kanadeze duke hetuar për një [[Varri masiv|varr masiv]], në prani të Marinsave amerikanë.]]
Numra të ndryshëm janë dhënë për vrasjet e shkaktuara nga forcat jugosllave përgjatë viteve. Rreth 800,000 shqiptarë të Kosovës u dëbuan dhe rreth 7,000 deri në 9,000 u vranë, sipas ''[[The New York Times]]''.<ref>{{cite news|work=The New York Times|url=http://www.nytimes.com/2006/07/10/world/europe/10iht-serbia.2166700.html|author=Marlise Simons|title=Tribunal focuses on Serbia's Kosovo war|accessdate=2 janar 2013|date=1969-12-31}}</ref> [[USA|Departamenti Amerikan i Shtetit]] numëron rreth 10,000 të vrarë, e cila citoi abuzimet e të drejtave të njeriut si shkaku kryesor i sulmimit të Jugosllavisë.<ref name="state.gov-ethnic">{{cite web|url=http://www.state.gov/www/global/human_rights/kosovoii/homepage.html|title=Ethnic Cleansing in Kosovo: An Accounting|publisher=[[U.S. Department of State]]}}</ref>

Ekspertët statistikorë që punonin për [[Gjykata Ndërkombëtare Kriminale për ish Jugosllavinë|Gjykatën Ndërkombëtare Kriminale për ish Jugosllavinë]] ('''ICTY''') raportojnë për një numër total të vrarësh prej rreth 10,000 njerëzish.<ref>{{citeweb|url=http://shr.aaas.org/kosovo/icty_report.pdf|format=PDF|title=Killings and Refugee Flow in Kosovo|date=2002-01-03}}</ref> Eric Fruits, profesor i Universitetit Shtetëror të Portland, debatoi se analizat e ekspertëve janë bazuar në të dhëna me gabime dhe se asnjë prej përfundimeve të tyre nuk mbështetet nga ndonjë analizë statistike.<ref>{{Cite web |url=http://pdx.academia.edu/documents/0035/5846/ICTY_Fruits_expert_report_final_080203.pdf |title=Expert Report to the International Criminal Tribunal for the former Yugoslavia, Milutinovic et al., Case No. IT-05-87 PT |url-status=dead |access-date=11 dhjetor 2014 |archive-date=15 qershor 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100615111726/http://pdx.academia.edu/documents/0035/5846/ICTY_Fruits_expert_report_final_080203.pdf }}</ref>

;Varret masive të njohura:<ref>{{cite web|url=http://english.aljazeera.net/news/europe/2010/05/201051082239918404.html|title=Serbia uncovers 'Kosovo mass grave'|publisher=Al Jazeera English|date=10 maj 2010|accessdate=2012-05-06}}</ref>
* Në 2001, 800 trupa ende të paidentifikuar u gjetën në gropa në një terren stërvitor të policisë jashtë Beogradit dhe në lindje të Serbisë.
* Të paktën 700 trupa u zbuluan në një varr masiv i gjendur në një kompleks të një njësie policore speciale anti-terroriste në periferi të Batajnicës.
* 77 trupa u gjetën në qytetin lindor të Serbisë Petrovo Selo.
* 50 trupa u gjetën në qytetin perëndimor të Serbisë Peručac.

=== Humbjet e NATO ===
[[Skeda:F16 equipment and F117 fragments.jpg|parapamje|majtas|upright|Pajisjet e një piloti avioni [[General Dynamics F-16 Fighting Falcon|F-16C]] dhe pjesë të avionit [[Lockheed F-117 Nighthawk|F-117A]] të rrëzuar në Serbi më 1999 të ekspozuar në [[Muzeu i Beogradit|muzeun e Beogradit]].]]

Humbjet ushtarake të [[NATO]]s ishin të ulëta. Sipas raporteve zyrtare, aleanca nuk pësoi asjnë të vdekur si shkak i luftimeve direkte. Gjithësesi, në orët e para të mëngjesit të 5 majit, një helikopter ushtarak amerikan [[AH-64 Apache]] u rrëzua afër kufirit mes Shqipërisë dhe Serbisë.<ref name="NATOlosses">{{Cite web |url=http://www.aeronautics.ru/official/losthelicopters.htm |title=Officially confirmed/documented NATO helicopter losses |url-status=dead |access-date=15 dhjetor 2014 |archive-date=23 shkurt 2001 |archive-url=https://web.archive.org/web/20010223043114/http://www.aeronautics.ru/official/losthelicopters.htm }}</ref>

Një tjetër helikopter amerikan [[AH-64 Apache]] u rrëzua 64&nbsp;km larg Tiranës, shumë afër kufirit Shqipëri/Kosovë.<ref name="Apache">{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/335709.stm|title=Two die in Apache crash|publisher=BBC|date=1999-05-05}}</ref> Të dy pilotët amerikanë të helikopterit ndërruan jetë në atë incident. Ata ishin të vdekurit e vetëm të NATOs gjatë luftës, sipas deklaratave zyrtare të NATOs.

Pati disa të vdekur pas luftës, kryesisht për shkak të minave të tokës. Gjatë luftës, aleanca raportoi humbjen e patë të një avioni ''stealth'' (i padukshëm nga radari) i [[USAF]] (një [[F-117 Nighthawk]]), i vetmi rast ku një avion i tillë është rrëzuar në luftime.<ref>{{cite web|url=http://www.airpower.maxwell.af.mil/airchronicles/apj/apj02/sum02/lambeth.html|title=Kosovo and the Continuing SEAD Challenge|accessdate=30 tetor 2006|author=Benjamin S. Lambeth|date=2006-06-03|work=Aerospace Power Journal|publisher=[[United States Air Force]]|quote="On the fourth night of air operations, an apparent barrage of SA-3s downed an F-117 at approximately 2045 over hilly terrain near Budanovci, about 28 miles northwest of Belgrade- marking the first combat loss ever of a stealth aircraft."|archive-date=10 tetor 2006|archive-url=https://web.archive.org/web/20061010133641/http://www.airpower.maxwell.af.mil/airchronicles/apj/apj02/sum02/lambeth.html|url-status=dead}}</ref> Më tej një avion luftarak [[F-16]] u rrëzua afër qyteti të [[Šabac]]t dhe 32 UAV (mjeta ajërore pa pilot) nga vende të ndryshme u rrëzuan.<ref>{{Cite web |url=http://www.muzejrv.mod.gov.rs/ |title=Kopje e arkivuar |access-date=15 dhjetor 2014 |archive-date=27 shkurt 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210227001432/http://www.muzejrv.mod.gov.rs/ |url-status=dead }}</ref> Mbetjet e UAV-ve të rrëzuara jepeshin në televizionet e Serbisë gjatë luftës. Disa burime amerikane tregojnë për një tjetër F-117A të dëmtuar rëndë, dhe megjithëse u kthye vetë në bazë, ai avion nuk fluturoi më.<ref>{{cite web|url=http://www.pogo.org/m/dp/dp-fa22-Riccioni-03082005.pdf|format=PDF|last=Riccioni|first=Everest E., Colonel, USAF, retired|title=Description of our Failing Defense Acquisition System|date=2005-03-08|work=Project on government oversight|access-date=15 dhjetor 2014|archive-date=16 tetor 2005|archive-url=https://web.archive.org/web/20051016233746/http://www.pogo.org/m/dp/dp-fa22-Riccioni-03082005.pdf|url-status=dead}}</ref><ref>[http://nl.newsbank.com/nl-search/we/Archives?p_product=AT&p_theme=at&p_action=search&p_maxdocs=200&p_topdoc=1&p_text_direct-0=0EADA4695E8E4162&p_field_direct-0=document_id&p_perpage=10&p_sort=YMD_date:D&s_trackval=GooglePM#profF-117 "Damage said attributed to full moon."] ''Nl.newsbank.com,'' 6 May 1999</ref> Avionë [[A-10 Thunderbolt]] u raportuan si humbje, me dy të rrëzuar<ref name="ejection-history1">{{cite web|url=http://www.ejection-history.org.uk/Aircraft_by_Type/A-10_Thunderbolt_II.htm|title=A-10 Thunderbolt II|publisher=Ejection-history.org.uk|accessdate=2012-02-20|archive-date=19 janar 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120119090754/http://www.ejection-history.org.uk/Aircraft_by_Type/A-10_Thunderbolt_II.htm|url-status=dead}}</ref> dhe dy të tjerë të dëmtuar.<ref name="ejection-history1" /> Tre ushtarë amerikan në një [[Humvee]] në një patrullë rutinë u kapën nga Forcat Speciale Jugosllave në kufirin me [[Maqedonia|Maqedoninë]].<ref name="John Pike">{{cite web|author=John Pike|url=http://www.globalsecurity.org/military/ops/allied_force.htm|title=Operation Allied Force|publisher=Globalsecurity.org|accessdate=2012-02-28}}</ref><ref>[http://www.washingtonpost.com/wp-srv/inatl/daily/april99/soldiers040299.htm 'We're Trapped . . . We Can't Get Out'].  The Washington Post, 2 April 2014</ref>

=== Humbjet ushtarake jugosllave ===
[[Skeda:Bosnia mig29.jpg|parapamje|Mbetjet e një avioni luftarak jugosllav [[Mikojan MiG-29|MiG-29]] të rrëzuar më 27 mars 1999, jashtë qytetit [[Ugljevik]], [[Bosnja dhe Hercegovina|Bosnje dhe Hercegovinë]].]]
[[Skeda:Destroyed-t-55-tank-Kosovo.jpg|parapamje|majtas|Një Tank serb i shkatërruar afër [[Prizreni|Prizrenit]].]]

NATO nuk lëshoi asnjë deklaratë mbi humbjet në njerëz nga ana e serbëve. Sipas autoriteteve jugosllave 462 ushtarë u vranë dhe 299 u plagosën nga sulmet ajërore të NATO.<ref name="syzlgikbtgfzp1999">{{cite book|url=http://books.google.com/?id=-OhPTJn8ZWoC&pg=PA323&lpg=PA323&dq=civilian+deaths+in+1999+bombing|title=The Kosovo Conflict and International Law: An Analytical Documentation 1974–1999|first=Heike|last=Krieger|accessdate=2009-04-19|page=323|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-80071-6|year=2001}}</ref> Emrat e të vrarëve jugollavë u shënuan në një "libër kujtimi".

Përsa i përket pajisjeve ushtarake, NATO shkatërroi rreth 50 avionë jugosllavë duke përfshirë 6 [[MiG-29]] të shkatërruara në luftime ajër-ajër. Disa G-4 Super Galeb u shkatërruan që në strehën e tyre nën bunker pas një zjarri të shkaktuar nga një bombë anti-bunker. Në fund të luftës, NATO zyrtarisht raportoi se ka shkatërruar 93 tanke jugosllave. Jugosllavia pranonte vetëm 3 tanke të shkatërruar. Shifrat më vonë u verifikuan nga inspektorët Europianë kur Jugosllavia iu bashkua marrëveshjes së Dejtonit, duke llogaritur numrin e tankeve atëherë dhe gjatë inspektimit në 1995. NATO raportoi se Ushtria Jugosllave humbi 93 tanke ([[M-84]] dhe [[T-55]]), 132 APC (transportues personeli të blinduar ose Autoblinda), dhe 52 copë artilerie.<ref name="one-six-one.fifthinfantrydivision.com">{{cite web|url=http://one-six-one.fifthinfantrydivision.com/airpwr.htm|title=Kosovo Coverup|publisher=One-six-one.fifthinfantrydivision.com|date=2000-05-15|accessdate=2012-05-06}}</ref> Shumë burime i kundërshtonin këto shifra duke thënë se një pjesë e tankeve ishin karrema prej kartoni ose tanke të luftës së dytë botërore të përdorur si shënjestra. Vetëm mbrojtja kundër-ajërore nuk u prek për të mos u rrezikuar pasi avionët e NATOs shpesh sulmonin në lartësi të sigurta prej 5,000 m.

Gjithësesi, humbjet më të rënda për Ushtrinë Jugosllave ishte infrastruktura e dëmtuar dhe e shkatërruar. Pothuaj të gjitha bazat ajërore ushtarake dhe pistat ajërore (Batajnicë, Ladevci, Aeroporti Sllatina, Golubovci dhe Aeroporti i Gjakovës) dhe shumë ndërtesa ushtarake dhe komplekse të shkatërruara dhe të dëmtuara rëndë. Përveç këtyre edhe industria e mbrojtjes u dëmtua rëndë ([[Utva]], fabrika [[Zastava Arms]], qëndra riparuese e forcave ajërore Moma Stanojlović, qëndrat riparuese në Čačak dhe Kragujevac). Moreover, në përpjekje për të dobësuar Ushtrinë Jugosllave, NATO shënjestroi edhe disa komplekse të rëndësishme civile (rafineria e naftës në Pančevo,<ref>{{cite web|url=http://www.davidbudbill.com/jme14.html|title=NATO BOMBS LEAVE TOXIC SLOUGH|work=Washington Post|access-date=15 dhjetor 2014|archive-date=25 janar 2001|archive-url=https://web.archive.org/web/20010125073100/http://www.davidbudbill.com/jme14.html|url-status=dead}}</ref> rafineria e naftës në Novi Sad, ura, hekurudha, etj.)

=== Humbjet e UÇK ===
[[Skeda:UCKmartyrsofks1999.JPG|parapamje|Memoriali i [[Ushtria Çlirimtare e Kosovës|UÇK]]-së në Smirë, Kosovë.]]
Humbjet e Ushtrisë Çlirimtarë të Kosov[s ishin të vështirë për tu llogaritur. Sipas shumë raporteve rreth 1,000 të vrarë në rradhët e UÇK-së. Vështirësitë rriteshin në llogaritjen e shifrave të sakta. Gjërat komplikoheshin pasi ishte e vështirë të përcaktohej se cili ishte anëtar i UÇK dhe kush jo pasi e gjithë popullsia shqiptare e mbështeste luftën e tyre dhe shumë bashkoheshin edhe pa pasur një uniformë ushtarake të përshtatshme. Për shembull, jugosllavët konsideronin çdo shqiptar të armatosur si anëtar të UÇK, pavarësish se mund të ishte një punonjës i armatosur me leje. Edhe për shkak të diferencës së madhe në armatim dhe numër me jugosllvët, UÇK detyrohej të bënte luftë guerrilase dhe në zona informale dhe shpesh luftëtarë mund të jenë vrarë por nuk janë raportuar pasi nuk kishin mjete identifikimi.

=== Pasojat ===
Brenda tre javësh, mbi 500,000 shqiptarë u kthyen në shtëpi. Nga nëntori 1999, sipas [[UNHCR]], 848,100 nga 1,108,913 refugjatë u kthyen.

Sipas censusit jugosllav të 1991 kishte rreth 194,190 serbë dhe 45,745 romë në Kosovë.<ref name="Political Parties of Eastern Europe">{{cite book|last=Bugajski|first=Janusz|title=Political Parties of Eastern Europe: A Guide to Politics in the Post-Communist Era|year=2002|publisher=The Center for Strategic and International Studies|location=New York|isbn=1-56324-676-7|page=479|url=http://books.google.co.uk/books?id=9gGKtLTQlUcC&printsec=frontcover&dq=Political+Parties+of+Eastern+Europe:+A+Guide+to+Politics+in+the+Post&hl=en&sa=X&ei=9aJUUebACILM0QWwpIC4Bg&ved=0CDIQ6AEwAA}}</ref> Sipas [[Human Rights Watch]], 200,000 serbë dhe mijëra romë ikën nga Kosova gjatë dhe pas lufte.<ref>{{cite web|url=http://hrw.org/english/docs/2004/03/18/serbia8129.htm|title=Kosovo/Serbia: Protect Minorities from Ethnic Violence|publisher=[[Human Rights Watch]]}}</ref> Sipas disa shifrave të tjera nga Kosova ikën 164,000 serbë por pas rikthimit të qetësisë nga KFOR një pjesë u kthyen.<ref>[http://www.hrw.org/en/reports/1999/08/01/abuses-against-serbs-and-roma-new-kosovo Abuses against Serbs and Roma in the New Kosovo] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141129014620/http://www.hrw.org/en/reports/1999/08/01/abuses-against-serbs-and-roma-new-kosovo |date=29 nëntor 2014 }}, Human rights watch</ref>

== Krimet e luftës ==
{{Main|Krimet e Luftës në Kosovë|Shkatërrimi i trashëgimisë shqiptare në Kosovë}}

=== Krimet e luftës nga serbët ===
Qeveria e Serbisë ka bërë shumë pak për tu përballur me serbët të akuzuar për krime lufte; bashkëpunimi me [[Gjykata Ndërkombëtare Kriminale për ish Jugosllavinë|Gjykatën Ndërkombëtare Kriminale për ish Jugosllavinë]] ende "quhet si detyrim stresues, çmim i nevojshëm për tu futur në Bashkimin Europian".<ref>{{cite news|url=http://www.balkaninsight.com/en/article/uncomfortable-truths-war-crimes-in-the-balkans|title=Uncomfortable Truths: War Crimes in the Balkans|date=16 nëntor 2011|work=Balkan Insight|accessdate=1 prill 2013}}</ref> Presidenti Jugosllav [[Sllobodan Millosheviç]], bashkë me [[Milan Milutinović]], [[Nikola Šainović]], [[Dragoljub Ojdanić]] dhe [[Vlajko Stojiljković]] u akuzuan nga ICTY për krime kundër njerëzimit dhe duke përfshirë vrasje, zhvendosje me forcë, deportim, dhe "persekutim për shkaqe politike, rraciale dhe fetare". Në 2001, Presidenti [[Vojsllav Koshtunica]] "luftoi me dhëmbë e me thonj" kundër përpjekjeve për të vënë Milloshviçin para një gjykate ndërkombëtare por nuk mundi ta parandalonte këtë gjë pas daljes në skenë të provave të tmerrshme të luftës.<ref>{{cite book|last=Judah|first=Tim|title=The Serbs|url=https://archive.org/details/serbshistorymyth0000juda_3rdedition|edition=3rd|year=2009|publisher=Yale University Press|isbn=978-0-300-15826-7|page=[https://archive.org/details/serbshistorymyth0000juda_3rdedition/page/346 346]}}</ref> Në tetor 2003, u shtuan akuzat për ish-shefin e shtabit të forcave të armatosura [[Nebojša Pavković]], ish-komandantin e truave të ushtrisë [[Vladimir Lazarević]], ish oficerin e policisë [[Vlastimir Đorđević]], dhe [[Sreten Lukić]]. Të gjithë u akuzuan për krime kundër njerëzimit dhe thyerje të ligjeve dhe rregullave të luftës.
Më vonë, [[Gjykata Ndërkombëtare Kriminale për ish Jugosllavinë]] e [[OKB]]-së (ICTY) zbuloi ligjërisht se Serbia "përdor(i) dhunën dhe terrorin për të larguar me forcë shqiptarët e Kosovës nga shtëpitë e tyre përtej kufirit, në mënyrë që autoritet të merrnin kontrollin mbi Kosovën ... Kjo fushatë u drejtua nga Ushtria dhe forcat policore (MUP) të Ministrisë së Brendshme nën kontrollin e RFJ dhe autoriteteve serbe, të cilat ishin përgjegjëse për dëbimet masive të civilëve shqiptarë nga shtëpitë e tyre, po ashtu edhe incidente vrasjesh, sulme seksuale, dhe shkatërrimit me dëshirë të xhamive."<ref name="Five Senior Serb Officials Convicted">{{cite news|title=Five Senior Serb Officials Convicted of Kosovo Crimes, One Acquitted|url=http://www.icty.org/sid/10070|accessdate=1 prill 2013|publisher=[[International Criminal Tribunal for the former Yugoslavia]]|date=26 shkurt 2009}}</ref><ref>[http://www.beepworld.de/members/pashtriku/barbaret.htm Barbarët e fundshekullit XX!] - Sheradin BERISHA , 28.04.2007</ref>

<gallery>
Skeda:Defense.gov News Photo 990521-F-5920L-006.jpg|Kamp refugjatësh në [[Fier]], Shqipëri.
Skeda:Perdhunimfemrerroba....jpg|Përdhunimet nga [[Doktrina e shenjtë serbe]].
Skeda:War in kosovo 1999 2.jpg|Rrënojat e [[Pazari i vjetër, Gjakovë|Çarshisë së Madhe në Gjakovë]], e rrënuar nga ushtria serbe 1999, me [[Xhamia e Hadumit|Xhaminë e Hadumit]] në sfond.
</gallery>

{{Historia e Kosovës}}

=== Krimet e luftës nga shqiptarët ===
ICTY po ashtu niveloi akuzat duke akuzuar anëtarët e UÇK-së [[Fatmir Limaj]], [[Haradin Bala]], [[Isak Musliu]], dhe [[Agim Murtezi]] për krime kundër njerëzimit. Ata u arrestuan më 17 dhe 18 shkurt 2003. Akuzat Agim Murtezit u rrëzuan menjëherë për shkaë të një ngatërrese në identitet, ndërkohë që Fatmir Limaj u lirua nga të gjitha akuzat në 30 nëntor 2005 dhe u la i lirë. Akuzat ishin në lidhje me kampin e burgut të drejtuar nga të akuzuarit në Llapushnik nga maji deri në korrik të 1998.

Në 2008, [[Carla Del Ponte]] publikoi një libër ku aludonte se, në fund të luftës në 1999, shqiptarët e Kosovës trafikonin organe të serbëve nga një fshat në Shqipëri.<ref>{{cite news|last=Champion|first=Marc|url=http://online.wsj.com/article/SB120812796372611429.html?mod=googlenews_wsj|title=Horrors Alleged in Kosovo|work=Wall Street Journal|date=2008-04-14|accessdate=2012-05-06}}</ref> ICTY dhe Gjykata Serbe e Krimeve të Luftës po hetojnë mbi historitë e shkruara në një libër artistik, por ende asnjë provë nuk ka dalë në dritë.

Në mars 2005, një gjykatë e OKB-së akuzoi Kryeministrin e Kosovës [[Ramush Haradinaj]] për krime kundra serbëve. Në 8 mars, ai dha dorëheqjen me dëshirën e tij për tju përgjigjur akuzave në gjykatë. Haradinaj, një shqiptar etnik, ishte komandant i cili drejtoi njësitë e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës dhe u votua Kryeministër në zgjedhjet parlamentare në dhjetor 2004. Haradinaj u lirua nga të gjitha akuzat bashkë me të gjithë bashkëluftëtarët të UÇK [[Idriz Balaj]] dhe [[Lahi Brahimaj]]. Zyra e prokurorit e apeloi çështjen por përsëri të tre u liruan nga akuzat në 29 nëntor 201.<ref name="Haradinaj cleared">{{cite news|title=Kosovo ex-PM Ramush Haradinaj cleared of war crimes|url=http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-20536318|accessdate=29 nëntor 2012|publisher=BBC News|date=29 nëntor 2012}}</ref>

=== Krimet e luftës nga NATO ===
Qeveria jugosllave dhe disa gruper presioni ndërkombëtare (si [[Amnesty International]]) thoshin se NATO kishte kryer krime lufte gjatë konfliktit, ku veçohej bombardimi i selisë së televizionit serb në Beograd në 23 prill 1999, ku u vranë 16 njerëz dhe u plagosën 16 të tjerë. Sian Jones nga Amnesty tha se, "Bombardimi i selisë së televizionit shtetëror serb ishte një sulm i qëllimshëm ndaj një objekti civil ndaj dhe konsiderohet si krim lufte".<ref>[http://www.google.com/hostednews/ap/article/ALeqM5iI-Ix5tQ59McTX8NyBF1R120X4dAD97O8IRO0 Amnesty: NATO bombing of Serbian TV 'war crime']{{Lidhje e vdekur}}</ref> Gjithësesi, në një raport të mëvonshëm të ICTY me titull '''Raporti përfundimtar për Prokurorinë nga Komiteti i Ngritur për të Rishikuar Fushatën Bombarduese të NATOs ndaj Republikës Federale të Jugosllavisë''' ishte i njëjtë me versionin e dhënë nga NATO mbi sulmin, duke shkruar "Sulmi kishte si qëllim shkatërrimin e rrjetitr të komunikimit, dhe është ligjërisht e pranueshme" dhe se, "NATO nuk e sulmoi ndërtesën për qëllime propagande por aksidentale pasi qëllimi ishte shkatërrimi i sistemit të komandimit, aparatin që mbante në fuqi Millosheviçin."<ref name=ICTYReport /> In regards to civilian casualties, it further stated that though they were, "unfortunately high, they do not appear to be clearly disproportionate."<ref name=ICTYReport />

==Reagimet ndërkombëtare mbi ndërhyrjen e NATO's==
===Afrika===
* {{LBY}} – Lideri Libian Jamahiriya, [[Muammar Gaddafi]] e kundërshtoi fushatën dhe i bënte thirrje liderëve botërorë të mbështeste të drejtën e ligjshme të Jugosllavisë për të mbrojtur liritë dhe integritetin e saj territorial nga një agresion i mundshëm.'<ref name="news.bbc.co.uk">{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/303446.stm|publisher=BBC News|title=Nato air strikes – the world reacts|date=1999-03-25}}</ref>

===Azia===
* {{KHM}} – ishte kundër fushatës.<ref name="http">{{cite news| url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/303671.stm|publisher=BBC News|title=Mixed Asian reaction to NATO strikes|date=1999-03-25}}</ref>
* {{CHN}} – e dënoi rëndë bombardimin, duke thënë se ishte një vepër agresioni ndaj serbëve, sidomos kur NATO bombardoi ambasadën e Kinës në Beograd në 7 maj 1999, ku u raportuan protesta dhe demonstrata kundër SHBA dhe Britanisë së Madhe, u kunërshtua sulmi dhe operacioni në përgjithësi.<ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/338599.stm|publisher=BBC News|title=Bombing fuels Chinese hostility|date=1999-05-08}}</ref> [[Jiang Zemin]], Presidenti i vendit në atë kohë, kërkoi që të ndaloheshin menjëherë sulmet ajërore dhe të nisnin bisedimet paqësore.<ref name="news.bbc.co.uk" />
* {{IND}} – e dënoi bombardimin.<ref name="http" /> Ministria e jashtme indiane deklaroi gjithashtu se duhet të ndalohen të gjitha veprimet ushtarake menjëherë dhe se Jugosllavia duhet ti zgjidhë vetë problemet e saj të brendshme.'<ref name="news.bbc.co.uk" />
* {{INA}} – ishte kundër fushatës.<ref name="http" />
* {{JPN}} – Kryeministri [[Keizō Obuchi]] e mbrojti bombardimin, duke thënë se Jugosllavia kishte një 'sjellje pa kompromis.'<ref name="http" /> Për më tepër, ministri i jashtëm Japonez [[Masahiko Kōmura]] tha se, 'Japonia e kupton përdorimin e forcës nga NATO si masa që duhej të merrej për të parandaluar katastrofën humanitare.'<ref name="news.bbc.co.uk" />
* {{MYS}} – e mbështeti bombardimin, duke nënvizuar se 'ishte e nevojshme për të parandaluar genocidin në Kosovë.'<ref name="http" />
* {{PAK}} – ishte i shqetëshur për zhvillimin e situatës në Kosovë dhe kërkoi [[Rezoluta 1244 e Këshillit të Sigurimit|ndërhyrjen e OKB-së]].<ref name="http" />
* {{VIE}} – ishte kundër fushatës.<ref name="http" />

===Europa===
* {{ALB}} – e mbështeti fuqishëm fushatën bombarduese. Marrëdhëniet diplomatike mes Shqipërisë dhe Jugosllavisë u ndërprenë, Jugosllavia e akuzonte qeverinë e Shqipërisë se kishte strehuar dhe armatosur ushtarët e UÇK-së.
* {{FRA}} – si shtet pjesëmarrës në luftime e mbështeste bombardimin, pjesa më e madhe e francezëve ishin pro-bombardimeve vetëm të majtët ekstremë dhe të djathët ekstremë e kundërshtuan atë.<ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/327457.stm|title=French pilots fly for Nato|publisher=BBC News|date=1999-04-24|accessdate=2013-04-22}}</ref>
* {{FRY}} – [[Sllobodan Millosheviç]], presidenti i [[Republika Socialiste Federative e Jugosllavisë|Jugosllavisë]] i quajti bombardimet, një 'vepër terrorizmi e paligjshme' dhe 'çelës për të kolonizuar Jugosllavinë'. Popullata jugosllave gjithashtu e kundërshtonte ashpër bombardimin. Millosheviçi tha gjithashtu se 'i vetmi vendim i drejtë që ne mund të bënim ishte të refuzonim trupat e huaja në territorin tonë.'<ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/world/monitoring/302775.stm|title=Monitoring &#124; Milosevic's statement: 'Defend the country'|publisher=BBC News|date=1999-03-24|accessdate=2012-11-08}}</ref> Jugosllavët që kundërshtonin Millosheviçin gjithashtu kundërshtonin edhe bombardimin, duke thënë se 'më shumë e mbështet Millosheviçin se sa e sulmon atë.'
* {{GRE}} – nuk morri pjesë në fushatën e NATO's dhe 96% e popullsisë greke e kundërshtoi bombardimin e NATO's.<ref>Takis Michas:"Unholy Alliance: Greece and Milošević's Serbia" p.121</ref>
* {{ITA}} – Kishte reagime të përziera rreth bombardimeve në [[Italia|Itali]]. Pas vendimit të Kryeministrit [[Romano Prodi]] për të autorizuar përdorimin e bazave ajrore dhe infrastrukturës ushtarake nga forcat e koalicionit, qeveria e qëndrës së majtë e [[Massimo D'Alema]] autorizoi pjesëmarrjen e vendit në fushatën ajrore.<ref>{{cite news|url=http://archiviostorico.corriere.it/2004/febbraio/25/guerra_del_Kosovo_Parisi_scelte_co_9_040225038.shtml|title=La guerra del Kosovo, Parisi e le scelte di Prodi e D' Alema'|publisher=Corriere della Sera|date=2004-02-25|accessdate=2014-09-12}}</ref> [[Silvio Berlusconi]] bashkë me qendrën e djathë e mbështesnin bombardimin<ref>{{cite news|url=http://www.corriere.it/Primo_Piano/Editoriali/2007/03_Marzo/28/errore_cavaliere_battista.shtml|title=L'errore del Cavaliere'|publisher=Corriere della Sera|date=2007-03-28|accessdate=2014-09-12}}</ref> ndërkohë partia e të majtës ekstreme [[Lega Nord]] e [[Umberto Bossi]]t e kundërshtonte fuqishëm fushatën.
* {{RUS}} – e dënoi fuqishëm fushatën. Presidenti [[Boris Jellcin|Boris Jelcin]] deklaroi se, 'Rusia është shumë e mërzitur nga veprimet ushtarake të NATO ndaj Jugosllavisë sovrane, gjë që është asgjë më tepër se një agresion i hapur.'<ref name="news.bbc.co.uk" /> Ata gjithashu dënuan [[NATO|NATO']]n në [[Organizata e Kombeve të Bashkuara|OKB]] duke thënë se sulmet ajrore të NATO's në Serbi ishin veprime të paligjshme.'<ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/303127.stm|publisher=BBC News|title=Russia condemns Nato at UN|date=1999-03-25}}</ref> Disa rusë dolën vullnetarë për të shkuar në Kosovë, jo vetëm të luftonin kundër [[UÇK]]-së, por edhe të kundërshtonin [[NATO|NATO']]n.<ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/348340.stm|publisher=BBC News|title=Fighting for a foreign land|date=1999-05-20}}</ref>
* {{UK}} – Si njëra nga kontribuesit kryesorë, Mbretëria e Bashkuar e mbështeste fuqishëm fushatën bombarduese, ashtu si dhe shumica e popullsisë britanike.<ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/306010.stm|title=Britons 'support Nato strikes'|publisher=BBC News|date=1999-03-28|accessdate=2012-11-08}}</ref>
* {{CZE}} – Pavarësisht bashkëpunimit, Çekia, si e sapoardhur në NATO, e mbështeti bombardimin. Përfaqësuesi i Çekisë nuk donte të kritikonte veprimet e NATO's, megjithëse shumica e popullsisë ishte kundër. [[Václav Havel]] përdori termin "Bombardim humanitar" për këtë fushatë të cilën ai e quajti sjellëse paqeje për rajonin.
* {{BUL}} – Pavarësisht ambicies të Bullgarisë për tu futur në NATO dhe Bashkimin Evropian, bullgarët mbajtën protesta masive në [[Sofja|Sofje]] kundër bombardimit, si shkak i simpatisë ndaj fqinjëve serbë, si Sllavë dhe si të Krishterë Ortodoksë. Partitë e majta bllokuan një ligj në parlament për lejimin e avionëve të NATO's në hapësirën ajrore bullgare, duke shkaktuar probleme në anëtarësimin e Bullgarisë në NATO.<ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/europe/331127.stm|title=Sofia hit by Nato missile |publisher=BBC News|date=1999-04-29|accessdate=2014-11-25}}</ref>

===Oqeania===
* {{AUS}} – e mbështeti fushatën. Kryeministri [[John Howard]] deklaroi se, "historia na ka mësuar se nëse rri pa vepruar, paguan një çmim më të madh më vonë."<ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/303446.stm|title=Nato air strikes – the world reacts|publisher=BBC News|date=1999-03-25|accessdate=2012-11-08}}</ref>

===Kombet e Bashkuara===
* {{flamuri|OKB}} – [[OKB]] kishte reagime të përziera rreth bombardimeve, pasi ishte ndërmarrë pa autorizimin e saj,<ref>{{cite news|author=Doug Saunders|url=http://www.theglobeandmail.com/news/world/in-syria-is-bloody-history-repeating-itself/article4464412/?cmpid=rss1|title=In Syria, is bloody history repeating itself?|work=The Globe and Mail|date=6 gusht 2012|accessdate=2012-11-08|location=Toronto}}</ref> gjithësesi, [[Kofi Annan]], [[Sekretari i Përgjithshëm i Kombeve të Bashkuara|Sekretari i Përgjithshëm i OKB]]-së tha se, "Është me të vërtetë tragjike që diplomacia dështoi, por ka kohë kur përdorimi i forcës është i nevojshëm për të ndjekur paqen."<ref name="news.bbc.co.uk" />
[[Skeda:UCK memorial, Rr Fehmi Agani, Pristina.jpg|parapamje|Memorial i UÇK-së.]]

==Pasojat ushtarake dhe politike==
[[File:Kla members.jpg|thumb|Ushtarë të UÇK-së dorëzojnë paqësisht armët tek Marinsat amerikanë.]]

Lufta e Kosovës kishte shumë pasoja përsa i përket pasojave ushtarake dhe politike. Tashmë Kosova është një shtet i pavarur pavarësisht mospranimit të saj nga Serbia. Negociatat ndërkombëtare për të përcaktuar nivelin e autonomisë së Kosovës siç ishte parashikuar në bazë të [[Rezoluta 1244 e Këshillit të Sigurimit|Rezolutës 1244 të Këshillit të Sigurimit]] në 2006. Pas pavarësisë së Kosovës, Kosova vazhdon të jetë nën asistencën e [[EULEX]] për të forcuar shtetin ligjor.

[[File:Seized uniform.JPG|thumb|right|Uniforma dhe pajisje ushtarake amerikane të konfiskuara më 1999.]]
[[File:DM-SD-01-04516 - Yugoslav EPWs in Kosovo being escorted by U.S. Marines over to Yugoslav authorities.jpg|thumb|Marinsat amerikanë kapën ushtarë jugosllavë më 3 Korrik 1999 gjatë armëpushimit dhe implementimit të [[Marrëveshja e Kumanovës|Traktatit të Kumanovës]] më 9 Qershor.]]

Bisedimet e drejtuara nga [[OKB]], nga i Dërguari Special [[Martti Ahtisaari]], filluan në shkurt 2006. Edhe pse u bë një progres, sërish palët nuk ishin dakord për sa i përket statusit.<ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/6034567.stm|title=UN frustrated by Kosovo deadlock|publisher=BBC|date=2006-10-09}}</ref> Në shkurt 2007, Ahtisaari dorëzoi projekt statusin liderëve në Beograd dhe Prishtinë, kjo ishte baza e një projekt rezolute të Këshillit të SIgurimit, e cila propozonte "pavarësi të mbikqyrur" për Kosovën. Nga korriku 2007, projekt rezoluta, e cila ishte mbështetur nga SHBA, Mbretëria e Bashkuar, dhe anëtarët e tjerë europianë të Këshillit zë Sigurimit, u rishkruajt 4 herë për të kënaqur rusët të cilët nuk pranonin pavarësi për Kosovën.<ref>{{cite web|url=http://www.setimes.com/cocoon/setimes/xhtml/en_GB/newsbriefs/setimes/newsbriefs/2007/06/29/nb-07|title=Russia reportedly rejects fourth draft resolution on Kosovo status|date=2007-06-29|work=[[Southeast European Times]]}}</ref> Rusia, e cila ka të drejtën e vetos në KS e OKB-së , deklaronte se pa i kënaqur të dyja palët nuk do të pranonte.<ref>{{cite web|url=http://www.setimes.com/cocoon/setimes/xhtml/en_GB/newsbriefs/setimes/newsbriefs/2007/07/10/nb-02|title=UN Security Council remains divided on Kosovo|date=2007-10-07|publisher=[[Southeast European Times]]}}</ref>

Fushata ekspozoi disa dobësi të vogla në arsenalin e SHBA, të cilat u përpoqën ti rregullonin gjatë konflikteve në vazhdim si [[Lufta në Afganistan]] dhe [[Lufta e Irakut]]. Helikopterët e sulmit [[AH-64 Apache]] dhe [[AC-130 Spectre]] u sollën në front por nuk u përdorën më pas aksidenteve gjatë trajnimit në malet e Shqipërisë. Stogjet e raketave të preçizionit u reduktuan në nivele të ulëta. Për avionët luftarakë, operacionet e vazhdueshme bënë të neglizhoheshte programi i mirëmbajtjes, dhe shumë avionë u hoqën nga shërbimi në pritje të pjesëve të këmbimit ose shërbimit.<ref>{{cite web|url=http://www.aeronautics.ru/nws002/theobserver04.htm|title=Hundreds of crippled jets put RAF in crisis|author=Antony Barnett|date=2000-01-23|access-date=17 dhjetor 2014|archive-date=5 janar 2002|archive-url=https://web.archive.org/web/20020105123907/http://www.aeronautics.ru/nws002/theobserver04.htm|url-status=dead}}</ref> Gjithashtu, shumë armatime të drejtuara në preçizion treguan që ishin të paafta me motin e Ballkanit, pasi retë bllokonin sistemin e drejtimit me rreze lazer. Kjo çoi në pajisjen e bombave me pajisje drejtimi satelitore [[GPS]] (Sistemi i Pozicionimit Global), të cilat ishin imune ndaj motit të keq. Megjithëse avionët e survejimit pa pilot u përdorën gjërësisht, shpesh avionët e sulmit nuk mund të silleshin shpejt në kohë për të qëlluar shënjestrat në momentin e duhur. Kjo çoi në pajisjen e avionëve pa pilot (dronë) Predator me raketa në Afganistan, duke e reduktuar kohën nga "ndijori tek goditësi" në zero.

Kosova gjithashtu tregoi se disa taktika të teknologjisë së ulët mund të ulnin impaktin e një force të teknologjisë së lartë siç ishte NATO. Qeveria e Millosheviçit bashkëpunoi me regjimin e [[Saddam Hussein]]it në Irak, duke treguar shumë mësime të pësuara nga serbët.<ref>{{cite web|url=http://www.globeandmail.com/servlet/ArticleNews/front/RTGAM/20021120/wless1120/Front/homeBN/breakingnews|title=NATO attack on Yugoslavia gave Iraq good lessons|work=[[Globe and Mail]]|access-date=17 dhjetor 2014|archive-date=22 nëntor 2002|archive-url=https://web.archive.org/web/20021122163917/http://www.globeandmail.com/servlet/ArticleNews/front/RTGAM/20021120/wless1120/Front/homeBN/breakingnews|url-status=dead}}</ref> Ushtria Jugosllave kishte pritur gjatë për një sulm të një fuqie të madhe si [[Bashkimi Sovjetik]] dhe [[NATO]], gjatë [[Lufta e ftohtë|Luftës së ftohtë]] dhe kishte zhvilluar disa taktika sadopak efektive si: taktikat e mashtrimit dhe maskimit ose fshehjes. Megjithëse këto taktika do të ishin të papërfillshme nga NATO në një sulm me shkallë të gjerë të plotë, por thjesht do të mashtronte avionet në rrezen e shikimit ose satelitët. Ndër këto taktika ishin:
* Avionet stealth amerikanë u gjurmuan me radarë me gjatësi vale të lartë. Nëse avionët stealth lageshin ose hapnin dyert e hambarëve të bombave, ata bëheshin të dukshëm në ekranët e radarëve. Një [[F-117 Nighthawk]] i rrëzuar me raketë mund të jetë zbuluar nga kjo arsye.<ref>{{cite web|url=http://www.airpower.maxwell.af.mil/airchronicles/apj/apj02/sum02/lambeth.html|title=Kosovo and the Continuing SEAD Challenge|accessdate=28 maj 2011|author=Benjamin S. Lambeth|date=2006-06-03|work=Aerospace Power Journal|publisher=[[United States Air Force]]|quote=Serb air defenders could have employed low-frequency radars for the best chance of getting a snap look at the aircraft. Former F-117 pilots and several industry experts acknowledged that the aircraft is detectable by such radars when viewed from the side or directly below.|archive-date=10 tetor 2006|archive-url=https://web.archive.org/web/20061010133641/http://www.airpower.maxwell.af.mil/airchronicles/apj/apj02/sum02/lambeth.html|url-status=dead}}</ref>
* Shënjestrat imituese si ura fallco, pista dhe avionët karrema u përdorën gjërësisht. Tanket bëheshin duke përdorur goma makine të përdorura, mbështjellëse plastike dhe drurë, dhe me pak zjarr nëpër kanoçe për të imituar nxehtësinë e motorrit. Këto mashtruan pilotët e NATOs në rreth 25 raste nga 974 goditje të suksesshme, një shifër e papeshë.<ref name="fooled">{{cite web|url=http://www.afa.org/magazine/june2000/0600kosovo.asp|date=qershor 2000|title=Nine Myths About Kosovo|author=Rebecca Grant|access-date=17 dhjetor 2014|archive-date=29 qershor 2003|archive-url=https://web.archive.org/web/20030629000133/http://www.afa.org/magazine/June2000/0600kosovo.asp|url-status=dead}}</ref> Pavarësisht shumë imitimeve NATO deklaroi se avionët gjatë fluturimit nuk mund të imitoheshin ndaj dhe forcat ajrore jugosllave u shkatërruan. "Të dhënat zyrtare tregojnë se ushtria jugosllave në Kosovë humbi 26 përqind të tankeve, 34 përqind të autoblindave (APC) dhe 47 përqind të artilerisë për shkak të fushatës ajrore."

== Dekoratat ushtarake ==
Si rezultat i luftës së Kosovës, Organizata e Traktatit të Atlantikut të Veriut krijoi një medalje të dytë NATO, Medalja NATO për Shërbimin në Kosovë, një dekoratë ushtarake ndërkombëtare. Më vonë, NATO krijoi një medalje për shërbimin në Ballkan e kombinuar për ata që ishin në operacionet jugosllave dhe kosovare.<ref>{{cite web|url=http://www.defense.gov/releases/release.aspx?releaseid=2449|title=News Release: Kosovo Campaign Medal Approved|publisher=Defense.gov|date=19 maj 2000|accessdate=2012-05-06|archive-date=2 mars 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20100302012133/http://www.defense.gov/releases/release.aspx?releaseid=2449|url-status=dead}}</ref>

Për shkak të përfshirjes së [[Forcat e Armatosura të Shteteve të Bashkuara të Amerikës|Forcave të Armatosura të Shteteve të Bashkuara të Amerikës]], u krijua një medalje e veçantë e njohur si Kosovo Campaign Medal (Medalja e Fushatës së Kosovës),e cila u krijua nga Presidenti [[Bill Clinton]] në vitin 2000.

Kosovo Campaign Medal (KCM) është një çmim i Forcave të Armatosura të Shteteve të Bashkuara të Amerikës i ligjëruar me Urdhërin Ekzekutiv 13154 të Presidentit Bill Clinton në 3 maj 2000. Medalja njeh shërbimin ushtarak të kryer në Kosovë nga 24 marsi 1999 deri në 31 dhjetor 2013.

== Armatimet dhe mjetet e përdorura ==
Shumë lloje armësh u përdorën nga forcat e sigurisë jugosllave dhe Ushtria Çlirimtare Kosovare, NATO përdori vetëm avionë dhe disa njësi detare gjatë konfliktit.

;Forcat jugosllave të sigurisë
Armët e përdorura nga qeveria jugosllave janë listuar më poshtë. Shumica prej tyre ishin prodhim jugosllav, ndërkohë që të gjitha njësitë KA ishin prodhim sovjetik.
{{col-begin}}
{{col-break}}
* [[BOV (APC)|BOV]]
* [[BVP M-80]]
* [[D-20]]
* [[D-30]]
* [[MiG-21]]
* [[MiG-29]]
* [[M80 Zolja]]
* [[M-84]]
* [[S-125 Neva/Pechora|SA-3]]
* [[Strela 2|SA-7]]
* [[9K31 Strela-1|SA-9]]
* [[9K35 Strela-10|SA-13]]
{{col-break}}
* [[Soko J-22 Orao]]
* [[Aérospatiale Gazelle|Soko Gazelle]]
* [[T-54/55]]
* [[Zastava M70]]
* [[Zastava M72]]
* [[Zastava M76]]
* [[Zastava M84]]
* [[Zastava M90]]
* [[Zastava M91]]
* [[2K12 Kub]]
* [[2S1 Gvozdika]]
{{col-end}}

;Ushtria Çlirimtare e Kosovës
Armët e përdorura nga UÇK janë listuar më poshtë. Shumica konsistonin në Kallashnikovë sovjetikë, derivatët e prodhuara në Shqipëri dhe Kinë, dhe pak armatim perëndimor.
* [[AKM]]
* [[AK-47]]
* [[Armsel Striker]]
* [[D-1]]
* [[RPK]]
* [[SKS]]
* [[Tipi 56]]
* [[Zastava M70]]
* [[Zastava M76]]

;NATO
Avionët e NATO's janë listuar më poshtë:
{{col-begin}}
{{col-break}}
* [[A-10 Thunderbolt]]
* [[AC-130 Spooky]]
* [[AH-64 Apache]]
* [[AV-8B Harrier]]
* [[B-1 Lancer]]
* [[B-2 Spirit]]
* [[B-52 Stratofortress]]
* [[E-3 Sentry]]
* [[E-8 JSTARS]]
* [[EA-6B Prowler]]
* [[F-104 Starfighter]]
* [[F-117 Nighthawk]]
* [[F/A-18 Hornet]]
{{col-break}}
* [[F-14 Tomcat]]
* [[F-15 Eagle]]
* [[F-15 Strike Eagle]]
* [[F-16 Fighting Falcon]]
* [[F-4 Phantom]]
* [[Harrier Jump Jet]]
* [[Lockheed L-1011 TriStar|L-1011 TriStar]]<ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/special_report/1998/kosovo2/304015.stm#land|publisher=BBC News|title=Kosovo crisis – military hardware|date=1999-03-25}}</ref>
*[[Dassault Mirage 2000|Mirage 2000]]
*[[General Atomics MQ-1 Predator|MQ-1 Predator]]
*[[Panavia Tornado]]
*[[Panavia Tornado ADV]]
*[[SEPECAT Jaguar]]
{{col-end}}

Raketa të drejtuara: [[AIM-9 Sidewinder]], [[ALARM]] dhe [[Tomahawk]]

== Fotoalbumi ==
<gallery>
Kukes Refugee Camp.jpg|Kamp refugjatësh në [[Kukës]], Shqipëri.
USS Theodore Roosevelt launches F-18.jpg|[[USS Theodore Roosevelt (CVN-71)|USS Theodore Roosevelt]] duke lëshuar një [[F/A-18 Hornet]].
Humvee (Belgrade Military Museum).JPG|[[Humvee]] i kapur i ushtrisë së SHBA nga divizioni I-rë.
Gvodzika.jpg|Mbetjet e një [[2S1 Gvozdika]] afër Glogovacit.
Predator uav.JPG|[[MQ-1 Predator]] i rrëzuar në Serbi.
F-117 canopy.jpg|Fragmente të një F-117 në muze.
Defense.gov News Photo 990409-F-3128G-004.jpg|Avion luftarak F-15 në bazën ajërore Aviano, Itali në 9 prill 1999.
Defense.gov News Photo 990421-F-5009P-006.jpg|F-16 Fighting Falcon gjatë pregatitjes për operacionet NATO, 21 prill 1999.
Графити на новосадским улицама током Нато бомбардовања СР Југославија.jpeg|Gjatë bombardimit të NATOs së [[Novi Sad]]it në 1999.
</gallery>

== Shiko dhe ==
* [[Republika e Kosovës (1990–2000)]]
* [[Lista e kriminelëve të luftës në Kosovë 1999]]
* [[Shpallja e Pavarësisë së Kosovës]]

== Referime ==
{{reflist|colwidth=30em}}

{{DEFAULTSORT:Lufta e Kosoves}}
[[Kategoria:Lufta e Kosovës| ]]
[[Kategoria:Luftëra]]
[[Kategoria:Historia ushtarake e Kosovës]]
[[Kategoria:Luftëra që përfshijnë Shqipërinë]]
[[Kategoria:Luftëra që përfshijnë NATO-n]]
[[Kategoria:Përndjekje e shqiptarëve]]