Mali i Munellës
Mal në kufirin Pukë - Mirditë, që në majën e Kryqit arrin lartësinë më të madhe, 1996 metra. Shtrihet midis luginës së Fanit të Math në veripërendim dhe Fanit të Vogël në juglindje. Zgjatimi i këtij mali që bie në sy ngado është 6 km në gjatësi dhe 3 kilometra në gjërësi. Pjesa kulmore ka sipërfaqe të valëzuar, kurse shpatet formojnë rrëpira. Munella është kurrizujëndarës midis dy Fanajve. Deri në 1100 metra ka pyll dushku, më lart deri në 1600 metra pyje pishe dhe ahu, kurse mbi këtë lartësi mali është i zhveshur nga pyjet. Pjesa e sipërme ka kullota alpine të begata. Si dhe ne vise të tjera malore të Mirditës, ka arinj, derra të egër, gjela ta egër e kafshë të tjera me gëzof. Në brendësi ruan minerale të pasura, bakri etj.
Pyjet e Munellës janë tejet të dëmtuara nga prerja masive gjatë viteve 1997-2013, dhe më pas djegia e tyre. Vetëm një pjesë e vogël e rrobujve të vjetër qindravjeçar i ka mbijetuar prerjeve dhe zjarreve, dhe i njëjti krim është kryer edhe ndaj pyjeve të ahut, ku ahet qindravjeçarë janë prerë të gjithë. Masivet me pisha të zeza janë dëmtuar rëndshëm nga proçesionarja, si pasojë e temperaturave të larta përgjatë dimrave. Fauna e mbetur e malit po masakrohet nga kriminelë të armatosur që kanë mbështetjen nga pushtetarë vendorë e qendrorë. Vetë mali dhe përrenjtë që rrjedhin nga mali, po dëmtohen nga minierat e shumta që u janë dhënë me konçesion firmave turke, duke mos treguar ndonjë kujdes për ekosistemet ujore apo florën e malit.
Përshkrimi
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Kur shihet nga një distancë Munella duket si një dhëmb në rritje deri nga zonat e ulëta kodrinore përreth dhe duke arritur lartësi ( jo aq të vogël ). Një mal i vetëm i izoluar edhe pse kohët e fundit është shumë më i kapshëm për shkak të autostradës Rrëshen - Kukës , ende mbetet një vend shumë i largët , i vështirë s'e ka vizituar nga askush jashtë zonës së vet. Kjo është ndoshta për shkak të këtij izolimi gjeografik të rajonit që në regjimin e kaluar totalitar , ishte një nga burgjet më famëkeq dhe të tmerrshme të Shqipërisë i ndërtuar në një nga luginat e afërta burgu politik i Spaçit.
Aktivitete
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Megjithatë , edhe më i panjohur Munella është si mal në shpatet e tij. Rajoni ka qenë në fokusin e hetimeve të PPNEA që nga viti 2007 , kur në kuadër të Programit të Rimëkëmbjes Lynx Ballkanit , një sondazh në formë pyetësori është kryer me barinjtë lokal dhe gjuetarët për vlerësimin e praninë potenciale të rrëqebullit të Ballkanit ( Lynx lynx balcanicus ) dhe specie të tjera kafshë të egra.