Marka Gjoni

Kapidan Marka Gjoni
U lind në	1861 Orosh, Mirditë, Perandoria Osmane (sot Shqipëri)
Vdiq	1925
Profesioni	Kreu i klanit
Titulli	Kapedan i klanit të Mirditës
Parardhësi	Prenk Bib Doda
Pasardhësi	Gjon Marka Gjoni

Kapidan Marka Gjoni (1861–1925) ishte prijësi i krahinës dhe fisit të Mirditës në Shqipërinë e Veriut. Ai ka lindur në Orosh. Ai u bë kajmekam i Mirditës nga Perandoria Osmane në mungesë të Prenk Bib Dodës, i cili u internua në Anadoll për shkak të pjesëmarrjes së tij në Lidhjen Shqiptare të Prizrenit.

Me vdekjen e Prenk Bib Dodës, i cili nuk kishte trashëgimtarë meshkuj, prejardhja e Gjonmarkajve i kaloi Marka Gjonit. Përpjekja fillestare e Marka Gjonit për të marrë titullin Kapedan ishte e mbushur me vështirësi, sepse shumë nga krerët e Mirditës nuk pranuan ta njihnin, por me kalimin e kohës ai fitoi respektin e tyre. Në vitin 1889, krahas Mons. Doci i Oroshit, dhe me kërkesën e disa katolikëve të Shkodrës, kapedan Marka Gjoni e bindi Imzot të bënte meshën e parë në kishën e Zojës së Shkodrës në Bachallek, e cila kishte mbetur e mbyllur që kur Shkodra ra në duart e turqve në vitin 1479. Kështu më 26 prill 1889, saktësisht 410 vjet më vonë, Mons. Doci mbajti meshën e parë të shenjtë, ishte një ngjarje shumë e rëndësishme dhe historike dhe sot e kësaj dite mbahet mesha më 26 prill në kishë për nder të Zojës së Shkodrës.

Në vitin 1896, vëllai i vogël i Marka Gjonit, Ded Gjoni, u vra nga ushtarët turq rrugës për në Orosh. Kjo ngjarje filloi një spirale në rënie për shtëpinë. Një vit më pas, Marka Gjoni u thirr në Shkodër nga Guvernatori me pretendime të rreme. Aty e kapën dhe e hipën në traget për në Stamboll. Prej aty, ai u internua për pesë vjet në Mosul, Irak. Pas pesë viteve, me ndihmën e disa murgeshave, Marka Gjoni mundi të shpëtojë nga internimi i veshur si pelegrin, me mjekër dhe duke tërhequr një gomar, i cili ishte blerë për këtë qëllim. Ai depërtoi në një karvan beduinësh dhe u nis për në Mekë, duke u shtirur si haxhi. Disa javë më vonë, ai u drejtua për në kufirin rus, ku i bindi rojet se ai nuk ishte një beduin, por një shqiptar katolik i arratisur nga internimi në Mosul. Prej aty, ai shkoi në Odesa dhe hipi në një traget rus për në portin e Bullgarisë. Më në fund ai u kthye në Orosh, ku u prit krahëhapur nga fiset, të gëzuar që Kapedani i tyre ishte kthyer.

Në vitin 1921, me mbështetjen financiare të Beogradit, Marka Gjoni u rebelua kundër qeverisë shqiptare dhe shpalli Mirditën të pavarur. E ashtuquajtura Republika e Mirditës u mbështet nga Serbia dhe Greqia, por u rrëzua me shpejtësi nga qeveria shqiptare më 20 nëntor 1921. Marka Gjoni u detyrua të ikte në Jugosllavi, mendoi se më vonë u kthye në Shqipëri dhe ishte aktiv në Mirditë deri sa vdekjen.

Ai dhe gruaja e tij Dava kishin katër vajza dhe një djalë, Gjon Marka Gjoni, një kundërshtar i njohur i forcave komuniste gjatë Luftës së Dytë Botërore.