Tyrbja e Bardës
| Bərdə türbəsi | |
 | |
| Vendndodhja | Barda, Azerbajxhan |
|---|---|
| Dizajneri | Ahmad Nakhchivani |
| Lloji | Mausole |
| Data e përfundimit | 1322 |
Tyrbja e Bardës (azerbajxhanisht: Bərdə türbəsi) është një varr monumental mysliman që ndodhet në Barda, Azerbajxhan. Është një nga monumentet e rrallë që ka arritur të qëndrojë deri në ditët e sotme. Ndodhet në një territor të vogël në formë katrore të rrethuar me një mur kalldrëmi.
Arkitektura
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Mauzoleu përbëhet nga një cilindër me diametër 10 m, me lartësi 14 m (deri në shtresën e sipërme të një kupole). Ai gjithashtu përbëhet nga varre nëntokësore dhe qeli të brendshme decahedron me dalje. Struktura e hapësirës së brendshme të pjesës së saj ajrore është shumë interesante. Pjesa e poshtme e saj është një cilindër që bëhet një dekahedron me nuanca të larta 8,7 metra në një lartësi prej 2 metrash. Në pjesën e sipërme dekahedroni bëhet rreth.[1]
Mauzoleu ishte ndërtuar nga tulla me xham të djegur dhe me ngjyrë blu-të gjelbër, gjë që e bën fjalën "Allah" për më shumë se 200 herë.
Ashtu si në Mauzoleun Garabaghlar, tullat me fytyrë të kuqe të pangopur të këtij mauzoleu janë hedhur horizontalisht, por tulla me xham të gjelbërt-blu - vertikalisht.
Rindërtimi
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Procesi i restaurimit të varrit u deklarua në vitet 1960. Sidoqoftë, për shkak të neglizhencës gjatë restaurimit, pamja origjinale e varrit u ndryshua (mbishkrimet ishin fshirë, dhe pllaka e rëndë e betonit që vendoset në çati shkaktoi çarje). Në vitin 2012, restaurimi i varrit filloi përsëri 2012 dhe vazhdoi deri në 2018. Varri i çatisë (i cili fillimisht ishte bërë prej betoni gjatë periudhës së parë të rindërtimit) u çmontua dhe u rindërtua plotësisht duke u shtruar me tulla. Në zonën përafërsisht 427 m elementë të thjeshtë dhe të sofistikuar të pllakave u hartuan dhe u aplikuan. Sureja Ayatul-Kursi dhe mbishkrimet me alfabetin Kufi që vendoseshin në muret e varrit ndërsa ndërtimi (në shek. XIV) u rivendosën. Përveç kësaj, nyjet e llaçit midis pllakave u pastruan dhe rimbushen me një përzierje të veçantë të baltës. Crarjet në mur janë rigjeneruar plotësisht. Shkallët janë mbuluar me një mbulesë qelqi, dhe brenda një varri ka një arkivol mermeri. Punimet e restaurimit u kryen me urdhër të Shërbimit Shtetëror për Mbrojtjen, Zhvillimin dhe Rehabilitimin e Trashëgimisë Kulturore nën Ministrinë e Kulturës dhe Turizmit të Republikës së Azerbajxhanit nga Instituti i Projektit Shkencor-Kërkimor shkencor "Azerbarpa". Rihapja u bë më 25 Mars 2018.[2][3]
Historia
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Historikisht, dy varre në formë kulle u ndërtuan në qytetin Barda në shekullin XIV, dhe vetëm njëra prej tyre mbeti deri në epokën moderne. Si emër i saj në literaturën shkencore, varri i Bardës ishte ngritur në vitin 1322 sipas mbishkrimeve që ilustron se kur dhe nga kush është ndërtuar monumenti. Për shkak të arkitekturës së saj, varri ka tërhequr vëmendjen e studiuesve që nga shekulli XIX pas pushtimit të Kaukazit të Jugut nga perandoria Ruse. Orientalisti i njohur Khanikov, i cili vizitoi Bardën më 1848, lexoi mbishkrimet në monument dhe këto mbishkrime u botuan më vonë nga akademiku Dorn në Barda në 1861. Akademiku Dorn publikoi edhe pamjen e varrit të Barda.
Ky mbishkrim në varrin e Barda është një shembull jashtëzakonisht i vlefshëm i shkollës arkitekturore të Nakhchivan, e cila konfirmon se arkitektët e Nakhchivan ishin të ftuar në qytete të tjera për të ndërtuar ndërtesa të rëndësishme në shekullin XIV.[4][5]
Lidhje të jashtme
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ К.М. Мамед-заде (1983). Строительное Искусство Азербайджана( с древнейших времен до XIX в.). Baku: Элм.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Ilham Aliyev reviewed ongoing repair work at Barda Mausoleum".
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "President Ilham Aliyev viewed newly-reconstructed Barda Mausoleum, Torpaggala Complex".
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Barda mausoleum".
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Barda Mausoleum". Arkivuar nga origjinali më 28 maj 2019. Marrë më 17 prill 2020.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)