Musa Keita I
Musa I (arabisht: منسا موسى, romanizuar: Mansā Mūsā, r.c. 1312–1337) ishte mansa i 9-të i Perandorisë Mali, e cila arriti kulmin e mbretërimit të saj. Musai shquhet për pasurinë dhe bujarinë e tij. Ai ka qenë subjekt i pretendimeve popullore se ai është personi më i pasur në histori, por pasuria e tij aktuale nuk dihet me siguri. Pasuritë e tij erdhën nga minierat e depozitave të konsiderueshme të arit dhe kripës në Perandorinë Mali, së bashku me tregtinë e skllevërve dhe fildishit.
Në kohën e ngjitjes së Musait në fron, Mali në një pjesë të madhe përbëhej nga territori i ish-Perandorisë Gana, të cilin Mali e kishte pushtuar. Perandoria e Malit përbëhej nga toka që tani është pjesë e Guinesë, Senegalit, Mauritanisë, Gambisë dhe shtetit modern të Malit.
Musai shkoi në haxh në Mekë në vitin 1324, duke udhëtuar me një shoqëri të madhe dhe një sasi të madhe ari. Gjatë rrugës, ai kaloi kohë në Kajro, ku dhurimi i tij bujar thuhet se ka ndikuar dukshëm në vlerën e arit në Egjipt dhe ka tërhequr vëmendjen e botës më të gjerë myslimane.
Musa zgjeroi kufijtë e Perandorisë Mali, në veçanti duke përfshirë qytetet Gao dhe Timbuktu në territorin e saj. Ai kërkoi lidhje më të ngushta me pjesën tjetër të botës myslimane, veçanërisht me Sulltanatet Mamluk dhe Marinid. Ai rekrutoi studiues nga bota e gjerë myslimane për të udhëtuar në Mali, si poeti andaluzian Abu Ishaq al-Sahili, dhe ndihmoi në krijimin e Timbuktu-së si një qendër të mësimit islam. Mbretërimi i tij është i lidhur me projekte të shumta ndërtimi, duke përfshirë një pjesë të Xhamisë Djinguereber në Timbuktu. Mbretërimi i Musait shpesh konsiderohet si zeniti i fuqisë dhe prestigjit të Malit.
Emri dhe titujt
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Emri personal i Mansa Musa ishte Musa (arabisht: موسى, romanizuar: Mūsā), forma arabe e Moisiut. Mansa, 'sundimtar' ose 'mbret' në Mandé, ishte titulli i sundimtarit të Perandorisë Mali. Në traditën gojore dhe Kronikat e Timbuktu, Musa njihet si Kanku Musa. Në traditën Mandé, ishte e zakonshme që emri i dikujt të parashtesohej me emrin e nënës së tyre, kështu që emri Kanku Musa do të thotë "Musa, djali i Kankut", megjithëse është e paqartë nëse gjenealogjia e nënkuptuar është fjalë për fjalë. Ai quhet gjithashtu Hidji Mansa Musa në traditën gojore në lidhje me haxhin e tij.
Al-Jafii e dha emrin e Musait si Musa ibn Ebi Bekr ibn Ebi el-Eswad (arabisht: موسى بن أبي بكر بن أبي الأسود, romanizuar: Mūsā ibn Ebi Bakr ibn Ebi el-Eswad), dhe Ibn Haxheri e dha emrin e Musait si Musa ibn Ebi Bekr Salim et-Takruri.
Në gjuhën Songhai, sundimtarët e Malit si Musa njiheshin si Mali-koi, koi ishte një titull që përcillte autoritetin mbi një rajon: me fjalë të tjera, "sundimtari i Malit".