Muzika në Letoni

Muzika tradicionale e Letonisë është shpesh grup i poezive tradicionale që quhet dainas, duke shfaqur tema dhe legjenda para-kristiane, stile vokale harmonike dhe qesteri baltik.

Dainas

Folklori tradicional i Letonisë, veçanërisht vallëzimi i këngëve folklorike, daton që para një mijë vjetësh. Më shumë se 1.2 milion tekste dhe 30,000 melodi të këngëve folklorike janë identifikuar.^[1]

Dainas-at janë shumë të shkurtëra, zakonisht kanë vetëm një ose dy strofa, të parimuara. Tekstualisht, dainas-at kanë lidhje me mitologjinë kombëtare por, ndryshe nga shumë forma të ngjashme, nuk kanë heronj legjendarë. Ngjarjet shpesh vërtiten rreth hyjnive para-Kristiane si Perëndia e diellit Saule, Zoti i hënës Meness dhe, me i njohuri, jeta e njerzëve, sidomos tri ngjarjet e tij kryesore – lindja, martesa dhe vdekja (duke e përfshirë edhe varrimin). Koleksioni i parë i dainas-ve u publikua në mes viteve 1894 dhe 1915 si “Latvju Dainas” nga Krišjānis Barons.

Latvju tautas mūzikas materiāli, përkthyer në shqip si materialet folklorike të muzikës letoneze është analogji dhe shpejgim i folklorit letonez. Ai i analizon 5999 artikuj te entografisë letoneze te publikuara ne 6 edicione nga viti 1894 deri në 1926 nga muzikologu dhe kompozitori letonez Andrejs Jurjāns (1856-1922).^[2]^[3]

Latvju tautas mūzikas materiāli Sestā grāmata (libri i gjashtë) u publikua pas vdekjes ne Riga, në vitin 1926. Në faqen e parë latvju komponistu biedrības izdevums ështe mbishkruar, e perkthyer si edicioni i kompozitorëve të shoqërisë letoneze. ^[4]

Orkestrimi

Shoqërimi i këngëve të fshatit është bërë me instrumente të ndryshme tradicionale, ku më e rëndësishmja prej tyre është kokle, një lloj e qestëres e lidhur me Finnish kantele. Në vitin 1970, artistët si Jānis Porikis dhe Valdis Muktupāvels udhëhoqen ringjalljen në muziken kokle, që ka mbijetuar vetëm në regjionet si Courland/Kurzeme dhe Lettgallia/Latgale. Mërgimi i komunitetit letonez jashtë vendit, sidmos në shtetet e bashkuara të Amerikes, vetëm sa e ka mbajtur traditen e kokles gjallë. Ne njëqind vitet e fundit është zhvilluar një lloj i ri i kokles, me më shumë vargje, nivele të gjysmëtone dhe përmirsime të tjera që zgjerojn kapacitetin e instrumentit te luaj jo vetëm muzikë modale por, në një tjetër këndvështrim, i kanë indinjuar muzikantët tradicional. Ky lloj i instrumentit është quajtur “concert kokle”. Gjithsesi, aktualisht është vetëm një “concert kokle”, dhe ai do të fillojë trajnimet me grantet e Bashkimit Europian.

Muzika korale

Kori tradicional është shumë i fuqishëm në Letoni. Anash shumë koreve profesionale, ekzistojnë dhjetëra mijëra të letonezëve të cilët janë pjesë e koreve të ndryshme amatere. Një herë në pesë vite organizohet Festivali Kombëtar i Këngës dhe Vallëzimit Letonez me rreth 20,000 këngëtarë që marrin pjesë.

Në vitin 2014 Lojërat Botërore të Korit u organizuan Riga.

Muzika e popullarizuar

Gjatë periudhes sovjetike, muzika rock u bë shumë e njohur, për shkak se, ashtu si këngët folklorike, ofron një shancë për tu rebeluar ndaj autoriteteve lokale. Imants Kalniņš ka qenë kompozitori më i rëndësishem në atë kohë, dhe këngët e tij ishin shumë të njohura. Ai po ashtu shkroi muzikë për filma e quajtur Četri balti krekli (‘Katër bluza të bardha’), më vonë iu dha titulli Elpojiet Dziļi! (‘Frymëmarrje e thellë!’), e cila fliste për nevojën e lirisë dhe pastaj ajo u ndalua. Një ndër mbledhjet sociale më të rëndësishme të kohes ishte e përvjetshmja Imantdiena (‘Dita e Imants-ve (Kalnins)’), e ndaluar në tokat që interferohen me bar të thatë. Tradita vazhdonte jozyrtarisht në shtëpinë e kompozitorit.

Këngët e Imants Kalniņš kanë qenë më shumë të njohura nga performimi i grupit Menuets të cilët kanë luajtur vetëm këngët e këtij kompozitori. Shumica e anëtarëve kanë formuar një grup tjetër, Pērkons (‘Bubullima’) më vonë. Pērkons ka qenë nje simbol i rebelimit. Ata luajtën duke u ballafaquar në kufinjët e rock and roll-it me hard rock-un, kompozuar nga lideri i bendit Juris Kulakovs, duke përdorur poemat më së shumti të shkruara nga Māris Melgalvs. Shumë nga ato kanë qenë te papranuara nga autoritetet sovjetike. Koncerti më i famshëm nga Pērkons rezultoi në shkatërrimin e një treni të ndarë nga të rinjtë që ishin pjesë e atij koncerti. Ky, ashtu si ngjarjet e tjera, është portretizuar në filmin Vai viegli būt jaunam? ('A është e lehtë të jesh i ri?') nga Juris Podnieks. Aktet si ato të Pērkons kanë luajtur një rol të rëndësishëm në jetët e të rinjëve të asaj kohe dhe ishin një sfidë serioze për sistemin sovjetik.

Në ditët e sotme, sfera e muzikës pop dominohet nga muzika pop dhe rock-u alternativ.

Lista e kompozitorëve dhe bendeve në Letoni

Kompozitorët e muzikës bashkëkohore^[5]	Rock ose (dhe) Pop	Të tjera
Maija Einfelde, Imants Kalniņš, Indra Riše, Jānis Lūsēns, Jānis Petraškēvičs, Mārtiņš Brauns, Pēteris Plakidis, Pēteris Vasks, Mārtiņš Viļums, Rihards Dubra, Aivars Kalējs, Romualds Kalsons, Juris Karlsons, Andris Dzenītis, Santa Ratniece Uģis Prauliņš	100. debija, A-Eiropa, Anton Frank, Ainars Mielavs, Aisha Aparāts, Autobuss Debesīs, Astro'n'out, Bet Bet, Borowa MC, Collide, Detlef, Device Stampa:Disambiguation needed, Dun Dun, Double Faced Eels, Eolika, Ella (Latvian DJ), Dzeltenie Pastnieki, F.L.Y., Frailty (band), Helēna Kozlova, Hospitāļu iela, Iļģi, Imants Kalniņš, Fomins & Kleins, Iedomu spārni, Ieva Akurātere, Juris Kulakovs, Igo, Jauns Mēness, Jānis Žilde, Jumprava, Kaspars Dimiters, Kārlis Kazāks, Lauris Reiniks, Labvēlīgais tips, Lādezers, Linda Leen, Līvi, Logo, Marana, Marija Naumova, Menuets, Mirta, Mofo, Zigfrīds Muktupāvels Oceanfall, Olive Mess, Pērkons, Pienvedēja Piedzīvojumi, Raimonds Pauls, Gunārs Rozenbergs, Prāta Vētra, Punch, R.A.P, RePublic, Uldis Stabulnieks, Skumju Akmeņi, Satellites LV, Skyforger, SoundArcade, The Mundane, Tranzīts, Tumsa, Vilki, Z-Scars	Tumors, 2tie, SoundArcade, Matīss Akuraters

Referime

^ "Welcome to Latvia – Folk Songs". Li.lv. 2006-05-01. Arkivuar nga origjinali më 15 maj 2011. Marrë më 2010-10-16. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ "Materials of Latvian Folk Music. Vol. 6". {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ "Composers and Authors /Jurjans, Andrejs (1856 - 1922)". {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ "Materials of Latvian Folk Music. Vol. 6" (PDF). Arkivuar nga origjinali (PDF) më 13 shkurt 2015. Marrë më 28 prill 2015. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ "Music in Latvia". Music.lv. Arkivuar nga origjinali më 17 mars 2012. Marrë më 9 mars 2012. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

Lidhje të jashtme

Franca Audio clips: Traditional music of Latvia. Musée d'Ethnographie de Genève. Accessed November 25, 2010.
BBC: Latvia celebrates national instrument: the kokle
Cronshaw, Andrew. "Singing Revolutions". 2000. In Broughton, Simon and Ellingham, Mark with McConnachie, James and Duane, Orla (Ed.), World Music, Vol. 1: Africa, Europe and the Middle East, pp 16–24. Rough Guides Ltd, Penguin Books. ISBN 1-85828-636-0

[1] "Welcome to Latvia – Folk Songs". Li.lv. 2006-05-01. Arkivuar nga origjinali më 15 maj 2011. Marrë më 2010-10-16. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[2] "Materials of Latvian Folk Music. Vol. 6". {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[3] "Composers and Authors /Jurjans, Andrejs (1856 - 1922)". {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[4] "Materials of Latvian Folk Music. Vol. 6" (PDF). Arkivuar nga origjinali (PDF) më 13 shkurt 2015. Marrë më 28 prill 2015. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[5] "Music in Latvia". Music.lv. Arkivuar nga origjinali më 17 mars 2012. Marrë më 9 mars 2012. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]