Jump to content

Përbindëshi

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
Alegoria e Pavdekësisë nga Giulio Romano, shek. 1540. Instituti i Arteve në Detroit, Detroit, MI, SHBA, me një sërë monstrash.

Një përbindësh është një lloj krijese imagjinare që gjendet në horror, fantazi, fantashkencë, folklor, mitologji dhe fe. Përbindëshat shpesh përshkruhen si të rrezikshëm dhe agresivë me një pamje të çuditshme, groteske që shkakton terror dhe frikë. Përbindëshat zakonisht u ngjajnë kafshëve të çuditshme, të deformuara, të botës tjetër dhe/ose të mutuara ose krijesave krejtësisht unike të madhësive të ndryshme, por gjithashtu mund të marrin një formë njerëzore, si mutantët, fantazmat dhe shpirtrat, zombitë ose kanibalët, ndër të tjera. Ata mund të kenë ose jo fuqi të mbinatyrshme, por zakonisht janë të afta të vrasin ose të shkaktojnë ndonjë formë shkatërrimi, duke kërcënuar rendin shoqëror ose moral të botës njerëzore në proces.

Përbindëshat e kafshëve janë jashtë rendit moral, por ndonjëherë e kanë origjinën në ndonjë shkelje njerëzore të ligjit moral (p.sh. në mitin grek, Minosi nuk i sakrifikon Poseidonit demin e bardhë që i dërgoi perëndia, kështu që si ndëshkim Poseidoni bën Minos' gruaja, Pasiphaë, bie në dashuri me demin, ajo bashkohet me bishën dhe lind burrin me kokë demi, Minotaurin). Përbindëshat njerëzorë janë ata që nga lindja nuk ishin kurrë plotësisht njerëzorë (Meduza dhe motrat e saj Gorgon) ose që përmes ndonjë akti të mbinatyrshëm ose të panatyrshëm humbën njerëzimin (ujqërit, përbindëshi i Frankensteinit), dhe kështu që nuk munden më, ose që kurrë nuk mundën të ndjekin ligji moral i shoqërisë njerëzore.

Përbindëshat gjithashtu mund të përshkruhen si krijesa të keqkuptuara dhe miqësore që i trembin individët pa dashur, ose mund të jenë aq të mëdhenj, të fortë dhe të ngathët sa të shkaktojnë dëme ose vdekje të paqëllimshme. Disa përbindësha në trillime përshkruhen si të djallëzuar dhe të zhurmshëm, por jo domosdoshmërisht kërcënues (siç është një goblin dinak), ndërsa të tjerët mund të jenë të urtë, por të prirur për t'u zemëruar ose të uritur, kështu që duhet të zbuten dhe të mësohen t'i rezistojnë nxitjeve të egra ose të vriten nëse ato nuk mund të trajtohen apo kontrollohen me sukses.

Përbindëshat datojnë para historisë së shkruar dhe studimi akademik i nocioneve të veçanta kulturore të shprehura në idetë e një shoqërie për përbindëshat njihet si monstrofi. Përbindëshat janë shfaqur në letërsi dhe në filma të gjatë. Përbindëshat e njohur në trillime përfshijnë Kontin Drakula, përbindëshi i Frankensteinit, njeriun ujk, vampirë, demonët, mumiet dhe zombitë.