Shihni burimin për Pekini

{{Coord|39.916667|116.383333|display=title}}
{{Infobox settlement
| image_map         =  China Beijing.svg
| image_skyline              =  {{multiple image
| border                 = infobox
| total_width            = 300
| image_style            = border:1;
| caption_align = center
| perrow                 = 1/2/2/1
| image1                 = Skyline of Beijing CBD from the southeast (20210907094201).jpg
| caption1               = Distrikti qëndror i biznesit
| image2                 = 20200110 Hall of Supreme Harmony courtyard-1.jpg
| caption2               = [[Qyteti i Ndaluar]]
| image3                 = 11 Temple of Heaven.jpg
| caption3               = Tempulli i parajsës
| image4                 = 2014.08.19.110005 Great Wall Badaling.jpg
| caption4               = Muri i madh i Badalingut
| image5                 = Tiananmen Gate.jpg
| caption5               = Tiananmen
| image6                 = National Centre for the Performing Arts and Great Hall of the People.jpg
| caption6               = Korridori i Madh i Njerëzve (majtas) dhe <br /> Qëndra Kombëtare e Arteve Performuese (djathtas)
}}
| population_total           =  21893095 
| postal_code        =  vetëm nr. 
| website   =  [http://www.beijing.gov.cn Peking] 
|founder=[[Dinastia Zhou]]|established_date=1054 pes}}
'''Peking''' ([[Gjuha kineze|kineze]]: 北京, [[pinyin]]: běijīng /pei˨˩tɕiŋ˥˥/) është kryeqyteti i [[Kina|Kinës]]. Me mbi 21 milionë banorë, Beijing është [[Lista e kryeqyteteve kombëtare sipas popullsisë|kryeqyteti kombëtar më i populluar]] në botë, si dhe [[qyteti]] i dytë më i madh i Kinës pas [[Shangai|Shangait]] . <ref>{{Cite web |title=China: Provinces and Major Cities - Population Statistics, Maps, Charts, Weather and Web Information |url=https://www.citypopulation.de/en/china/cities/ |access-date=15 gusht 2023 |website=www.citypopulation.de}}</ref> Ndodhet në [[Kina e Veriut|Kinën Veriore]] dhe qeveriset si [[Bashkitë e administruara drejtpërdrejt të Kinës|komunë]] nën administrimin e drejtpërdrejtë të [[Qeveria e Kinës|Këshillit Shtetëror]] me [[Lista e ndarjeve administrative të Pekinit|16 rrethe urbane, periferike dhe rurale]] . <ref name="figures">Figures based on 2006 statistics published in 2007 National Statistical Yearbook of China and available online at {{Lang|zh-Hans|[http://www.chinapop.gov.cn/wxzl/rkgk/200806/t20080629_157020.htm 2006年中国乡村人口数 中国人口与发展研究中心]}} ([https://web.archive.org/web/20090310163630/http://www.chinapop.gov.cn/wxzl/rkgk/200806/t20080629_157020.htm archive]).</ref> Pekini është i rrethuar kryesisht nga [[Provinca Hebei]] me përjashtim të [[Tianxhin|Tianjinit]] fqinj në juglindje; Së bashku, të treja nënndarjet formojnë megalopolin [[Jingjinji]] dhe rajonin e kryeqytetit kombëtar të Kinës. <ref name="basic">{{Cite web |title=Basic Information |url=http://www.bjstats.gov.cn/esite/bjsq/jbqk/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120313225759/http://www.bjstats.gov.cn/esite/bjsq/jbqk/ |archive-date=13 mars 2012 |access-date=9 shkurt 2008 |publisher=Beijing Municipal Bureau of Statistics}}</ref>

Pekini është një [[qytet global]] dhe një nga qendrat kryesore në botë për [[Pekini|kulturën]], [[Pekini|diplomacinë]], [[Politika|politikën]], [[Financa|financat]], [[Biznesi|biznesin dhe ekonominë]], [[Pekini|arsimin]], [[Lista e qyteteve sipas rezultateve shkencore|kërkimin]], [[Gjuha|gjuhën]], [[Pekini|turizmin]], [[Pekini|median]], [[Pekini|sportin]], [[Shkenca dhe teknologjia në Republikën Popullore të Kinës|shkencën dhe teknologjinë]] dhe [[Transporti i Shteteve - Kina|transportin]] . Ai është shtëpia e selive të shumicës së kompanive më të mëdha shtetërore të Kinës dhe strehon numrin më të madh të kompanive [[Fortune Global 500]] në botë, si dhe katër [[Lista e bankave më të mëdha|institucionet financiare më të mëdha]] në botë për nga totali i aseteve. <ref>{{Cite news |title=Top 100 Banks in the World |language=en-gb |publisher=www.relbanks.com |url=https://www.relbanks.com/worlds-top-banks/assets |url-status=live |access-date=12 shtator 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180729045255/https://www.relbanks.com/worlds-top-banks/assets |archive-date=29 korrik 2018}}</ref> Është gjithashtu një [[Transporti në Pekin|qendër kryesore]] për [[Autostradat Kombëtare të Kinës të Pekinit|autostradën kombëtare]], [[Autostrada|autostradën]], [[Hekurudha|hekurudhat]] dhe rrjetet hekurudhore me shpejtësi të lartë . [[Aeroporti Ndërkombëtar i Kryeqytetit të Pekinit]] ka qenë i dyti më i ngarkuari në botë nga trafiku i pasagjerëve (më i frekuentuari i Azisë) që nga viti 2010, <ref name="ACI aero">{{Cite web |date=23 qershor 2014 |title=Year to date Passenger Traffic |url=http://www.aci.aero/Data-Centre/Monthly-Traffic-Data/Passenger-Summary/Year-to-date |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170129021001/http://www.aci.aero/Data-Centre/Monthly-Traffic-Data/Passenger-Summary/Year-to-date |archive-date=29 janar 2017 |access-date=26 qershor 2014 |publisher=[[Airports Council International]]}}</ref> dhe, që nga 2016  , [[Metroja|rrjeti i metrosë]] së qytetit është më [[Lista e sistemeve të metrosë|i ngarkuari]] dhe [[Lista e sistemeve të metrosë|më i gjatë në botë]]. [[Aeroporti Ndërkombëtar Daxing i Pekinit|Aeroporti Ndërkombëtar]] [[Aeroporti Ndërkombëtar Daxing i Pekinit|Daxing i Pekinit]], një aeroport i dytë ndërkombëtar në Pekin, është [[Terminali i aeroportit|terminali më i madh i aeroportit]] me një strukturë në botë. <ref>{{Cite news |date=15 prill 2019 |title=What does the world's largest single-building airport terminal look like? |publisher=BBC News |url=https://www.bbc.co.uk/news/av/world-asia-47914210/what-does-the-world-s-largest-single-building-airport-terminal-look-like |url-status=live |access-date=20 prill 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190418003115/https://www.bbc.co.uk/news/av/world-asia-47914210/what-does-the-world-s-largest-single-building-airport-terminal-look-like |archive-date=18 prill 2019}}</ref> <ref>{{Cite web |last=Taylor |first=Alan |title=Photos: The World's Largest Airport-Terminal Building - The Atlantic |url=https://www.theatlantic.com/photo/2019/01/photos-the-worlds-largest-airport-terminal-building/580954/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190925225834/https://www.theatlantic.com/photo/2019/01/photos-the-worlds-largest-airport-terminal-building/580954/ |archive-date=25 shtator 2019 |access-date=25 shtator 2019 |website=The Atlantic |language=en}}</ref>

Duke kombinuar [[Pekini|arkitekturën]] moderne dhe tradicionale, Pekini është [[Lista e qyteteve më të vjetra të banuara vazhdimisht|një nga qytetet më të vjetra në botë]], me një [[Historia e Pekinit|histori]] të pasur që daton më shumë se tre mijëvjeçarë. Si i fundit nga [[Kryeqytetet historike të Kinës|Katër Kryeqytetet e Mëdha të Lashta të Kinës]], Pekini ka qenë qendra politike e vendit për shumicën e tetë shekujve të fundit,  dhe ishte qyteti më i madh në botë për nga popullsia për pjesën më të madhe të mijëvjeçarit të dytë të erës sonë . <ref name="Top Ten Cities By Population Throughout History">{{Cite web |title=Top Ten Cities Through History |url=http://www.thingsmadethinkable.com/item/top_ten_cities_through_history.php |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20110624043713/http://www.thingsmadethinkable.com/item/top_ten_cities_through_history.php |archive-date=24 qershor 2011 |access-date=28 nëntor 2016 |publisher=things made unthinkable}}</ref> Me male që rrethojnë qytetin e brendshëm në tre anët, përveç mureve të vjetra të qytetit të brendshëm dhe të jashtëm, Pekini ishte i përgatitur dhe i zhvilluar në mënyrë strategjike për të qenë rezidenca e [[Perandori i Kinës|perandorit]] dhe kështu ishte vendndodhja e përsosur për kryeqytetin perandorak. Qyteti është i njohur për pallatet, tempujt, parqet, kopshtet, varret, [[Fortifikimet e qytetit të Pekinit|muret dhe portat e tij]] të pasura.  Pekini është një nga destinacionet më të rëndësishme turistike në botë. Në vitin 2018, Pekini ishte qyteti i dytë turistik me fitimin më të lartë në botë pas [[Shangai|Shangait]] . <ref name=":12">{{Cite web |last=Töre |first=Özgür |date=22 tetor 2018 |title=WTTC reveals the world's best performing tourism cities |url=https://ftnnews.com/other-news/35281-wttc-reveals-the-world-s-best-performing-tourism-cities |access-date=7 gusht 2021 |publisher=ftnnews.com |language=en-gb}}</ref> Pekini është shtëpia e shumë [[Lista e muzeve në Kinë|monumenteve dhe muzeve]] kombëtare dhe ka [[Lista e vendeve të Trashëgimisë Botërore në Kinë|shtatë]] [[Vende të trashëgimisë botërore|vende të Trashëgimisë Botërore]] [[UNESCO|të UNESCO-s]] — [[Qyteti i Ndaluar]], [[Tempulli i Qiellit|Tempulli i Parajsës]], [[Pallati Veror]], [[Varret Ming]], [[Zhoukoudian]] dhe pjesë të [[Muri i Madh Kinez|Murit të Madh]] dhe [[Kanali i Madh (Kinë)|Kanalit të Madh]] —të gjitha këto janë vendndodhje turistike të njohura. <ref>{{Cite web |date=18 gusht 2014 |script-title=zh:走进北京七大世界文化遗产 – 千龙网 |url=http://beijingww.qianlong.com/1470/2014/08/18/Zt290@228841.htm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20141129035045/http://beijingww.qianlong.com/1470/2014/08/18/Zt290@228841.htm |archive-date=29 nëntor 2014 |access-date=21 nëntor 2014 |website=qianlong.com |language=zh-hans}}</ref> [[Siheyuan|Siheyuans]], stili tradicional i banimit të qytetit, dhe [[hutong]], rrugicat e ngushta midis siheyuans, janë tërheqjet kryesore turistike dhe janë të zakonshme në Pekinin urban.

== Historia e Pekinit ==
Pekini si kryeqytet i Kinës, është qendra politike dhe kulturore e Kinës. ai gjendet në veri të zonës fushore të Kinës veriore. Nga ana gjeografike ai është në të njëjtin paralel me Romen e Italisë dhe me Madridin e Spanjës. Klima e Pekinit përfshihet në klimën e butë kontinentale. Dimti dhe vera janë relaticisht të gjatë, ndërsa pranvera dhe vjeshta janë të shkurtra dhe të thata. Temperatura mesatare vjetore është 11,8 °C.

Pekini ka histori të lashtë. Si qytet ai ka një histori mbi 3 mijë vjeçare. Qysh në periudhën e shteteve ndërluftuese (770-221 para erës sonë) Pekini ka qenë si kryeqytet i shumë shteteve të atëherëshme. Në periudhën e Dinastive Qin dhe Han dhe në periudhën e Tre shteteve, Pekini ka qenë një nga kryeqendrat e Kinës veriore. Nga Dinastia Gjin, Pekini filloi të jetë si kryeqytet. Më vonë, edhe Dinastia Yuan, Dinastia Min dhe Dinastia Çin e kanë përcaktuan Pekinin si kryeqytetin e tyre. Gjithesej ka pasur 34 perandorë që lëshonin dekrete për sundimin e gjithë vendit.

Pas shpalljes së Kinës së Re, veçanërisht gjatë mbi 20 vjetëve të fundit të reformës dhe të hapjes së Kinës, kanë ndodhur ndryshime kolosale në pamjen e Pekinit. Janë ngritue njera pas tjetrës ndërtesa të ndryshme moderne. Kontaktet e Pekinit me botën e jashtme janë shtuar pandërprerë. Pekini po ecën me hapa të mëdha për të dyrë në radhët e qyteteve tç mëdha ndërkombëtare. Në Pekin, kuriozitete historike janë të lidhura mirë me pamjen e një qyteti modern dhe tërheqi turistë si nga brenda ashtu edhe nga jashtë vendit. Vitet e fundit Pekini ka pritur çdo vit miliona turistë të huaj dhe dhjetra miliona turistë të vendit.

Historia e lashtë i ka dhënë Pekinit shumë vende-muze dhe kuriozitete njerëzore. Në rast se ju pëlqejnë kuriozitete historike, mund të shkoni në Murin e Madh Kinez, në Qytezën e Ndaluar Perandorake. Ose në parqet perandorake, si Parkun Verior, Parkun Bejhai, Molin me aromë, Parkun qiellor, etj, ku bukuria e natyrës dhe ndërtesat e bukura do t’ju lenë përshtypje të thella. Në rast se dëshitoni të njiheni me kulturën e lashtë dhe karierën e personaliteteve të njohura kinezë, mund të vizitoni shtëpitë –muze të këtyre personaliteteve, dhe mund të dëgjoni edhe Operën e Pekinit. Në rast se dëshironi të njiheni me gjendjen e zhvillimit të Kinës në fushat politike, ekonomike. Tekniko-shkencore dhe ushtarake, mund të vizitoni mbi 100 muze të shpërndata në rajone të ndryshme të Pekinit. Për të soditur bukurinë e natyrës. Mund të shkoni në perideri të Pekinit.

Tani në Pekin vendet piktoreske të shkallës A të Kinës janë Parku qiellor, Varrezat e perandorëve të Dinastisë Ming, Parku verior, Pallati oqeanik i pekinit, Muri i Madh në sektorin e Badalinit, Parku Bejhai-Gjinshan, Parku Nacional i Kinës, Pallati i Shkencës dhe i Teknologjisë të Kinës, Parku Zoologjik i Pekinit dhe Parku Botanik i Pekinit.

== Ekonomia ==
Për shkak të përqendrimit të [[Lista e ndërmarrjeve shtetërore në Kinë|ndërmarrjeve shtetërore]] në kryeqytetin kombëtar, Pekini në vitin 2013 kishte më shumë seli të kompanisë [[Fortune Global 500]] se çdo qytet tjetër në botë. <ref name="JLL">[http://www.ap.jll.com/asia-pacific/en-gb/Documents/Five_years_after_the_Olympics_EN.pdf "Jones Lang LaSalle Research Report – Five years after the Olympics – Growth in Beijing has continued, what to expect next?"]</ref> Që nga gushti 2022, Pekini ka 54 kompani [[Fortune Global 500]], më shumë se Japonia (47), vendi i tretë pas Kinës (145) dhe Shteteve të Bashkuara (124). <ref>{{Cite web |title=2022 Global 500 in Beijing |url=https://fortune.com/global500/2022/ |access-date=2022-08-09 |website=Fortune |language=en}}</ref> <ref>{{Cite web |title=Chinese companies top list of Fortune 500 |url=http://global.chinadaily.com.cn/a/202208/04/WS62eb1934a310fd2b29e702ca.html |access-date=2022-08-09 |website=global.chinadaily.com.cn}}</ref> Pekini është përshkruar gjithashtu si "kryeqyteti i [[Miliarderi|miliarderëve]] të botës". <ref name=":0">{{Cite news |last=Shapiro |first=Ariel R. |title=Beijing is 'Billionaire Capital of the World' |url=https://www.barrons.com/articles/beijing-is-billionaire-capital-of-the-world-1519939245 |url-status=live |access-date=19 korrik 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180709153824/https://www.barrons.com/articles/beijing-is-billionaire-capital-of-the-world-1519939245 |archive-date=9 korrik 2018}}</ref> <ref name=":1">{{Cite news |date=25 shkurt 2016 |title=Beijing is new 'billionaire capital' |work=BBC News |url=https://www.bbc.com/news/world-asia-china-35657107 |url-status=live |access-date=19 korrik 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180719162201/https://www.bbc.com/news/world-asia-china-35657107 |archive-date=19 korrik 2018}}</ref> Në vitin 2020, Pekini është qyteti i pestë më i pasur në botë, me një pasuri totale prej 2 trilionë dollarësh. <ref>{{Cite web |last=Wealth |first=New World |title=The Wealthiest Cities in the World 2021 |url=https://newworldwealth.com/reports/f/the-wealthiest-cities-in-the-world-2021 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220122050955/https://newworldwealth.com/reports/f/the-wealthiest-cities-in-the-world-2021 |archive-date=22 janar 2022 |access-date=27 janar 2022 |website=New World Wealth |language=en-ZA}}</ref> Pekini është klasifikuar si një qytet Alfa+ (global i nivelit të parë) nga [[Globalizimi dhe Rrjeti Kërkimor i Qyteteve Botërore|Rrjeti i Kërkimeve të Globalizimit dhe Qyteteve Botërore]], duke treguar ndikimin e tij në rajon dhe në mbarë botën dhe duke e bërë atë një nga 10 qytetet kryesore të botës. <ref>{{Cite web |title=GaWC - The World According to GaWC 2020 |url=https://www.lboro.ac.uk/gawc/world2020t.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200824031341/https://www.lboro.ac.uk/gawc/world2020t.html |archive-date=24 gusht 2020 |access-date=26 shkurt 2021 |website=www.lboro.ac.uk}}</ref> Në [[Indeksi i Qendrave Financiare Globale|Indeksin e Qendrave Financiare Globale]] 2021, Pekini u rendit si qendra financiare e gjashtë më konkurruese në botë dhe e katërta më konkurruese në të gjithë rajonin e Azisë dhe Oqeanisë (pas Shangait, Hong Kongut dhe Singaporit). <ref name="GFCI2">{{Cite web |date=mars 2021 |title=The Global Financial Centres Index 29 |url=https://www.longfinance.net/media/documents/GFCI_29_Full_Report_2021.03.17_v1.1.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20210322132130/https://www.longfinance.net/media/documents/GFCI_29_Full_Report_2021.03.17_v1.1.pdf |archive-date=22 mars 2021 |access-date=18 mars 2021 |publisher=Long Finance}}</ref>
[[Skeda:Parkview_Green_and_CBD_skyline_(20210927131419).jpg|alt=|majtas|parapamje|Horizonti i [[CBD e Pekinit|Distriktit Qëndror të Biznesit në Pekin]]]]
[[Skeda:Hua_Wei_Center,_Xidan_(20201204170304).jpg|parapamje|[[Xidan]] është një nga zonat më të vjetra dhe më të ngarkuara tregtare në Pekin.]]

== Demografia ==
{{Historical populations|1953|276,8149|1964|756,8495|1982|923,0687|1990|10,819,407|2000|13,569,194|2010|19,612,368|2020<ref name="BeijingHistoricalGDP"/>|21,893,095|}}

== Kultura ==
{{main|Geography of Beijing}}
[[Skeda:Beihaiparkpic2.jpg|thumb|right|[[Beihai Park]], an extensive imperial garden in the center of Beijing]]
[[Skeda:BeijingBotanical1.jpg|thumb|right|The [[Beijing Botanical Garden]]]]
[[Skeda:Wudaokou.jpg|thumb|The popular student hangout, [[Wudaokou]], in northwestern Beijing at night]]
[[Skeda:BeijingBookstore.jpg|thumb|Bookshops in the [[Xidan]] area]]
[[Skeda:Chaoyangparkpic1.jpg|thumb|[[Chaoyang Park]] in Beijing's [[Chaoyang District, Beijing|Chaoyang District]]]]
[[Skeda:Beijing Shichahai view.jpg|thumb|[[Shichahai]], located in the [[Xicheng District]], is traditionally one of Beijing's most beautiful and charming scenic areas]]
[[Skeda:Garden Park, Beijing.jpg|thumb|Changpu River Park near the [[Forbidden City]]]]

== Politika ==

== Shiko edhe këtë ==
* [[Kina]]

== Lidhje të jashtme ==

== Referime ==
{{reflist}}

{{CN-gjeo-cung}}
{{authority control}}
[[Kategoria:Qytete në Kinë]]
[[Kategoria:Kryeqytete në Azi]]
[[Kategoria:Kryeqytete të botës]]