Qelizat staminale
Qelizat burimore të njohura edhe si qeliza staminale janë qeliza të padiferencuara ose pjesërisht të diferencuara që mund të zhvillohen në lloje të ndryshme të qelizave dhe të riprodhohen pambarim për të prodhuar të njëjtën qelizë. [1] Ato gjenden si në organizmat embrionale ashtu edhe në organizmat e rritur, por që kanë veti paksa të ndryshme. Zakonisht ato dallohen nga qelizat paraardhëse, të cilat nuk mund të ndahen për një kohë të pacaktuar.
Përmbledhje
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Tek gjitarët, afërsisht 50–150 qeliza përbëjnë masën e brendshme të qelizave gjatë fazës blastociste të zhvillimit embrional, rreth ditëve 5–14. Këto kanë aftësi të qelizave burimore. In vivo, ata përfundimisht diferencohen në të gjitha llojet e qelizave të trupit (duke i bërë ato të plota ). Ky proces fillon me diferencimin në tre shtresat embrionale - ektodermën, mezodermën dhe endodermën - në fazën e gastrulacionit. Sidoqoftë, kur ato janë të izoluara dhe të kultivuara in vitro, ato mund të mbahen në fazën e qelizave burimore dhe njihen si qeliza burimore embrionale (ESC).
Qelizat staminale të të rriturve gjenden në disa vende të caktuara në trup, siç janë ato në palcën e kockave ose në gonadet . Ato ekzistojnë për të rimbushur llojet e qelizave të humbura me shpejtësi dhe janë multipotente ose unipotente, që do të thotë se ato diferencohen vetëm në disa lloje qelizash ose në një lloj qelizash. Tek gjitarët, ato përfshijnë, ndër të tjera, qelizat staminale hematopoietike, të cilat rimbushin qelizat e gjakut dhe imunitetit, qelizat bazale, të cilat ruajnë epitelin e lëkurës dhe qelizat burimore mesenkimale, të cilat mbajnë kockat, kërcet, muskujt dhe qelizat dhjamore. Qelizat staminale të të rriturve janë një pakicë e vogël e qelizave; ato janë jashtëzakonisht të shumta nga qelizat paraardhëse dhe qelizat e diferencuara terminalisht në të cilat ato diferencohen. [1]
Kërkimet për qelizat staminale u intensifikuan pas zbulimeve të biologëve kanadezë Ernest McCulloch, James Till dhe Andrew J. Becker në Universitetin e Torontos në vitet 1960. [2] [3] Ndërsa në vitin 2016 terapia e vetme mjekësore që përdorte qelizat staminale ishte transplantimi i qelizave burimore hematopoietike, [4] trajtin ky i kryer për herë të parë në vitin 1958 nga onkologu francez Georges Mathé.
Pra, terapia e parë e përdorimit të qelizave staminale ishte një transplantim i palcës së kockave, kryer nga onkologu francez Georges Mathé në vitin 1958 mbi pesë punëtorë të Institutit Bërthamor Vinça në Jugosllavi të cilët ishin prekur nga një aksident kritik. Punëtorët e trajtuar mbijetuan që të gjithë.
Megjithatë, që nga viti 1998, është e mundur të kultivohen dhe diferencohen qelizat burimore embrionale njerëzore (në linjat e qelizave burimore ). Procesi i izolimit të këtyre qelizave ka qenë i diskutueshëm, sepse zakonisht rezulton në shkatërrimin e embrionit. Burimet për izolimin e ESC janë kufizuar në disa vende evropiane dhe Kanada, por të tjerë si MB dhe Kina kanë promovuar kërkimin. [5] Transferimi bërthamor i qelizave somatike është një metodë klonimi që mund të përdoret për të krijuar një embrion të klonuar për përdorimin e qelizave të saj burimore embrionale në terapinë e qelizave burimore. [6] Në vitin 2006, një ekip japonez i udhëhequr nga Shinya Yamanaka zbuloi një metodë për të kthyer qelizat e trupit të pjekur përsëri në qelizat burimore. Këto u quajtën qeliza staminale pluripotente të indukuara (iPSC). [7]
Shih edhe
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Literatura
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- Ferreira L (2014-01-03). "Stem Cells: A Brief History and Outlook". Stem Cells: A Brief History and Outlook - Science in the News. WordPress. Marrë më 3 dhjetor 2019.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - MacPherson C. "The Accidental Discovery of Stem Cells". USask News. University of Saskatchewan. Marrë më 3 dhjetor 2019.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - Vinca reactor accident, 1958 Arkivuar 27 janar 2011 tek Wayback Machine, compiled by Wm. Robert Johnston
- Manzo, Carlo [et al.]. Weak Ergodicity Breaking of Receptor Motion in Living Cells Stemming from Random Diffusivity. "Physical Review X", 25 Febrer 2015, vol. 5, núm. 011021. DOI:10.1103/PhysRevX.5.011021
Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- ^ a b Atala, Anthony; Lanza, Robert (2012-12-31). Handbook of Stem Cells (në anglisht). Academic Press. fq. 452. ISBN 978-0-12-385943-3. Gabim referencash: Invalid
<ref>tag; name ":7" defined multiple times with different content - ^ Becker AJ, McCulloch EA, Till JE (shkurt 1963). "Cytological demonstration of the clonal nature of spleen colonies derived from transplanted mouse marrow cells". Nature. 197 (4866): 452–4. Bibcode:1963Natur.197..452B. doi:10.1038/197452a0. PMID 13970094.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Siminovitch L, McCulloch EA, Till JE (dhjetor 1963). "The distribution of colony-forming cells among spleen colonies". Journal of Cellular and Comparative Physiology. 62 (3): 327–36. doi:10.1002/jcp.1030620313. PMID 14086156.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Müller AM, Huppertz S, Henschler R (korrik 2016). "Hematopoietic Stem Cells in Regenerative Medicine: Astray or on the Path?". Transfusion Medicine and Hemotherapy. 43 (4): 247–254. doi:10.1159/000447748. PMC 5040947. PMID 27721700.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Ralston, Michelle (17 korrik 2008). "Stem Cell Research Around the World". Pew Forum on Religion & Public Life. Pew Research Center. Arkivuar nga origjinali më 9 nëntor 2008. Marrë më 13 prill 2009.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Tuch BE (shtator 2006). "Stem cells--a clinical update" (PDF). Australian Family Physician. 35 (9): 719–21. PMID 16969445.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Ferreira, Leonardo (2014-01-03). "Stem Cells: A Brief History and Outlook". Stem Cells: A Brief History and Outlook - Science in the News. WordPress. Marrë më 3 dhjetor 2019.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)