Shihni burimin për Skocia

{{Infobox country
|common_name                = Skocia
|native_name                = ''Scotland'' ([[Gjuha skoceze|Skocisht]]) <br/> ''Alba'' ([[Galishtja skoceze]])
|image_flag                 = Flag of Scotland.svg
|image_coat                 = Royal Arms of the Kingdom of Scotland.svg
|flag_type                  = [[Flamuri i Skocisë|Flamuri]]
|symbol_type                = [[Stema e Skocisë|Stema]]
|national_motto             = <!--per talk, S'ka "Moto (''Nemo me impune lacessit'' & "In Defens") janë ajo e Stemave Mbretërore të Skocisë, ato janë motoja e monarkut dhe jo e vendit. Vendi përfaqësohet nga saltire... e cila nuk ka asnjë moto shoqëruese."-->
|national_anthem            = [[Himni kombëtar i Skocisë|të ndryshme]], <br /> kryesisht "[[Lulja e Skocisë]]" <br />
|image_map                  = [[Figura:Scotland in the UK and Europe.svg|center|border|{{{FIGURA: GJERËSIA E HARTËS|280x280px}}}|Vendndodhja e Skocisë]] {{Shpjegim i hartës |shteti rasa dhanore=Skocisë|ngjyra e vendndodhjes=e gjelbër e errët|rajoni=Evropë |ngjyra e rajonit= gri e errët|nënrajoni=Mbretëria e Bashkuar|ngjyra e nënrajonit=e gjelbër}}
|map_width                  = 250px
|status                     = [[Vendet e Mbretërisë së Bashkuar|Vend]]
|capital                    = [[Edinburg]]
|coordinates                = {{coord|55|57|11|N|3|11|20|W|type:city|display=inline}}
|largest_city               = [[Glasgow]]
|official_languages         = [[Anglishtja skoceze]]<br/>[[Gjuha skoceze|Skocisht]]<br/>[[Galishtja skoceze]]
|ethnic_groups              =
{{Collapsible list
| 92.9% [[White people in the United Kingdom|White]]
| 3.9% [[Scottish Asians|Asian]]
| 1.2% [[Black Scottish people|Black]]
| 1.1% [[Mixed (United Kingdom ethnicity category)|Mixed]]
| 0.9% [[Ethnic groups in the United Kingdom|other]]
}}
|ethnic_groups_year         = 2022
|ethnic_groups_ref          = <ref name="2022 census - ethnicity and religion">{{cite web |url=https://www.scotlandscensus.gov.uk/media/trbdxzme/scotland-s-census-2022-ethnic-group-national-identity-language-and-religion-chart-data.xlsx |title=Scotland's Census 2022 - Ethnic group, national identity, language and religion - Chart data |author=<!--Not stated--> |website=Scotland's Census |date=21 maj 2024 |access-date=21 maj 2024 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20240521173147/https://www.scotlandscensus.gov.uk/media/trbdxzme/scotland-s-census-2022-ethnic-group-national-identity-language-and-religion-chart-data.xlsx |archive-date=21 maj 2024 |url-status=live }}</ref>
| religion                  =
{{Collapsible list
| 51.1% [[Feja në Skoci#Afetaria|pa fe]]
| {{Tree list}}
* 38.8% [[Feja në Skoci#Krishterimi|Krishterimi]]
** 20.4% [[Kisha e Skocisë]]
** 13.3% [[Kisha Katolike në Skoci|Katolicizmi]]
** 5.1% krishterë të tjerë
{{Tree list/end}}
| 2.2% [[Islami në Skoci|Islam]]
| 0.6% [[Hinduizmi në Skoci|Hinduzmi]]
| 0.3% [[Budizmi në Skoci|Budizmi]]
| 0.2% [[Sikizmi në Skoci|Sikizmi]]
| 0.1% [[Historia e jehudëve në Skoci|Judaizmi]]
| 0.6% [[Feja në Skoci|të tjerë]]
| 6.2% nuk janë deklaruar
}}
|religion_year                 = 2022
|religion_ref                  = <ref name="2022 census - ethnicity and religion"/>
|demonym                       = [[Skocezët|Skocez/e]]
|government_type               = [[Parlamenti|Legjislatura parlamentare]] e devoluar brenda një [[Monarkia kushtetuese|monarkie kushtetuese]]{{efn|Skocia ka vetëqeverisje të kufizuar brenda Mbretërisë së Bashkuar, si dhe përfaqësim në Parlamentin e Mbretërisë së Bashkuar. Disa pushtete ekzekutive dhe legjislative i janë transferuar, përkatësisht, [[Qeveria e Skocisë|Qeverisë Skoceze]] dhe [[Parlamenti i Skocisë|Parlamentit Skocez]].}}
|leader_title1                 = [[Monarkia e Mbretërisë së Bashkuar|Monarku]]
|leader_name1                  = [[Charles III]]
|leader_title2                 = [[Ministri i Parë i Skocisë|Ministri i Parë]]
|leader_name2                  = [[John Swinney]]
|legislature                   = [[Parlamenti Skocez]]
|sovereignty_type              = [[Historia e Skocisë|Themelimi]]
|established_event1            = [[Prejardhja e Mbretërisë së Alba|Themeluar]]
|established_date1             = Shekulli i 9-të ([[Miti kombëtar|tradicionalisht]] 843)
|established_event2            = [[Traktati i Edinburgh–Northampton]]
|established_date2             = 17 mars 1328
|established_event3            = [[Traktati i Berwick (1357)|Traktati i Berwick]]
|established_date3             = 3 tetor 1357<ref>{{Cite web |date=3 tetor 2020 |title=The Treaty of Berwick was signed – On this day in Scottish history |url=https://www.historyscotland.com/history/the-treaty-of-berwick-was-signed-on-this-day-in-scottish-history |website=History Scotland |access-date=17 janar 2021 |archive-date=5 shkurt 2021 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20210205232820/https://www.historyscotland.com/history/the-treaty-of-berwick-was-signed-on-this-day-in-scottish-history/ |url-status=live }}</ref>
|established_event4            = [[Aktet e Bashkimit 1707|Bashkimi me Anglinë]]
|established_date4             = 1 maj 1707
|established_event5            = [[Akti i Skocisë 1998|Devolucioni]]
|established_date5             = 19 nëntor 1998
|area_rank                     =
|area_label                    = Gjithsej{{efn|[[Office for National Statistics|ONS]] Standard Area Measurement, 'total extent of the realm'}}
|area_km2                      = 80,231
|area_sq_mi                    = auto
|area_footnote                 =<ref name="ONS Standard Area Measurement">{{cite web |url=https://geoportal.statistics.gov.uk/datasets/ons::standard-area-measurements-for-administrative-areas-december-2023-in-the-uk/about |title=Standard Area Measurements for Administrative Areas (December 2023) in the UK |author=<!--Not stated--> |date=31 maj 2024 |website=[[ONS Open Geography Portal|Open Geography Portal]] |publisher=Office for National Statistics |access-date=7 qershor 2024 |archive-date=7 qershor 2024 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20240607052407/https://geoportal.statistics.gov.uk/datasets/ons::standard-area-measurements-for-administrative-areas-december-2023-in-the-uk/about |url-status=live }}</ref>
|area_label2                   = Toka{{efn|ONS Standard Area Measurement, 'area to mean high water excluding inland water'}}
|area_data2                    = 77,901<ref name="ONS Standard Area Measurement"/>
|population_census             = {{increaseNeutral}} 5,439,842
|population_census_year        = 2022
|population_density_km2        = 70
|population_density_sq_mi      = auto
|pop_den_footnote              =<ref name="census2022">{{Cite web |title=Quality Assurance report – Unrounded population estimates and ethnic group, national identity, language and religion topic data |website=Scotland's Census |date=21 maj 2024 |url=https://www.scotlandscensus.gov.uk/2022-results/scotland-s-census-2022-quality-assurance-reports/quality-assurance-report-unrounded-population-estimates-and-ethnic-group-national-identity-language-and-religion-topic-data/ |access-date=28 maj 2024 |archive-date=28 maj 2024 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20240528160444/https://www.scotlandscensus.gov.uk/2022-results/scotland-s-census-2022-quality-assurance-reports/quality-assurance-report-unrounded-population-estimates-and-ethnic-group-national-identity-language-and-religion-topic-data/ |url-status=live }}</ref>
|GDP_nominal                   = £211.7&nbsp;billion
|GDP_nominal_year              = 2022
|GDP_nominal_per_capita        = £38,622<ref name="Scot Gov GDP">{{cite web |title=GDP Quarterly National Accounts: 2023 Quarter 2 (April to June) |url=https://www.gov.scot/publications/gdp-quarterly-national-accounts-2023-q2/pages/gdp-in-nominal-terms/ |website=Scottish Government |date=1 nëntor 2023 |access-date=29 nëntor 2023 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20231203225728/https://www.gov.scot/publications/gdp-quarterly-national-accounts-2023-q2/pages/gdp-in-nominal-terms/ |archive-date=3 dhjetor 2023 |url-status=live }}</ref>
|Gini_year                     = 2020–23
|Gini_change                   = increase
|Gini                          = 33
|Gini_ref                      =<ref name="Scot Gov GINI">{{cite web |url=https://data.gov.scot/poverty/index.html |title=Poverty and Income Inequality in Scotland 2020-23 |author=<!--Not stated--> |website=Scottish Government |date=21 mars 2024 |access-date=14 maj 2024 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20240228093125/https://data.gov.scot/poverty/index.html |archive-date=28 shkurt 2024 |url-status=live }}</ref>
|HDI_year                      = 2021
|HDI_change                    = increase <!--increase/decrease/steady-->
|HDI                           = 0.921 <!--number only-->
|HDI_ref                       =<ref name ="HDI">{{cite web |url=https://globaldatalab.org/shdi/table/shdi/GBR/?levels=1+4&extrapolation=0 |title=Subnational HDI |author=<!--Not stated--> |website=Global Data Lab |language=en |access-date=15 gusht 2023 |archive-date=15 gusht 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230815150136/https://globaldatalab.org/shdi/table/shdi/GBR/?levels=1+4&extrapolation=0 |url-status=live }}</ref>
|utc_offset                    = +0
|cctld                         = [[.scot]]{{efn|.scot nuk është një [[ccTLD]], por një [[GeoTLD]], e hapur për t'u përdorur nga të gjithë me një lidhje me Skocinë ose kulturën skoceze. [[.uk]] si pjesë e [[Mbretëria e Bashkuar|Mbretërisë së Bashkuar]] përdoret gjithashtu. [[ISO 3166-1]] është [[Britania e madhe (ishull)|GB]], por [[.gb]] nuk përdoret.}}
}}
'''Skocia''' ([[Gjuha skoceze|Skocisht]]: ''Scotland'', [[Galishtja skoceze]]: [[Alba]]) është një [[Vendet e Mbretërisë së Bashkuar|shtet]] që është pjesë e [[Mbretëria e Bashkuar|Mbretërisë së Bashkuar]].<ref name="Country">{{cite web |url=http://www.number10.gov.uk/Page823 |title=Countries within a country |access-date=24 gusht 2008 |website=10 Downing Street |language=en |quote=The United Kingdom is made up of four countries: England, Scotland, Wales and Northern Ireland|archive-url=https://web.archive.org/web/20100416083521/http://www.number10.gov.uk/Page823|archive-date=16 prill 2010}}</ref> Duke mbuluar të tretën veriore të ishullit të [[Britania e madhe (ishull)|Britanisë së Madhe]]. Skocia ndan kufi tokësor me [[Anglia|Anglinë]] në juglindje dhe rrethohet nga [[Deti i Veriut]] në lindje, [[Oqeani Atlantik]] në veri dhe perëndim, dhe [[Kanali i Veriut]] dhe [[Deti Irlandez]] në jugperëndim. Përveç pjesës kontinentale, Skocia përbëhet nga më se 790 ishuj përfshirë [[Ishujt e Veriut]] dhe [[Hebrides]].

[[Edinburgu]], kryeqyteti i vendit dhe qyteti i dytë nga madhësia, është një nga qendrat financiare më të mëdha në [[Evropë]].<ref>{{cite web|title= Information for Journalists|work= Edinburgh, Inspiring Capital|url= http://www.edinburghbrand.com/news/information|publisher= Edinburghbrand.com|accessdate= 2007-09-20|language=en|archive-date= 11 tetor 2007|archive-url= https://web.archive.org/web/20071011191337/http://www.edinburghbrand.com/news/information/|url-status= dead}} "Edinburgh is Europe's sixth largest fund management centre".</ref> Ishte nyje e "Ndriçimit Skocez" të shekullit të 18-të, e cila e bëri Skocinë një nga fuqitë komerciale, intelektuale dhe industriale në [[Evropë]]. Qyteti më i madh në Skoci është [[Glasgow]], i cili dikur ishte një nga metropolet udhëheqëse industriale, dhe tani shtrihet në qendër të [[Glasgow i Madh]] që dominon [[Ultësirat Skoceze]]. [[Ujërat Skoceze]] përbëhen nga një sektor gjigant <ref>{{cite web |title=The Scottish Adjacent Waters Boundaries Order |date=1999 |publisher=The Stationery Office Limited |language=en |url=http://www.opsi.gov.uk/si/si1999/19991126.htm |location=London |isbn=0 11 059052 X| accessdate=2007-09-20 }}</ref> të Atlantikut Verior dhe Detit të Veriut, duke përmbajtur rezervat më të mëdha të naftës në [[BE|Bashkimin Evropian]].

[[Mbretëria e Skocisë]] doli si një shtet sovran i pavarur në [[Mesjeta e Hershme|Mesjetën e Hershme]] dhe vazhdoi të ekzistojë deri në vitin 1707. Me trashëgimi në 1603, [[James VI dhe I|James VI i Skocisë]] u bë mbret i [[Mbretëria e Anglisë|Anglisë]] dhe [[Mbretëria e Irlandës|Irlandës]], duke formuar kështu një [[Bashkimi personal|bashkim personal]] të [[Bashkimi i Kurorave|tre mbretërive]]. Skocia hyri më pas në një bashkim politik me Mbretërinë e Anglisë më 1 maj 1707 për të krijuar [[Mbretëria e Britanisë së Madhe|Mbretërinë e re të Britanisë së Madhe]]. Bashkimi krijoi gjithashtu [[Parlamenti i Britanisë së Madhe|Parlamentin e Britanisë së Madhe]], i cili pasoi [[Parlamenti i Skocisë|Parlamentin e Skocisë]] dhe [[Parlamenti i Anglisë|Parlamentin e Anglisë]]. Në vitin 1801, Mbretëria e Britanisë së Madhe hyri në një bashkim politik me Mbretërinë e Irlandës për të krijuar [[Mbretëria e Bashkuar e Britanisë së Madhe dhe Irlandës|Mbretërinë e Bashkuar të Britanisë së Madhe dhe Irlandës]] (më 1922, [[Shteti i Lirë Irlandez]] u shkëput nga Mbretëria e Bashkuar, duke çuar në [[Akti i titujve mbretëror dhe parlamentar i 1927|riemërtimin zyrtar]] të këtij të fundit Mbretëria e Bashkuar e Britanisë së Madhe dhe [[Irlanda Veriore|Irlandës Veriore]] më 1927).<ref>{{cite web |title=Parliament and Ireland|publisher=The Houses of Parliament|url=http://www.parliament.uk/about/living-heritage/evolutionofparliament/legislativescrutiny/parliamentandireland/ |location=London |language=en |access-date=26 dhjetor 2016}}</ref>

== Emri ==
Fjala ''Skoci'' rrjedh nga fjala [[Gjuha Latine|latine]] '''''Scoti''''', që i referohej [[Galët|Galëve]]. Fjala [[Gjuha Latine|latine]] [[Scotia]] (''toka e Galëve''), në fillim përdorej për [[Irlanda|Irlandën]]. Në shekullin e 11-të fjala ''Scotia'' përdorej për Skocinë, por vetëm për pjesën që fliste galisht në veri të [[Lumi Forth|Lumit Forth]], gjatë kësaj kohe, fjalët ''Albania'' ose ''Albany'' rrjedhin nga fjala galike ''[[Alba]]''.<ref name="Brewer">{{cite book | author1= John Ayto | author2= Ian Crofton | title = Brewer's Britain & Ireland : The History, Culture, Folklore and Etymology of 7500 Places in These Islands | year= 2005 | publisher = WN | url =https://archive.org/details/brewersbritainir0000unse | language = en | isbn = 030435385X }}</ref> Përdorimi i fjalëve ''Scots'' (''Skocez'') dhe ''Scotland'' (''Skoci'') për Skocinë në tërësi u bë zakon gjatë [[Skocia në Mesjetën e Vonëshme|Mesjetës së Vonëshme]].

Në një kontekst modern dhe politik, fjala Skocez ([[anglisht|ang]] Scot), përdoret për t'iu referuar në mënyrë të barabartë të gjithë [[Demografia e Skocisë|banorëve të Skocisë]], pa marrë parasysh etnitetin e tyre. Sidoqoftë, një studim i vitit 2006 i publikuar nga [[Universiteti i Edinburgut]] sugjeron se segmentet e shoqërisë skoceze vazhdojnë të ndryshojnë prej atyre që pretendojnë të jenë skocez në baza etnike dhe atyre që pretendojnë këtë mbi baza të angazhimit civil. "Scots" ([[shqip]] skocisht) përdoret edhe për t'iu referuar gjuhës skoceze, të cilën e flasin një numër i madh i popullsisë skoceze.

== Historia ==
{{kryesor|Historia e Skocisë}}
=== Historia e hershme ===
[[Akullnaja]]t, që dikur përfshinin tërë pjesën e Skocisë së sotme, kanë shkatërruar çdo gjurmë të njerëzimit që mund të ketë ekzistuar para [[Mezoliti|periudhës mezolitike]]. Besohet se njerëzit e parë pas akullnajave arritën në Skoci diku rreth 12,800 vjet më parë, kur shtresa e akullit po zhdukej pas periudhës së fundit të akullnajave.<ref>The earliest known evidence is a [[flint]] arrowhead from [[Islay]]. See Moffat, Alistair (2005) ''Before Scotland: The Story of Scotland Before History''. London. Thames & Hudson. Page 42.</ref><ref>Sites at [[Cramond]] dated to 8500 BC and near [[Kinloch Castle|Kinloch]], [[Rùm]] from 7700 BC provide the earliest known evidence of human occupation in Scotland. See [http://www.megalithic.co.uk/article.php?sid=2146410357 "The Megalithic Portal and Megalith Map: Rubbish dump reveals time-capsule of Scotland's earliest settlements"] megalithic.co.uk. Retrieved 10 February 2008 and Edwards, Kevin J. and Whittington, Graeme "Vegetation Change" in Edwards, Kevin J. & Ralston, Ian B.M. (Eds) (2003) ''Scotland After the Ice Age: Environment, Archaeology and History, 8000 BC–AD 1000''. Edinburgh. Edinburgh University Press. Page 70.</ref> Grupet e të ardhurve filluan të ndërtonin shtëpitë e para të përhershme në tokën Skoceze rreth 9,500 vjet më parë dhe fshatrat e parë rreth 6,000 vjet më parë. Fshati i ruajtur mirë i [[Skara Brae]] në pjesën kontinentale të [[Orkney]] daton nga kjo kohë. Vendbanimet [[neoliti]]ke, varrosjet dhe ritualet janë veçanërisht të zakonshme dhe të ruajtura mirë në [[Ishujt Verior]] dhe [[Ishujt Perëndimor]], ku mungesa e pemëve çoi në ndërtimin e shumicës së strukturave me gurë lokalë.<ref>{{cite book|last=Pryor|first=Francis|title=Britain BC|publisher=HarperPerennial|year=2003|isbn=978-0-00-712693-4|location=London|language=en|pages=98–104 & 246–250|author-link=Francis Pryor}}</ref>  Dëshmitë e sistemeve të sofistikuara të besimit para-kristian demonstrohen nga vende të tilla si Gurët Callanish në Lewis dhe Maes Howe në Orkney, të cilat u ndërtuan në mijëvjeçarin e tretë p.e.r.

=== Periudha Romake ===
[[Skeda:Orkney Skara Brae.jpg|parapamje|270px|[[Skara Brae]], vendbanim i kohës Neolitike]]

[[Protohistoria]] e shkruar e Skocisë filloi me mbërritjen e [[Perandoria Romake|Perandorisë Romake]] në Britaninë jugore dhe qendrore, Romakët pushtuan [[Anglia|Anglinë]] dhe [[Uellsi]]n e sotëm dhe i administruan si krahina [[Britania Romake]]. Pushtimi Romak i Skocisë jugore ishte një seri intervalesh. Më 83–4 AD gjenerali [[Gnaeus Julius Agricola]] mundi Kaledonianët në [[Beteja e Mons Graupius|Betejën e Mons Graupius]], dhe trupat Romake u dërguan përgjatë [[Gask Ridge]]. Tre vjet pas betejës, ushtritë Romake ishin tërhequr në pjesën jugore.<ref>Hanson, William S. ''The Roman Presence: Brief Interludes'', in Edwards, Kevin J. & Ralston, Ian B.M. (Eds) (2003) Scotland After the Ice Age: Environment, Archeology and History, 8000 BC - AD 1000. Edinburgh. Edinburgh University Press</ref> Ata ndërtuan [[Muri i Hadrianit|Murin e Hadrianit]] për të kontrolluar klanet në të dyja anët e murit,<ref name=snyder>{{Citation | last = Snyder | first = Christopher A. | year = 2003 | title = The Britons | publisher = Blackwell Publishing | language = en | isbn = 0-631-22260-X}}</ref> dhe [[Limes Britannicus]] u bë kufiri verior i Perandorisë Romake, edhe pse ushtria mbajti [[Muri Antonine|Murin Anonine]] në ultësirat qendrore për dy periudha të shkurtra — e fundit nga këto në kohën gjatë kohës së perandorit [[Septimius Severus]] nga 208 deri më 210.<ref>Robertson, Anne S. (1960) ''The Antonine Wall''. Glasgow Archaeological Society.</ref> Shtrirja e pushtimit ushtarak romak të çdo pjese të rëndësishme të Skocisë ishte e kufizuar në një total prej rreth 40 vjetësh, megjithëse ndikimi i tyre në pjesën jugore të vendit të pushtuar nga fiset britonike si [[Votadini]] dhe [[Damnonii]] do të kishte qenë ende i konsiderueshëm.<ref name=snyder/>

=== Mesjeta ===
Mbretëria e Piktëve ishte shteti i cili eventualisht u njoh me emrin "Alba" ose "Skocia". Zhvillimi i [[Piktët|Piklandit]], sipas modelit historik i bërë nga Peter Heather, ishte përgjigje natyrale e imperializmit Romak.<ref>Peter Heather, "State Formation in Europe in the First Millennium A.D.", in Barbara Crawford (ed.), ''Scotland in Dark Ages Europe'', (Aberdeen, 1994), pp. 47–63</ref> Një shikim tjetër i vë theks Betejës së Dunnichenit dhe sundimit të [[Bridei III|Bridei m. Beli]] (672–693), me një periudhë tjetër konsolidimi në sundimin e [[Óengus I|Óengus mac Fergusa]] (732–761).<ref>For instance, Alex Woolf, "The Verturian Hegemony: a mirror in the North", in M. P. Brown & C. A. Farr, (eds.), ''Mercia: an Anglo-Saxon Kingdom in Europe'', (Leicester, 2001), pp. 106–11.</ref> Mbretëria e Piktëve siç ishte në fillim të shekullit të 8-të, kur Bede shkruante, ishte shumë e ngjashme me mbretërinë e Skotëve nën sundimit e Aleksandrit (1107-1124). Sidoqoftë, deri në shekullin e 10-të, Mbretëria Pikte ishte dominuar nga ajo çfarë ne sot e quajmë kulturë gale, dhe kishte zhvilluar një mit të pushtimit irlandez rreth pasardhësve të dinastisë mbretërore të kohës, [[Kenneth MacAlpin]].<ref>{{cite journal|journal=Innes Review|publisher=Scottish Catholic Historical Association|language=en|last=Brown|first=Dauvit|title=Dunkeld and the origin of Scottish identity|issue=48|location=Glasgow|pages= 112–124|year=1997}} reprinted in  Dauvit Broun and Thomas Owen Clancy (eds.), (1999)''Spes Scotorum: Hope of Scots'', Edinburgh: T.& T.Clark, pp. 95–111. ISBN 978-0-567-08682-2</ref><ref name=Lynch_359>{{cite book|chapter=Kenneth mac Alpin|last=Brown|first=Dauvit|editor=M. Lynch|title=The Oxford Companion to Scottish History|url=https://archive.org/details/oxfordcompaniont0000unse_u4b7|publisher=Oxford University Press|location=Oxford|language=en|page= [https://archive.org/details/oxfordcompaniont0000unse_u4b7/page/359 359]|year=2001|isbn=978-0192116963}}</ref><ref>{{cite book|first=Sally|last=Foster|title=Picts, Gaels and Scots (Historic Scotland)|location=London|year=1996|publisher=Batsford|language=en|isbn=978-0713474855}}</ref>

Prej një baze të territorit të Skocisë lindore, në veri të [[Lumi Forth|lumit Forth]] dhe jug të [[Lumi Oykel|lumit Oykel]], mbretëria mori kontrollin e tokave që shtriheshin në veri dhe jug. Deri në shekullin e 12-të, mbretërit e Albës kishin shtuar në territorin e tyre toka ku flitej gjuha anglike në jug-lindje arritën kontroll mbi vendin e quajtur [[Galloway]] ku flitej galishtja dhe norsishtja; deri në fundin e shekulli të 13-të, mbretëria kishte marrë pak a shumë kufijtë që ka Skocia e sotme. Sidoqoftë, proceset e ndryshimeve kulturore dhe ekonomike që filluan në shekullin e 12-të siguruan që Skocia të dukej shumë më ndryshe në [[Mesjeta e Vonshme|Mesjetën e Vonshme]]. Stimulues i kësaj ishte sundimi i mbretit [[David I i Skocisë|David I]] dhe Revolucioni i Davidit. [[Feudalizmi]], riorganizimi i qeverisë dhe qytetet e para të definuar me ligj (që quheshin burgh) filluan në këtë periudhë. Këto institucione dhe imigracioni i kalorësve Francez dhe Anglo-Francez dhe priftërinjve lehtësoi një proces të osmozës kulturore, me këtë kultura dhe gjuha e zonave të ulëta dhe pjesëve bregdetare të territorit origjinal të mbretërisë në lindje u bë, si edhe pjesa e sapo marrë në juglindje, Anglisht-folës, ndërsa pjesa tjetër e vendit mbajti gjuhën gale, përveç ishujve veriorë Orkney dhe Shetland, të cilët mbetën nën sundimin e Norsëve deri më 1468.<ref>{{cite book|last=Withers|first=Charles W.J.|title=Gaelic in Scotland, 1698–1981|publisher=John Donald|location=Edinburgh|language=en|year=1984|pages= 16–41|isbn=9780859760973|authorlink=Charles W. J. Withers}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.bord-na-gaidhlig.org.uk/about-gaelic/history.html |publisher=Bòrd na Gàidhlig |author=Thomas Owen Clancy |title=Gaelic Scotland: a brief history |accessdate=2007-09-21 |language=en |archive-date=11 shtator 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070911232223/http://www.bord-na-gaidhlig.org.uk/about-gaelic/history.html |url-status=dead }}</ref>

=== Historia moderne ===
[[Skeda:battle culloden.JPG|250px|parapamje|[[Beteja e Cullodenit]].]]

Më 1603 [[James VI dhe I|James VI i Skocisë]] mori fronin e [[Mbretëria e Anglisë|Mbretërisë së Anglisë]], dhe [[Mbretëria e Irlandës|Mbretërisë së Irlandës]] në [[Bashkimi i Kurorës|Bashkimin e Kurorë]], dhe u zhvendsën në Londër.<ref>{{cite book|title=Chronology of Scottish History|url=https://archive.org/details/chronologyofscot0000ross|publisher=Geddes & Grosset|language=en|isbn=1-85534-380-0|last=Ross|first=David|date=2002|quote='''1603:''' James VI becomes James I of England in the Union of the Crowns, and leaves Edinburgh for London|page=[https://archive.org/details/chronologyofscot0000ross/page/56 56]}}</ref> Me përjashtim të një periudhe të shkurtër nën protektorat, Skocia mbeti shtet i veçantë, por aty kishte konflikt të konsiderueshëm mes kurorës dhe Kovenantersave lidhur me formën e qeverisë kishtare.<ref>TM Devine (1999) ''op cit'' "…Stated that the Scots Parliament had the right to decide on Queen Anne's successor, and that England and Scotland could not have the same sovereign in the future unless the London Parliament granted Scots 'Free Communication of trade'…"</ref> Më 1707, [[Parlamenti i Skocisë]] dhe [[Parlamenti i Anglisë]] miratuan [[Aktet e Bashkimit 1707]], e cila çoi tek inkorporimi formal i Skocisë në [[Mbretëria e Britanisë së Madhe]].

[[Jakobitizmi|Jakobite Stuardët]] e depozuar kishin mbetur të famshëm në Zonat e larta dhe në verilindje, veçanërisht mes jo-presbyterianve. Sidoqoftë, dy ngritje masive të jacobitëve që u lëshuan më 1715 dhe 1745 dështuan ta largonin [[Shtëpia Hanover|Shtëpinë Hanover]] nga froni britanik. Kërcënimi i lëvizjes së jakobitëve për Mbretërinë e Bashkuar dhe mbretërve të saj, u shua në [[Beteja e Culloden|Betejën e Culloden]]. Ky dështim hapi rrugën për largimin e popullsisë vendase të zonave malore dhe ishullore, të njohur si "''Klarencët Malorë''".

[[Ndriçimi Skocez]] dhe [[Revolucioni Industrial]] e shndërruan Skocinë në një qendër intelektuale, komerciale dhe industriale. Pas [[Lufta e Dytë Botërore|Luftës së Dytë Botërore]], Skocia provoi një reduktim industrial e cila ishte veçanërisht e ashpër.<ref>Harvie, Christopher (1981) ''No Gods and Precious Few Heroes: Scotland 1914–80''. London. Edward Arnold.</ref> Vetëm në dekadat e fundit ky vend ka shijuar diçka nga rilindja kulturore dhe ekonomike. Faktorët ekonomik, të cilët kanë kontribuar në këtë shërim përfshijnë një industri ringjallëse të shërbimeve financiare, prodhimtari elektronike,<ref>See Stewart, Heather, "[http://politics.guardian.co.uk/scotland/comment/0,,2073303,00.html Celtic Tiger Burns Brighter at Holyrood], ''[[The Guardian|The Guardian Unlimited]]'', 6 May 2007 for an account of Scotland's economic challenges, especially after the dotcom downturn, as it competes with the emerging Eastern European economies.</ref> dhe nafta nga [[Deti i Veriut]].<ref>[http://www.scotland.gov.uk/Publications/2004/04/19170/35326 "National Planning Framework for Scotland"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120120094618/http://www.scotland.gov.uk/Publications/2004/04/19170/35326 |date=20 janar 2012 }} Scottish Government publication, (web-page last updated [[6 April]] [[2006]]), which states ''"Since the 1970s, the development of North Sea oil and gas fields has made an important contribution to the Scottish economy, and underpinned prosperity in the North-East."'' Retrieved on 7 November 2007.</ref>

== Politika ==
{{kryesor|Sistemi shtetëror në Skoci}}
[[Skeda:Debating_chamber,_Scottish_Parliament_(31-05-2006).jpg|parapamje|Dhoma e debatit në ndërtesën e [[Parlamenti i Skocisë|Parlamentit të Skocisë]]]]
Si pjesë e Mbretërisë së Bashkuar, [[kreu i shtetit]] në Skoci është monarku, momentalisht [[Elizabeta II|Mbretëresha Elizabeta II]] (nga viti 1952).

Skocia ka [[Vetëqeverisja|vetëqeverisje]] të kufizuar brenda Mbretërisë së Bashkuar si dhe përfaqësim në Parlamentin Britanik. Fuqitë ekzekutive dhe legjislative i janë besuar, respektivisht, qeverisë skoceze dhe Parlamentit Skocez në [[Edinburgh]]. Parlamenti Britanik mban fuqi mbi një listë të qartësuar dhe specifikuar në Aktin Skocez 1998 si "çështje të rezervuara", duke përfshirë taksat, sigurimet shoqërore, mbrojtjen, marrëdhëniet ndërkombëtare dhe transmetimin. Parlamenti Skocez ka autoritet legjislativ për të gjitha fushat e tjera që lidhen me Skocinë. Fillimisht kishte vetëm një fuqi të kufizuar për të ndryshuar tatimin mbi të ardhurat, por kompetencat mbi tatimin dhe sigurimet shoqërore u zgjeruan ndjeshëm nga Aktet e Skocisë të 2012 dhe 2016. Akti i vitit 2016 i dha Qeverisë Skoceze kompetenca për të menaxhuar punët e Crown Estate në Skoci, duke çuar në krijimin e Crown Estate Scotland.

Parlamenti Skocez mund të referojë çështje të caktuara tek Westminister duke miratuar një ''Lëvizje Juridike për Leje'' në rast se konsiderohet që juridiku i gjerë i Mbretërisë së Bashkuar është më i përshtatshëm për ndonjë çështje të caktuar. Programet juridike të dekretuara nga Parlamenti Skocez kanë pësuar divergjencë në masën e shërbimeve publike krahasuar me pjesën tjetër të Mbretërisë së Bashkuar. Për shembull, çmimi i edukimit të universitetit, dhe shërbimet e kujdesjes për të moshuarit janë falas në Skoci, kurse paguhen në pjesë të tjera të Britanisë së Madhe. Skocia ishte shteti i parë në [[BM|Britaninë e Madhe]] që ndaloi duhanin në vende të mbyllura publike.<ref>BBC Scotland News Online "[http://news.bbc.co.uk/1/hi/scotland/4845260.stm Scotland begins pub smoking ban]", ''BBC Scotland News'', 2006-03-26. Retrieved on 2006-07-17.</ref>

Skocia përfaqësohet në Dhomën Britanike nga 59 anëtar të parlamentit të zgjedhur nga zonat elektorale të bazuara nga territori. Zyra Skoceze e përfaqëson qeverinë britanike në Skoci në çështje të rezervuara dhe përfaqëson interesin skocez brenda qeverisë së Mbretërisë së Bashkuar.<ref>{{cite web|url=http://www.scotlandoffice.gov.uk/our-communications/doc.php?id=11|title=Scotland Office Charter|work=Scotland Office website|date=2004-08-09|language=en|accessdate=2007-12-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20071030185025/http://www.scotlandoffice.gov.uk/our-communications/doc.php?id=11|archive-date=30 tetor 2007|url-status=dead}}</ref> Zyra Skoceze udhëhiqet nga [[Sekretari i Shtetit për Skocinë]], i cili është në kabinetin qeveritar të Mbretërisë së Bashkuar, ky person momentalisht është [[Alister Jack]].<ref name= Gate>[http://www.scotland.org/about/fact-file/government/index.html "Government of Scotland Facts"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100503130512/http://www.scotland.org/about/fact-file/government/index.html |date=3 maj 2010 }} Scotland.org - The Official Online Gateway. Retrieved 26 September 2007.</ref>

== Njësitë administrative ==
{{kryesor|Njësitë administrative në Skoci}}
Për shkaqe të qeverisjes lokale Skocia ndahet në 32 zona të caktuara si "Zona të Këshillit", të cilat qeverisen nga autoritete unitare <ref>With respect to Scotland the phrase "unitary authority" is merely descriptive; in the United Kingdom the phrase "Unitary Authority" as a designation is specific to English local government areas.</ref> të emërtuar si "Këshille" që kanë zgjedhjen nën "Aktin Lokal Qeverisës 1997" që të njihen (por jo të riemërohen) si "Comhairle" kur kërkojnë emër Gal.

Zonat e këshillit kanë ekzistuar që nga 1 prill 1996, nën mbikëqyrjen e qeverisë lokale "Akti 1994".

Njësi të tjera administrative (disa nga të cilat përshkruhen më poshtë) ende ndjekin kufijtë e caktuar nga marrëveshjet e vjetra lokale qeverisëse.

== Gjeografia ==
{{kryesor|Gjeografia e Skocisë}}
[[Skeda:Scotland map.png|thumb|right|Harta e Skocisë]]

Pjesa kryesore kontinentale përbëhet nga një e treta veriore e sipërfaqes së ishullit të [[Britania e madhe (ishull)|Britanisë së Madhe]], e cila shtrihet jashtë bregdetit veriperëndimor [[Evropa Kontinentale|Evropës kontinentale]]. Sipërfaqja e përgjithshme është 78,772&nbsp;km².<ref name=Whitaker>''Whitaker's Almanack'' (1991) London. J. Whitaker and Sons.</ref> Kufiri i vetëm tokësor i Skocisë është me Anglinë, i cili është 96&nbsp;kilometra i gjatë dhe ndodhet mes pellgut të [[Lumi Tweed|Lumit Tweed]] në lindje dhe [[Solway Firth]] në perëndim. Ka dalje në [[Oqeani Atlantik|Oqeanin Atlantik]] në perëndim dhe në [[Deti i Veriut|Detin e Veriut]] në lindje. [[Ishulli Irlandez]] shtrihet vetëm 30&nbsp;kilometra larg gadishulli jup-perëndimor [[Kintyre]];<ref name="Atlas">{{cite book |author=Munro, D |title=Scotland Atlas and Gazetteer |pages=1-2 |publisher=Harper Collins |language=en |year=1999}}</ref> [[Norvegjia]] është 305&nbsp;kilometra në lindje dhe [[Ishujt Faroe]], 270&nbsp;kilometra në veri.

Masa territoriale e Skocisë është kryesisht ajo e përcaktuar më 1237 nga [[Traktati i Jorkut]] mes Skocisë dhe Anglisë<ref>[http://www.nationalarchives.gov.uk/utk/scotland/conquered.htm "Uniting the Kingdoms?"] National Archives. Retrieved [[2006-11-21]]</ref> dhe [[Traktati i Perth]] më 1266 me Skocisë dhe Norvegjisë.<ref name=Mackie>Mackie, J.D. (1969) ''A History of Scotland''. London. Penguin.</ref> Përjashtime të rëndësishme përfshijnë [[Ishulli i Manit|Ishullin e Manit]], e cila meqë u mor nga Anglia në shekullin e 14-të tani është [[Varësitë e kurorës|varësi e kurorës]] jashtë Mbretërisë së Bashkuar; grupet ishullore të [[Orkney]] dhe [[Shetland]], të cilat janë marrë nga Norvegjia më 1472; dhe [[Berwick-upon-Tweed]], e marrë nga Anglia më 1482.

Qendra gjeografike e Skocisë shtrihet disa kilometra larg fshatit [[Newtonmore]] në [[Badenoch]].<ref>Shih [http://www.newtonmore.com/our-community/centre-of-scotland.html "Centre of Scotland"] Newtonmore.com. Retrieved 7 September 2012.</ref> Pika më e lartë e Skocisë, maja e malit [[Ben Nevis]], është 1,344 metra mbi nivel të detit, kurse lumi më i gjatë në Skoci është [[Lumi Tay]], i cili është 190&nbsp;km i gjatë.<ref>Keay, J. & Keay, J. (1994) ''Collins Encyclopaedia of Scotland''. London. HarperCollins. Pages 734 and 930.</ref><ref>{{cite encyclopedia|url=http://ca.encarta.msn.com/dictionary_561508579/Tay.html |title=Tay|encyclopedia=Encarta|access-date=21 mars 2008|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20080517013951/http://ca.encarta.msn.com/dictionary_561508579/Tay.html|archive-date=17 maj 2008}}</ref>

=== Klima ===
[[Skeda:BenNevis2005.jpg|majtas|parapamje|200px|[[Ben Nevis]], Maja më e lartë në Skoci]]

Skocia ka klimë të [[Klima e butë|butë]] dhe [[Klima oqeanike|oqeanike]] dhe është shumë e ndryshueshme. Ajo ngrohet nga [[Rryma e Golfit]] që vjen nga [[Oqeani Atlantik]] dhe si e tillë ka dimra shumë më të butë (por verëra më të ftohta dhe të lagështa) se zonat me gjerësi të ngjashme, për shembull [[Kopenhaga]], [[Moska]], ose [[Gadishulli Kamchatka]] në anën e kundërt të [[Euroazia|Euroazisë]]. Megjithatë, temperaturat janë përgjithësisht më të ulëta se në pjesën tjetër të Mbretërisë së Bashkuar, me temperaturën -27,2&nbsp;°C të regjistruar në [[Braemar]] në [[Malet Grampian]], më 11 shkurt 1895, më e ftohta e regjistruar ndonjëherë në Mbretërinë e Bashkuar.<ref>{{cite web|url=http://www.bbc.co.uk/weather/features/understanding/uk_records.shtml |title=BBC Weather: UK Records|publisher=BBC.co.uk.|language=en|access-date=21 shtator 2007|archive-url=https://web.archive.org/web/20101202071307/http://www.bbc.co.uk/weather/features/understanding/uk_records.shtml|archive-date=2 dhjetor 2010}} The same temperature was also recorded in Braemar on 10 January 1982 and at Altnaharra, Highland, on 30 December 1995.</ref>

Temperatura maksimale gjatë dimrit arrin 6&nbsp;°C në zonat e ulëta, kurse maksimalja gjatë verës arrin 18&nbsp;°C. Temperatura më e lartë e regjistruar ishte 32,9&nbsp;°C në [[Greycrook]], [[Kufijtë Skocezë]] më 9 gusht 2003..<ref name="Met Office UK">{{cite web| title = Climate: Scotland| url = http://www.met-office.gov.uk/climate/uk/location/scotland/index.html| publisher = Met Office| language=en| accessdate = 2006-09-14| archive-date = 28 janar 2001| archive-url = https://web.archive.org/web/20010128133900/http://www.met-office.gov.uk/climate/uk/location/scotland/index.html| url-status = dead}}</ref>

Perëndimi i Skocisë është kryesisht më i ngrohtë se lindja, për shkak të ndikimit të [[Rrymat detare|rrymave të oqeanit]] Atlantik dhe temperatura e më e ftohtë në sipërfaqen e [[Deti i Veriut|Detit të Veriut]]. [[Tiree]], në ''Inner Hebrides'', është një nga vendet më me diell në vend: ai pati 300 ditë dritë dielli më 1975. Shirat ndryshojnë shumë rreth Skocisë. Vendet më të lagura janë zonat malore të perëndimit, me shira vjetorë që kalojnë 3,000mm. Nëse e krahasojmë me zonat e ulëta, këto kanë më pak se 800&nbsp;mm në vit. Dëbora e rëndë nuk ndodh shpesh në ultësira, por rritet me gjatësinë gjeografike. Në [[Braemar]] mesatarja është 59 ditë borë vit,<ref>{{cite web|url=http://www.bbc.co.uk/weather/features/understanding/scotland_01.shtml |title=Scottish Weather Part One|publisher=BBC|access-date=21 shtator 2007|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20110126064338/http://www.bbc.co.uk/weather/features/understanding/scotland_01.shtml|archive-date=26 janar 2011}}</ref> derisa zonat bregdetare kanë një mesatare prej më pak se 10 ditë borë në vit.<ref name="Met Office UK"/>

== Ekonomia ==
{{kryesor|Ekonomia e Skocisë}}

Skocia ka një ekonomi të hapur të stilit perëndimor, e cila është e lidhur ngushtë me pjesën tjetër të Mbretërisë së Bashkuar dhe me botën gjerë. Tradicionalisht, ekonomia skoceze është dominuar nga [[industria e rëndë]], përkatësisht nga krijimi i anijeve në [[Glasgou]], minierat e qymyrgurit dhe [[Prodhimi i çelikut|industritë e çelikut]].

Industritë e lidhura me naftën, të bashkangjitura me nxjerrjen e [[Nafta e Detit të Veriut|naftës së Deti të Veriut]] kanë luajtur rol të rëndësishëm në punësimin e popullsisë qysh nga vitet e 1970-ta, veçanërisht në verilindje të Skocisë. Deindustrializimi gjatë viteve të 1970-ta dhe 1980-ta mundësoi një lëvizje të vëmendjes nga prodhimtaria tek një ekonomi e shërbimeve. [[Edinburgu]] është qendra financiare e Skocisë dhe është qendra e gjashtë financiare më e madhe në [[Evropë]], pas [[Londra|Londrës]], [[Parisi]]t, [[Frankfurt]]it, [[Cyrihu]]t dhe [[Amsterdami]]t,<ref name=Milner>{{cite news|author = Milner M. and Treanor J.|url = http://www.guardian.co.uk/Scotland/Story/0,,205573,00.html|title = Devolution may broaden financial sector's view|publisher = The Guardian|date = 1999-06-02|language = en|accessdate = 2006-08-08 }}</ref> me shumë firma të mëdha financiare të bazuara aty, përfshirë: [[Banka Mbretërore e Skocisë|Bankën Mbretërore të Skocisë]] (banka e dytë më e madhe në Evropë); [[HBOS plc|HBOS]] (pronarët e [[Banka Skoceze|Bankës Skoceze]]); dhe [[Standard Life]].

Më 2005, eksporti total i Skocisë (duke përjashtuar eksportin e tërë Mbretërisë së Bashkuar) ishin rreth £27.5 miliardë.<ref>{{cite web|title=Export Statistics Scotland – Publication|author=Scottish Government|url=http://www.gov.scot/Topics/Statistics/Browse/Economy/Exports/ESSPublication|access-date=14 dhjetor 2014|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20160208211027/http://www.gov.scot/Topics/Statistics/Browse/Economy/Exports/ESSPublication|archive-date=8 shkurt 2016|url-status=dead}}</ref> Eksportet primare të Skocisë përfshijnë [[uiski]], shërbime elektronike dhe financiare. [[Shtetet e Bashkuara të Amerikës]], [[Holanda]], [[Gjermania]], [[Franca]] dhe [[Spanja]] përbëjnë tregun kryesor të vendit.<ref name=GDP>{{cite web|author = The Scottish Executive|url = http://www.scotland.gov.uk/stats/ses/ses-00m.asp|title = Scottish Economic Statistics|publisher = The Scottish Executive|date = 2006|accessdate = 2007-04-12|language = en|archive-date = 20 prill 2007|archive-url = https://web.archive.org/web/20070420095523/http://www.scotland.gov.uk/stats/ses/ses-00m.asp|url-status = dead}}</ref><ref>{{cite web|author = Office of National Statistics|url = http://www.statistics.gov.uk/pdfdir/gva1206.pdf|title = Regional, sub-regional and local gross value added 2005|publisher = Office of National Statistics|date = 2006-12-15|accessdate = 2007-04-12|language = en|archive-date = 9 janar 2007|archive-url = http://webarchive.nationalarchives.gov.uk/20070109100329/http://www.statistics.gov.uk/pdfdir/gva1206.pdf|url-status = dead}}</ref>

=== Burimet natyrore ===
Skocia ka mjaft burime natyrore duke filluar nga toka pjellore, e përshtatshme për agrikulturë, e deri te nafta dhe gazi natyror. Sa i përket mineraleve, Skocia prodhon [[qymyr]], [[zink]], [[hekur]]. Qymyri gjendet nën Skocinë qendrore, veçanërisht qymyri nga [[Ayrshire]] dhe [[Fife]] kontribuoi shumë në industrializimin e vendit gjatë shekullit të 19të. Minierave të qymyrit, dikur një punëdhënësi kryesor në [[Skoci]] i ka rënë rëndësia qysh nga gjysma e dytë e shekullit të 20-të, për shkak të çmimit më të ulët që ka qymyri i huaj. Miniera e fundit vazhdon të punojë në [[Longannet]] tek lumi [[Firth of Forth]].

=== Monedha ===
Megjithëse [[Banka e Anglisë]] është banka qendrore për Mbretërinë e Bashkuar, tri banka Skoceze ende i mbajnë kartëmonedhat e tyre [[Paund sterlina|Sterlina]]: [[Banka e Skocisë]]; [[Banka Mbretërore e Skocisë]]; dhe [[Banka Clydesdale]]. Valuta momentale e kartëmonedhave skoceze në qarkullim më 2013 është £3.8 miliardë, të nënshkruar nga Banka e Anglisë duke përdorur fondet e depozituara nga çdo bankë kleringu, sipas Aktit Bankar 2009, në mënyrë që të mbulojë vlerën totale të këtyre kartëmonedhave në qarkullim.<ref name="Banknotes">{{cite news |url=https://www.theguardian.com/politics/scottish-independence-blog/2013/apr/22/scottish-independence-banknotes |title=Scottish Banknotes: The Treasury's Symbolic Hostage in the Independence Debate|newspaper=The Guardian|language=en|access-date=26 maj 2014}}</ref>

== Infrastruktura ==
=== Transporti ===

Skocia ka pesë aeroporte ndërkombëtare kryesore ([[Aeroporti Ndërkombëtar Glasgow]], [[Aeroporti i Edinburgut]], [[Aeroporti Aberdeen]], [[Aeroporti Glasgow Prestwick]] dhe [[Aeroporti Inverness]]), të cilat së bashku shërbejnë 150 destinacione ndërkombëtare.<ref>''The Scotsman'' 27 March 2007. "Special Report—Business Class"</ref>
[[BAA Limited|BAA]] operon tre aeroporte, (Edinburg, Glasgow dhe Aberdeen) dhe [[Highlands and Islands Airports Limited|Highland and Islands Airports]] operon 11 aeroporte regjionale, (Përfshirë Inverness), të cilat shërbejnë vendet më të vështira të Skocisë.<ref name="HIAL">[http://www.hial.co.uk/ "Highlands and Islands Airports - Airport Information"] Highlands and Islands Airports Limited. Retrieved on 26 September 2007.</ref> [[Infratil]] operon Aeroportin Glasgow Prestwick.

[[Skeda:Bb-forthrailbridge.jpg|parapamje|[[Ura Forth]]]]

Autostradat skoceze dhe rrugët e tjera kryesore menaxhohen nga [[Transport Scotland]]. Kurse pjesa tjetër e rrjetit rrugor menaxhohet nga autoritetet lokale skoceze në secilën nga zonat e tyre.

Trajekte të rregullta operojnë mes Skocisë kontinentale dhe komuniteteve ishullore. Këto shërbime në shumicën e rasteve drejtohen nga [[Caledonian MacBrayne]], por disa operohen nga këshillat lokale. Linja tjera trajektore, të shërbyera nga kompani të ndryshme, e lidhin Skocinë me [[Irlanda Veriore|Irlandën Veriore]], [[Belgjikë]]n, [[Norvegjia|Norvegjinë]], [[Ishujt Faroe]] dhe [[Islanda|Islandën]].

Linja kryesore e bregdetit lindor përfshinë këtë seksion të rrjetit i cili kapërcen lumin [[Firth of Forth]] nëpërmjet [[Ura Forth|Urës Forthit]]. E përfunduar më 1890, kjo urë është përshkruar përshkruar si "pika e vetme skoceze e njohur ndërkombëtarisht".<ref>Keay, J. & Keay, J. (1994) ''Collins Encyclopaedia of Scotland''. London. HarperCollins.ISBN 0-00-255082-2</ref>

[[Network Rail]] zotëron dhe drejton asetet e infrastrukturës në sistemin hekurudhor të Skocisë, derisa [[Qeveria Skoceze]] mban përgjegjësi për financimin e tyre.<ref name="Office of Rail Regulation">[http://www.rail-reg.gov.uk/upload/pdf/238.pdf "Disaggregating Network Rail's expenditure and revenue allowance and future price control framework: a consultation (June 2005)"] Office of Rail Regulation. Retrieved on 2 November 2007.</ref>

== Demografia ==
{{kryesor|Demografia e Skocisë}}
[[Skeda:Wfm buchanan street.jpg|parapamje|majtas|Megjithëse është përsëri në rritje, popullsia e Skocisë është ulur dukshëm qysh prej kulmit të saj më 1970]]

Popullsia e Skocisë më [[2001]] ishte 5,062,011. Sipas parashikimeve më 2006 kjo shumë është rritur në 5,116,900.<ref name="population">{{cite web |url=http://www.gro-scotland.gov.uk/press/2007-news/scotlands-mid-year-population-estimates.html |title=Scotland's mid year population estimates |date=2007-04-26 |publisher=General Register Office for Scotland |accessdate=2007-04-26 |language=en |archive-date=21 prill 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080421030239/http://www.gro-scotland.gov.uk/press/2007-news/scotlands-mid-year-population-estimates.html |url-status=dead }}</ref> Kjo do ta rendiste Skocinë në vendin e 112të për nga [[Lista e shteteve sipas popullsisë|popullsia]], po të ishte shtet i pavarur. Megjithëse [[Edinburgu]] është kryeqyteti i Skocisë, ai nuk është qyteti më i madh. Me një popullatë prej më se 600,000 ky vend i takon [[Glasgou]]it. Realisht, [[Glasgow i Madh]], me një popullatë të përgjithshme prej rreth 1.1 milion, pra një të pestën e tërë Skocisë.<ref>[http://www.citypopulation.de/UK-ScotlandUA.html "Great Britain and Northern Ireland: Scotland. All settlements (urban areas) in Scotland of more than 20,000 inhabitants."] citypopulation.de. Retrieved 26 September 2007.</ref><ref>[http://rampantscotland.com/know/blknow_cities.htm "Did You Know?—Scotland's Cities"] rampantscotland.com Retrieved 26 September 2007.</ref>

[[Central Belt]] është pjesa ku ndodhen qytetet më të mëdha. [[Glasgou]] është në perëndim derisa tri qytetet e tjera të mëdha [[Edinburgu]], [[Aberden]] dhe [[Dundee]] shtrihen në pjesën lindore. Zonat e larta janë pak të banuara, megjithëse qyteti [[Inverness]] ka provuar rritje të vazhdueshme në vitet e fundit. Kryesisht vetëm ishujt më të mëdhenj dhe të arritshëm popullohen me njerëz dhe më pak se 90% janë momentalisht të banuara. Zonat malore të jugut janë kryesisht rurale nga natyra dhe dominohen nga agrikultura dhe pylltaria.<ref>Clapperton, C.M. (ed) (1983) ''Scotland: A New Study''. London. David & Charles.</ref><ref>Miller, J. (2004) ''Inverness''. Edinburgh. Birlinn. ISBN 978-1-84158-296-2</ref> Për shkak të vështirësive në gjetjen e shtëpive në Glasgou dhe Edinburg, [[Qytezat e reja në Mbretërinë e Bashkuar#Skocia|pesë qyteza të reja]] janë krijuar mes viteve 1947 dhe 1966. Ato janë [[East Kilbride]], [[Glenrothes]], [[Cumbernauld]], [[Livingston, West Lothian|Livingston]], and [[Irvine, North Ayrshire|Irvine]].<ref>{{cite web|url=http://www.bbc.co.uk/scotland/education/as/sixties/standard/rural/new_towns.shtml|title=New Towns|website=Bbc.co.uk|language=en|access-date=17 shtator 2014}}</ref>

Për shkak të imigrimit qysh nga [[Lufta e Dytë Botërore]], Glasgou, Edinburgu dhe Dundee kanë komunitete të vogla aziatike.<ref>[http://www.urdustan.net/2004/11/scotland-speaks-urdu.html "Scotland speaks Urdu"] (2004)Urdustan.net. Retrieved 26 September 2007.</ref> Në vitin 2011, rreth 49,000 pakistanezë etnikisht jetonin në Skoci, duke i bërë ata grupin më të madh etnik jo të bardhë.<ref name="ethnicity">{{cite web |url=http://www.scotlandscensus.gov.uk/documents/censusresults/release2a/rel2asbtable2.pdf |title=Ethnic groups, Scotland, 2001 and 2011 |publisher=The Scottish Government |language=en |access-date=9 dhjetor 2013}}</ref> Që nga [[Zgjerimi i Bashkimit Evropian]], më shumë njerëz nga Evropa Qendrore dhe Lindore janë shpërngulur në Skoci, dhe regjistrimi i vitit 2011 tregoi se 61,000 [[Polakët|polakë]] jetojnë atje.<ref name="ethnicity"/><ref>''The Pole Position'' (6 August 2005). Glasgow. Sunday Herald newspaper.</ref>

Skocia ka tre gjuhë të njohura zyrtarisht: [[Gjuha angleze|anglisht]], [[Gjuha skoceze|skocisht]] dhe [[galishtja skoceze]]. Anglishtja standarde skoceze, një shumëllojshmëri e anglishtes siç flitet në Skoci, është në njërin skaj të një vazhdimësie gjuhësore bipolare, me skocezët e gjerë në anën tjetër. Anglishtja standarde skoceze mund të jetë ndikuar në shkallë të ndryshme nga skocezët. Regjistrimi i vitit 2011 tregoi se 63% e popullsisë nuk kishte "nuk kishte aftësi në skocisht". Të tjerët flasin anglishten malësore. Gjuha gale flitet kryesisht në Ishujt Perëndimor, ku një pjesë e madhe e njerëzve e flasin ende; megjithatë, në nivel kombëtar përdorimi i tij është i kufizuar në vetëm 1% të popullsisë. Numri i folësve gale në Skoci ra nga 250,000 në 1881 në 60,000 në 2008.

Ka shumë më tepër njerëz me prejardhje skoceze që jetojnë jashtë vendit sesa gjithë popullsia e Skocisë. Në gusht 2012, popullsia skoceze arriti një maksimum historik prej 5.25 milionë njerëz.<ref name="thecourier1">{{cite web|url=http://www.thecourier.co.uk/news/scotland-s-population-reaches-record-of-high-of-5-25-million-1.57049 |title=Scotland's population reaches record of high of 5.25&nbsp;million |publisher=The Courier |date=3 gusht 2012 |language=en |access-date=3 janar 2014}}</ref> Arsyet e dhëna ishin se, në Skoci, lindjet po e kalonin numrin e vdekjeve dhe emigrantët po lëviznin në Skoci nga jashtë. Në vitin 2011, 43,700 njerëz u shpërngulën nga Uellsi, Irlanda Veriore ose Anglia për të jetuar në Skoci.

Norma totale e fertilitetit në Skoci është nën normën e zëvendësimit prej 2.1. Shumica e lindjeve janë nga gra të pamartuara (51.3% e lindjeve ishin jashtë martesës në vitin 2012<ref>{{cite web|url=http://www.gro-gov.scot/files2/stats/births-marriages-deaths-quarterly/ve-2012-q4-tableq1.pdf |title=Table Q1: Births, stillbirths, deaths, marriages and civil partnerships, numbers and rates, Scotland, quarterly, 2002 to 2012 |publisher=General Register Office for Scotland |language=en |access-date=1 maj 2013}}</ref>).

=== Arsimi ===
[[Skeda:St Andrews University - geograph.org.uk - 135908.jpg|parapamje|[[Universiteti i Shën Andreut]] është universiteti më i vjetër në Skoci dhe i treti më i vjetër në [[Bota anglishtfolëse|botën anglishtfolëse]].]]
[[Arsimi në Skoci|Sistemi arsimor skocez]] gjithmonë ka qenë ndryshe nga ai i pjesës tjetër të Mbretërisë së Bashkuar.<ref>{{cite web|title=A Guide to Education and Training in Scotland - "the broad education long regarded as characteristic of Scotland"|url=http://www.scotland.gov.uk/Publications/2003/03/16743/19914|publisher=Scottish Government|language=en|accessdate=2007-10-18|archive-date=19 janar 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120119054931/http://www.scotland.gov.uk/Publications/2003/03/16743/19914|url-status=dead}}</ref> Skocia ishte shteti i parë qysh nga [[Sparta]] në Greqinë klasike që implementon sistem arsimor të edukimit publik gjeneral.<ref>{{cite web | title = Intro to Scottish Education| work = The Scottish Education Act of 1696 heralded the first National system of education in the World since ancient Sparta| url = http://www.siliconglen.com/Scotland/17_1.html |publisher = www.siliconglen.com| language=en| accessdate =2007-03-07}}</ref> Shkollimi u bë i detyrueshëm në Skoci për herë të parë me [[Akti i Edukimit 1496|Aktin e Edukimit 1496]], pastaj, më 1561, [[Kisha skoceze]] krijoi një program kombëtar të reformimit shpirtëror, ku parashihej të kishte nga një shkollë për secilën famulli (''parish''). Arsimi vazhdoi të ishte një çështje për kishën në vend të shtetit deri në ''Aktin e edukimit [[1872]]''.<ref>"Schools and schooling" in M. Lynch (ed.), ''The Oxford Companion to Scottish History'', (Oxford, 2001), pp. 561–563.</ref>

Të gjithë fëmijët 3 deri në 4 vjeç në [[Skoci]] i parashtrohen një çerdheje pa pagesë me një "kurrikulum të veçantë për fëmijët e moshës 3–5 vjeçare"<ref>{{cite web |title= A Curriculum Framework for Children 3–5 |url= http://www.ltscotland.org.uk/earlyyears/images/CF3to5_tcm4-115469.pdf |publisher= Scottish Executive |format= pdf |accessdate= 2007-05-06 |language=en |archive-date= 14 qershor 2007 |archive-url= https://web.archive.org/web/20070614005102/http://www.ltscotland.org.uk/earlyyears/images/CF3to5_tcm4-115469.pdf |url-status= dead }}</ref> që plotësojnë direktivat e kurrikulumeve. Arsimi fillor formal fillon kur fëmijët mbushin 5 vjet dhe zgjat 7 vite (Kl.1–Kl.7); Struktura e direktivave të kurrikulumeve ofrohet në "Direktivën 5–14".<ref>{{cite web | title = 5–14 Curriculum: Guidelines | url = http://www.ltscotland.org.uk/5to14/guidelines/index.asp | publisher = Learning and Teaching Scotland | language=en | accessdate = 2007-05-06 | archive-date = 27 prill 2007 | archive-url = https://web.archive.org/web/20070427034208/http://www.ltscotland.org.uk/5to14/guidelines/index.asp | url-status = dead }}</ref> Sot, fëmijët në Skoci bëjnë teste provuese për notë mesatare në moshën 15 ose 16. Mosha e largimit nga shkolla është 16, pas së cilës nxënësit mund të vendosin të qëndrojnë në shkollë dhe të studiojnë për kualifikime ''Access'', ''Intermediate'' ose ''Higher Grade'' dhe ''Advanced Higher''. Një numër i vogël i nxënësve në shkolla të caktuara private, mund të ndjekin sistemin anglez dhe të studiojnë drejt [[GCSE]]-së në vend të Standard Grade, dhe drejt ''Nivelit A'' dhe ''Nivelit AS'' në vend të ''Higher Grade'' dhe ''Advanced Higher''.<ref>[http://www.scis.org.uk/genInfo/genInfo_scott_exam.html "The Scottish Exam System"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080214084916/http://www.scis.org.uk/genInfo/genInfo_scott_exam.html |date=14 shkurt 2008 }} Scottish Council of Independent Schools. Retrieved on 26 September 2007.</ref>

Janë gjithsej 15 [[Universitete në Skoci|universitete skoceze]], disa nga të cilat janë ndër më të vjetrat në botë.<ref>{{cite web | title = Welcome to the Carnegie Trust for the Universities of Scotland | url = http://www.carnegie-trust.org/what_we_do.htm | publisher = Carnegie Trust for the Universities of Scotland | language = en | accessdate = 2007-10-18 | archive-date = 11 tetor 2007 | archive-url = https://web.archive.org/web/20071011070532/http://www.carnegie-trust.org/what_we_do.htm | url-status = dead }}</ref><ref>{{cite web | title = Understanding Scottish Qualifications | url = http://www.sac.ac.uk/learning/prospective/international/ireland/IrelandScotsqual | publisher = Scottish Agricultural College | accessdate = 2007-10-18 | language = en | archive-date = 22 maj 2012 | archive-url = https://web.archive.org/web/20120522144025/http://www.sac.ac.uk/learning/prospective/international/ireland/IrelandScotsqual | url-status = dead }}</ref> Vendi prodhon 1% të kërkimeve të botuara në botë me më pak se 0.1% të popullatës së botës dhe institucione të arsimit të lartë përgjigjen për 9% të eksporteve të shërbimeve Skoceze.<ref>{{cite web | title = A Framework for Higher Education in Scotland: Higher Education Review Phase 2 | url = http://www.scotland.gov.uk/Publications/2003/03/16786/20354 | publisher = Scottish Government | language = en | accessdate = 2007-10-18 | archive-date = 19 janar 2012 | archive-url = https://web.archive.org/web/20120119073602/http://www.scotland.gov.uk/Publications/2003/03/16786/20354 | url-status = dead }}</ref><ref>{{cite web | title = What is higher education? | url = http://www.universities-scotland.ac.uk/Facts%20and%20Figures/HigherEducation.pdf | publisher = Universities Scotland | language = en | accessdate = 2007-10-18 | archive-date = 16 mars 2004 | archive-url = https://web.archive.org/web/20040316132403/http://www.universities-scotland.ac.uk/Facts%20and%20Figures/HigherEducation.pdf | url-status = dead }}</ref>

=== Feja ===
{{kryesor|Feja në Skoci}}
Qysh nga [[Reformimi Skocez|reformat skoceze]] më 1560, [[Kisha skoceze]], gjithashtu e njohur si [[Kirk]], u bë kisha kombëtare skoceze. Kisha ka karakter [[Protestanizmi|protestant]] dhe është e reformuar me një sistem [[Presbiterianizmi|Presbiterian]] ekzekutiv kishtar, si dhe është e pavarur nga shteti. Rreth 12% e popullatës skoceze janë anëtarë të kishës. Kisha operon strukturë territoriale famullie, ku secili komunitet ka një kongregacion lokal. Skocia gjithashtu ka një popullatë [[katolik]]e të rëndësishme, veçanërisht në perëndim. Pas reformimit, katolicizmi romak vazhdoi në Zonat malore dhe disa ishuj perëndimorë si [[Uist]] dhe [[Barra]], dhe u forcua gjatë shekulli të 19-të nga imigracionet nga Irlanda. Dominime tjera krishtere në Skoci përfshijnë Kishën e Lirë të Skocisë dhe Kishën Episkopale Skoceze. [[Islami]] është feja më e përhapur pas krishterimit, e llogaritur të ketë rreth 40,000 besimtarë, që është më pak se 0.9% e popullsisë,<ref name="GROSCOT">{{cite web | url = http://www.gro-scotland.gov.uk/press/news2005/analysis-of-religion-in-the-2001-census.html | publisher = General Register Office for Scotland | title = Analysis of Religion in the 2001 Census | accessdate = 2007-09-26 | language = en | archive-date = 27 shtator 2007 | archive-url = https://web.archive.org/web/20070927210300/http://www.gro-scotland.gov.uk/press/news2005/analysis-of-religion-in-the-2001-census.html | url-status = dead }}</ref> si dhe ka shumë komunitete hebrenj, hindu dhe sikh, sidomos në [[Glasgow]]. Sidoqoftë, në një regjistrim të vitit 2001, 28% të popullsisë ishin jofetar ose nuk besonin fare në zot.

== Kultura ==
{{kryesor|Kultura në Britaninë e Madhe}}

[[Muzika skoceze]] është një aspekt i rëndësishëm i kulturës kombëtare të Skocisë, me ndikim tradicional si dhe modern. Një shembull i instrumenteve tradicionale skoceze është [[Gajdja Skoceze]], një instrument frymor i përbërë nga tre gypa dhe një gyp melodie (i quajtur chanter), të cilat mbushen vazhdimisht nga një rezervuar i ajrit në qese.

Sot në Skoci ka shumë banda ose grupe muzikore dhe artistë të suksesshëm me stile të ndryshme.<ref>{{cite web | url=http://www.list.co.uk/article/2658-belle-sebastian-revealed-as-best-scottish-band-of-all-time/ | title=Best Scottish Band of All Time | publisher = The List |language=en |accessdate=2006-08-02}}</ref>

=== Simbolet kombëtare ===
[[Skeda:Saltire.jpg|parapamje|right|Saltira, flamuri skocez]]

[[Flamuri i Skocisë]], i njohur si ''Saltira'' ose ''Kryqi i Shën Andreut'', daton (sipas legjendës) nga shekulli i 9-të, kështu që është flamuri më i vjetër ende në përdorim. Që nga viti 1606, saltira bën pjesë edhe në dizajnin e [[Union Jack|Flamurit të Unionit]]. Skocia ka edhe simbole tjera kombëtare, zyrtare dhe jozyrtare, përfshirë këtu emblemën kombëtare bimore [[gjembaçi]], [[Deklarata e Arbroath]], që përfshin një deklaratë të pavarësisë politike të bërë më 6 prill 1320, modeli i tekstilit [[tartan]] që shpesh nënkupton një klan të veçantë skocez dhe flamurin mbretëror [[Flamuri mbretëror i Skocisë|Lion Rampant]].<ref>"National identity" in M. Lynch (ed.), ''The Oxford Companion to Scottish History'', (Oxford, 2001), pp. 437–444.</ref><ref>Keay, J. & Keay, J. (1994) ''Collins Encyclopaedia of Scotland''. London. HarperCollins. Page 936.</ref><ref>[http://www.rampantscotland.com/symbols/blsymbols_index.htm "Symbols of Scotland—Index"] Rampant Scotland. Marrë më 22 shtator 2007</ref>

Edhe pse Skocia nuk ka ndonjë himn zyrtar, ''[[Lulja e Skocisë]]'' shpesh luhet në raste të veçanta dhe ngjarje sportive të tilla si ndeshje futbolli dhe rugby që përfshijnë ekipet kombëtare të Skocisë dhe që nga viti 2010 luhet edhe në Lojërat e Komonuelthit pasi u votua si i preferuari dërrmues nga atletët skocezë pjesëmarrës. Sidoqoftë, qysh nga devolimi, debate të shumta lidhur me këtë çuan deri tek një mosmarrëveshje. Kandidatë të tjerë përfshijnë ''[[Scotland the Brave]]'', ''[[Highland Cathedral]]'', ''[[Scots Wha Hae]]'' dhe ''[[A Man's A Man for A' That]]''.<ref>{{cite news| url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/scotland/4036123.stm| title=Anthem demand falls on deaf ears| work=BBC Scotland News| date=2004-11-24| language=en| accessdate=2006-09-13}}</ref>

[[Dita e Shën Andreut]], 30 nëntor, është dita kombëtare, megjithëse Dita e Burnsit observohet më shumë. [[Dita e Tartanit]] është një risi së fundmi nga [[Kanada]]. Më 2006, Parlamenti Skocez miratoi ''Aktin e Ditës së Shën. Andreut 2007'', duke e bërë atë kështu ditë zyrtare pushimi.<ref>[http://www.opsi.gov.uk/legislation/scotland/en2007/2007en02.htm "Explanatory Notes to St. Andrew's Day Bank Holiday (Scotland) Act 2007"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071001002638/http://www.opsi.gov.uk/legislation/scotland/en2007/2007en02.htm |date=1 tetor 2007 }} Office of Public Sector Information. Marrë më 22 shtator 2007</ref>

== Shënimet ==
{{notelist}}

== Referime ==
{{reflist|30em}}

{{VendeEvropa}}
{{Artikull i përkryer|dita=7|muaj=06|viti=2008}}

[[Kategoria:Skoci| ]]
[[Kategoria:Vende në Evropë]]
[[Kategoria:Mbretëri e Bashkuar]]
[[Kategoria:Vende dhe territore anglishtfolëse]]
[[Kategoria:Vende ishullore]]
[[Kategoria:Mbretëria e Bashkuar sipas vendit]]
[[Kategoria:Rajone autonome]]