Thjerra optike: Dallime mes rishikimesh

Browse history interactively

[Redaktim i kontrolluar]

← Redaktim më i vjetër Ndryshimi më pas →

Content deleted Content added

PamorTekst wiki

Inline

Versioni i datës 9 prill 2015 17:41

Me thjerra optike nënkuptojmë mjedisin optik të kufizuar me dy sipërfaqe që ka inkeks të thyerjes të ndryshëm nga rrethi. Zakonisht janë të ndërtuara prej qelqi ose kuarci, me bashkimin e dy syprinave që kanë boshtin optik të përbashkët. Kanë aplikim të madhë në praktikë dhe nuk mund të paramendohet puna e instrumenteve optike pa thjerra .

Konstruktimi i thjerrave të thjeshta

Shumica e thjerrave janë thjerra sferike: dy sipërfaqet e e saj janë pjesë të sipërfaqeve sferike. Secila sipërfaqe mund të jetë konvekse, konkave, ose planare. Vija që e lidh qendrën e sferës me sipërfaqet e thjerrës quhet boshti i thjerrëzes. Tipikisht, boshti i thjerrës kalon nëpër qendrën fizike të thjerrëzes, për shkak të mënyrës me të cilën janë ndërtuar. thjerra ve mund tu ndryshohet forma edhe pasi të jenë prodhuar. Këshu që boshti i thjerrës mund të mos kalojë nëpër qendren fizike të thjerrëzes.

thjerra torike ose sfero-cilindrike kanë sipërfaqe me dy rreze të ndryshme të lakimit në dy plane ortogonale. Ato kanë fuqi të ndryshme fokale në meridiane të ndryshme. Kjo formon një thjerrë astigmatike. Si shembull i tyre janë thjerrat e syzeve që ndikojnë në përmirësimin e astigmatizmit të syrit.

Më komplekse se kaq janë thjerrat asferike. Këto janë thjerra ku njëra ose dy sipërfaqet kanë forma që sjanë as sferike e as cilindrike. Forma më të komplikara u lejojnë thjerëzave të krijojnë imazhe me më pak aberracion sesa thjerrat e thjeshta standarde, por ato janë më të vështira dhe më të shtrenjta për tu prodhuar.

Rrezet karakteristike

Rrezet kryesore me ndihmën e të cilave mund të konstruktohet fytyra te thjerrat konvergjente janë:

Rrezja paralele që kalon paralel me boshtin kryesor optik dhe pas thyerjes kalon nëpër pikën fokale (F)
Rrezja kulmore që kalon nëpër kulm të thjerrës (K) dhe pas thyerjes vazhdon drejtimin e përhapjes së saj,
Rrezja fokale që kalon nëpër vatër apo focus dhe pas thyerjes kalon paralel me boshtin optik të saj.

S₁ dhe S₂ janë respektivisht largësia e objektit nga thjerra dhe e thjerrës nga imazhi që krijohet, për thjerra tek të cilat trashësia është e papërfillshme, të cilat gjenden në ajër. Lidhshmëria e tyre paraqitet përmes formulës:^[1]^[2]^[3]

{\frac {1}{S_{1}}}+{\frac {1}{S_{2}}}={\frac {1}{f}}

Sipas këtij ekuacioni vlera reciproke e largësisë fokale të thjerrës është e barabartë me shumën e vlerave reciproke të largësisë së trupit nga thjerra (S₁) dhe largësisë së fytyrës nga thjerra (S₂). Meqenëse largësia fokale për thjerrëne dhënë është madhësi konstante, del se shuma e vlerave reciproke S₁ dhe S₂ është gjithashtu konstante. Kjo do të thotë se me zvogëlimin e distancës së trupit nga thjerra duhet të rritet distanca e fytyrës së trupit. Kjo rritje ndodh deri sa trupi të vendoset në vatër, atëherë fytyra do të gjendet në infinit. Ne qoftë se thjerra gjendet ne ndonjë mjedis tjetër optik atëherë ekuacioni i thjerrës ndryshon.

Llojet e thjerra ve të thjeshta

thjerra t klasifikohen nga lakimi i dy sipërfaqeve optike. Një thjerrë është bikonvekse (ose dy-konvekse , ose thjësht konvekse ) nëse dy sipërfaqet e saj janë konvekse. Nëse dy sipërfaqet kanë rreze të njëjtë të lakueshmërisë, thjerra është ekuikonvekse . thjerra me dy sipërfaqe konkave është bikonkave (ose thjesht konkave ). Nëse njëra nga sipërfaqet është e rrafshët, thjerra është plan-konvekse ose plan-konkave varësisht nga sipërfaqja tjetër. Një thjerrë me një sipërfaqe konvekse e një konkave quhet konvekse-konkave ose meniscus . Ky është tipi i thjerra ve që më së shumti përdoret në thjerrat korrektuese.

Llojet e tjera

thjerra cilindrike janë të lakuara vetëm në një drejtim. Ato përdoret për të fokusuar dritën në një vijë, ose për të konvertuar dreitën eliptike nga një llaser në rreze rrumbullakët.
thjerra e Fresnelit kanë sipërfaqe optike të thyer në unaza të ngushta, duke lejuar thjerrëntë jetë sa më e hollë dhe më e ndritshme sesa thjerrat e tjera.
thjerra lentikulare janë grup i mikrothjerra ve që përdoren për printime lentikulare për të krijuar imazhe që kanë iluzionin e thellësisë ose që ndryshojnë kur shikohen nga kënde të ndryshme.
Super thjerrat janë të ndërtuara nga indeksi negativ i meta-materialeve.

Referencat

^ Nave, Carl R. "Thin Lens Equation". Hyperphysics. Georgia State University. Marrë më mars 17, 2015. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Datë e përkthyer automatikisht (lidhja)
^ Colwell, Catharine H. "Resource Lesson: Thin Lens Equation". PhysicsLab.org. Marrë më mars 17, 2015. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Datë e përkthyer automatikisht (lidhja)
^ "The Mathematics of Lenses". The Physics Classroom. Marrë më mars 17, 2015. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Datë e përkthyer automatikisht (lidhja)

[1] Nave, Carl R. "Thin Lens Equation". Hyperphysics. Georgia State University. Marrë më mars 17, 2015. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Datë e përkthyer automatikisht (lidhja)

[2] Colwell, Catharine H. "Resource Lesson: Thin Lens Equation". PhysicsLab.org. Marrë më mars 17, 2015. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Datë e përkthyer automatikisht (lidhja)

[3] "The Mathematics of Lenses". The Physics Classroom. Marrë më mars 17, 2015. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Datë e përkthyer automatikisht (lidhja)

[1]

[2]

[3]

@@ Rreshti 1: / Rreshti 1: @@
 [[File:BiconvexLens.jpg|thumb|Thjerrëz bikonvekse]]
-Me '''thjerrëza optike''' nënkuptojmë mjedisin optik të kufizuar me dy sipërfaqe që ka inkeks të thyerjes të ndryshëm nga rrethi. Zakonisht janë të ndërtuara prej [[Xhami (material)|qelqi]] ose kuarci, me bashkimin e dy syprinave që kanë boshtin optik të përbashkët. Kanë aplikim të madhë në praktikë dhe nuk mund të paramendohet puna e instrumenteve optike pa thjerrëza.
+Me '''thjerra optike''' nënkuptojmë mjedisin optik të kufizuar me dy sipërfaqe që ka inkeks të thyerjes të ndryshëm nga rrethi. Zakonisht janë të ndërtuara prej [[Xhami (material)|qelqi]] ose kuarci, me bashkimin e dy syprinave që kanë boshtin optik të përbashkët. Kanë aplikim të madhë në praktikë dhe nuk mund të paramendohet puna e instrumenteve optike pa thjerra .
-==Konstruktimi i thjerrëzave të thjeshta==
+==Konstruktimi i thjerrave të thjeshta==
-Shumica e thjerrëzave janë ''thjerrëza sferike'': dy sipërfaqet e e saj janë pjesë të sipërfaqeve sferike. Secila sipërfaqe mund të jetë ''konvekse'', ''konkave'', ose ''planare''. Vija që e lidh qendrën e sferës me sipërfaqet e thjerrëzes quhet ''boshti'' i thjerrëzes. Tipikisht, boshti i thjerrëzes kalon nëpër qendrën fizike të thjerrëzes, për shkak të mënyrës me të cilën janë ndërtuar. Thjerrëzave mund tu ndryshohet forma edhe pasi të jenë prodhuar. Këshu që boshti i thjerrëzes mund të mos kalojë nëpër qendren fizike të thjerrëzes.
+Shumica e thjerrave janë ''thjerra sferike'': dy sipërfaqet e e saj janë pjesë të sipërfaqeve sferike. Secila sipërfaqe mund të jetë ''konvekse'', ''konkave'', ose ''planare''. Vija që e lidh qendrën e sferës me sipërfaqet e thjerrës quhet ''boshti'' i thjerrëzes. Tipikisht, boshti i thjerrës kalon nëpër qendrën fizike të thjerrëzes, për shkak të mënyrës me të cilën janë ndërtuar. thjerra ve mund tu ndryshohet forma edhe pasi të jenë prodhuar. Këshu që boshti i thjerrës mund të mos kalojë nëpër qendren fizike të thjerrëzes.
-[[Thjerrëzat torike]] ose sfero-cilindrike kanë sipërfaqe me dy rreze të ndryshme të lakimit në dy plane ortogonale. Ato kanë fuqi të ndryshme fokale në meridiane të ndryshme. Kjo formon një '''thjerrëz astigmatike'''. Si shembull i tyre janë thjerrëzat e syzeve që ndikojnë në përmirësimin e [[Astigmatizmi|astigmatizmit]] të syrit.
+[[Thjerrëzat torike|thjerra torike]] ose sfero-cilindrike kanë sipërfaqe me dy rreze të ndryshme të lakimit në dy plane ortogonale. Ato kanë fuqi të ndryshme fokale në meridiane të ndryshme. Kjo formon një '''thjerrë astigmatike'''. Si shembull i tyre janë thjerrat  e syzeve që ndikojnë në përmirësimin e [[Astigmatizmi|astigmatizmit]] të syrit.
-Më komplekse se kaq janë '''thjerrëzat asferike'''. Këto janë thjerrëza ku njëra ose dy sipërfaqet kanë forma që sjanë as sferike e as cilindrike. Forma më të komplikara u lejojnë thjerëzave të krijojnë imazhe me më pak [[Aberracioni|aberracion]] sesa thjerrëzat e thjeshta standarde, por ato janë më të vështira dhe më të shtrenjta për tu prodhuar.
+Më komplekse se kaq janë '''thjerrat  asferike'''. Këto janë thjerra ku njëra ose dy sipërfaqet kanë forma që sjanë as sferike e as cilindrike. Forma më të komplikara u lejojnë thjerëzave të krijojnë imazhe me më pak [[Aberracioni|aberracion]] sesa thjerrat  e thjeshta standarde, por ato janë më të vështira dhe më të shtrenjta për tu prodhuar.
 ===Rrezet karakteristike===
 [[File:Lens3.svg|thumb|Rrezet|400 px]]
-Rrezet kryesore me ndihmën e të cilave mund të konstruktohet fytyra te thjerrëzat konvergjente janë:
+Rrezet kryesore me ndihmën e të cilave mund të konstruktohet fytyra te thjerrat  konvergjente janë:
 *Rrezja paralele që kalon paralel me boshtin kryesor optik dhe pas thyerjes kalon nëpër pikën fokale (F)
-*Rrezja kulmore që kalon nëpër kulm të thjerrëzës (K) dhe pas thyerjes vazhdon drejtimin e përhapjes së saj,
+*Rrezja kulmore që kalon nëpër kulm të thjerrës (K) dhe pas thyerjes vazhdon drejtimin e përhapjes së saj,
 *Rrezja fokale që kalon nëpër vatër apo focus dhe pas thyerjes kalon paralel me boshtin optik të saj.
-S<sub>1</sub> dhe S<sub>2</sub> janë respektivisht largësia e objektit nga thjerrëza dhe e thjerrëzës nga imazhi që krijohet, për thjerrëza tek të cilat trashësia është e papërfillshme, të cilat gjenden në ajër. Lidhshmëria e tyre paraqitet përmes formulës:<ref>{{cite web |url=http://hyperphysics.phy-astr.gsu.edu/hbase/geoopt/lenseq.html |title=Thin Lens Equation |work=Hyperphysics |first=Carl R. |last=Nave |publisher=Georgia State University |accessdate=March 17, 2015}}</ref><ref>{{cite web |url=http://dev.physicslab.org/Document.aspx?doctype=3&filename=GeometricOptics_ThinLensEquation.xml |title=Resource Lesson: Thin Lens Equation |work=PhysicsLab.org |first=Catharine H. |last=Colwell |accessdate=March 17, 2015}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.physicsclassroom.com/class/refrn/Lesson-5/The-Mathematics-of-Lenses |title=The Mathematics of Lenses |work=The Physics Classroom |accessdate=March 17, 2015}}</ref>
+S<sub>1</sub> dhe S<sub>2</sub> janë respektivisht largësia e objektit nga thjerra dhe e thjerrës nga imazhi që krijohet, për thjerra tek të cilat trashësia është e papërfillshme, të cilat gjenden në ajër. Lidhshmëria e tyre paraqitet përmes formulës:<ref>{{cite web |url=http://hyperphysics.phy-astr.gsu.edu/hbase/geoopt/lenseq.html |title=Thin Lens Equation |work=Hyperphysics |first=Carl R. |last=Nave |publisher=Georgia State University |accessdate=March 17, 2015}}</ref><ref>{{cite web |url=http://dev.physicslab.org/Document.aspx?doctype=3&filename=GeometricOptics_ThinLensEquation.xml |title=Resource Lesson: Thin Lens Equation |work=PhysicsLab.org |first=Catharine H. |last=Colwell |accessdate=March 17, 2015}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.physicsclassroom.com/class/refrn/Lesson-5/The-Mathematics-of-Lenses |title=The Mathematics of Lenses |work=The Physics Classroom |accessdate=March 17, 2015}}</ref>
 :<math> \frac{1}{S_1} + \frac{1}{S_2} = \frac{1}{f} </math>
-Sipas këtij ekuacioni vlera reciproke e largësisë fokale të thjerrëzës është e barabartë me shumën e vlerave reciproke të largësisë  së trupit nga thjerrëza (S<sub>1</sub>) dhe largësisë së fytyrës nga thjerrëza (S<sub>2</sub>).
+Sipas këtij ekuacioni vlera reciproke e largësisë fokale të thjerrës është e barabartë me shumën e vlerave reciproke të largësisë  së trupit nga thjerra (S<sub>1</sub>) dhe largësisë së fytyrës nga thjerra (S<sub>2</sub>).
-Meqenëse largësia fokale për thjerrëzën e dhënë është madhësi konstante, del se shuma e vlerave reciproke S<sub>1</sub> dhe S<sub>2</sub> është gjithashtu konstante. Kjo do të thotë se me zvogëlimin e distancës së trupit nga thjerrëza duhet të rritet distanca e fytyrës së trupit. Kjo rritje ndodh deri sa trupi të vendoset në vatër, atëherë fytyra do të gjendet në infinit.
+Meqenëse largësia fokale për thjerrëne dhënë është madhësi konstante, del se shuma e vlerave reciproke S<sub>1</sub> dhe S<sub>2</sub> është gjithashtu konstante. Kjo do të thotë se me zvogëlimin e distancës së trupit nga thjerra duhet të rritet distanca e fytyrës së trupit. Kjo rritje ndodh deri sa trupi të vendoset në vatër, atëherë fytyra do të gjendet në infinit.
-Ne qoftë se thjerrëza gjendet ne ndonjë mjedis tjetër optik atëherë ekuacioni i thjerrëzës ndryshon.
+Ne qoftë se thjerra gjendet ne ndonjë mjedis tjetër optik atëherë ekuacioni i thjerrës ndryshon.
-==Llojet e thjerrëzave të thjeshta==
+==Llojet e thjerra ve të thjeshta==
 [[File:Lens2ita.png|thumb|400px|LLojet]]
-Thjerrëzat klasifikohen nga lakimi i dy sipërfaqeve optike. Një thjerrëz është ''bikonvekse '' (ose ''dy-konvekse '', ose thjësht ''konvekse '') nëse dy sipërfaqet e saj janë konvekse. Nëse dy sipërfaqet kanë rreze të njëjtë të lakueshmërisë, thjerrëza është ''ekuikonvekse ''. thjerrëza me dy sipërfaqe konkave është ''bikonkave '' (ose thjesht ''konkave ''). Nëse njëra nga sipërfaqet është e rrafshët, thjerrëza është ''plan-konvekse '' ose ''plan-konkave '' varësisht nga sipërfaqja tjetër. Një thjerrëz me një sipërfaqe konvekse e një konkave quhet ''konvekse-konkave '' ose ''meniscus ''. Ky është tipi i thjerrëzave që më së shumti përdoret në thjerrëzat korrektuese.
+thjerra t klasifikohen nga lakimi i dy sipërfaqeve optike. Një thjerrë është ''bikonvekse '' (ose ''dy-konvekse '', ose thjësht ''konvekse '') nëse dy sipërfaqet e saj janë konvekse. Nëse dy sipërfaqet kanë rreze të njëjtë të lakueshmërisë, thjerra është ''ekuikonvekse ''. thjerra me dy sipërfaqe konkave është ''bikonkave '' (ose thjesht ''konkave ''). Nëse njëra nga sipërfaqet është e rrafshët, thjerra është ''plan-konvekse '' ose ''plan-konkave '' varësisht nga sipërfaqja tjetër. Një thjerrë me një sipërfaqe konvekse e një konkave quhet ''konvekse-konkave '' ose ''meniscus ''. Ky është tipi i thjerra ve që më së shumti përdoret në thjerrat  korrektuese.
 ===Llojet e tjera===
-[[File:Flat flexible plastic sheet lens.JPG|thumb|Pamje e afërme e thjerrëzave të Fresnelit]]
+[[File:Flat flexible plastic sheet lens.JPG|thumb|Pamje e afërme e thjerra ve të Fresnelit]]
-* ''Thjerrëzat cilindrike '' janë të lakuara vetëm në një drejtim. Ato përdoret për të fokusuar dritën në një vijë, ose për të konvertuar dreitën eliptike nga një llaser në rreze rrumbullakët.
+* ''thjerra cilindrike '' janë të lakuara vetëm në një drejtim. Ato përdoret për të fokusuar dritën në një vijë, ose për të konvertuar dreitën eliptike nga një llaser në rreze rrumbullakët.
-* ''Thjerrëzat e Fresnelit'' kanë sipërfaqe optike të thyer në unaza të ngushta, duke lejuar thjerrëzën të jetë sa më e hollë dhe më e ndritshme sesa thjerrëzat e tjera.
+* ''thjerra e Fresnelit'' kanë sipërfaqe optike të thyer në unaza të ngushta, duke lejuar thjerrëntë jetë sa më e hollë dhe më e ndritshme sesa thjerrat  e tjera.
-* ''Thjerrëzat lentikular'' janë grup i mikrothjerrëzave që përdoren për printime lentikulare për të krijuar imazhe që kanë iluzionin e thellësisë ose që ndryshojnë kur shikohen nga kënde të ndryshme.
+* ''thjerra lentikulare'' janë grup i mikrothjerra ve që përdoren për printime lentikulare për të krijuar imazhe që kanë iluzionin e thellësisë ose që ndryshojnë kur shikohen nga kënde të ndryshme.
-* ''Superthjerrëzat'' janë të ndërtuara nga indeksi negativ i metamaterialeve.
+* ''Super ''thjerrat  janë të ndërtuara nga indeksi negativ i meta-materialeve.
 ==Referencat==