Të drejtat e njeriut në Maltë
Malta është një republikë demokratike ku të drejtat e njeriut janë përcaktuar me kushtetutë. Të drejtat e njeriut kanë të bëjnë me shprehjen dhe trajtimin e barabartë të qytetarëve. Kushtetuta vepron si një përcaktuese e paanshme në çështjet civile, përfshirë çështjet e të drejtave të njeriut. Avokatët e popullit në Maltë janë të autorizuar të hetojnë mosmarrëveshjet që shkelin ligjet që përcaktohen nga kushtetuta. Janë themeluar disa organizata dhe NGO të cilat kanë për qëllim krijimin e vetëdijes dhe thirrjen për ndryshim rreth lirive dhe të drejtave të caktuara brenda Maltës. Kushtetuta përmban liri të ngjashme me atë të kombeve të tjera evropiane dhe synon të arrijë standardet siç përcaktohet nga Deklarata Universale e të Drejtave të Njeriut (UDHR).
Historia
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Karakterizuar nga ndikimi i sundimit britanik në Maltë, origjina dhe zhvillimi i të drejtave të njerëzve maltezë mund të gjurmohen fuqimisht që nga praktikat qeveritare në Mbretërinë e Bashkuar . Më 15 qershor 1802, 104 përfaqësues nga qytetet dhe fshatrat malteze nënshkruan një deklaratë e cila afirmonte një fuqi monarkike dhe një grup themelor të të drejtave: [1]
- Burrat e lirë kanë të drejtë të zgjedhin fenë e tyre.
- Askush nuk ka ndonjë autorizim personal mbi jetën, pasurinë ose lirinë e tjetrit.
- Pushteti qëndron vetëm në ligj, dhe përmbajtja, ose ndëshkimi, mund të ushtrohen vetëm në bindje të ligjit.
Pas Luftës së Parë Botërore, Malta u godit nga një paaftësi për të siguruar furnizime ushqimore themelore dhe për shumicën e ishujve, duke rritur koston e jetesës pas luftës. Sidoqoftë, disa ndarje të shoqërisë (importuesit e drithërave, tregtarët) [2] përparuan ekonomikisht, duke nxitur dhe pakënaqësi sociale ndaj shtetit. Dr Filippo Sceberras i Asamblesë Kombëtare të Maltës punoi për të mbrojtur kombin dhe për të sjellë ndryshime shoqërore dhe politike. Ai kishte bërë thirrje për një mbledhje të Asamblesë Kombëtare më 7 qershor 1919. [3] Gjatë mbajtjes së Asamblesë Kombëtare, një turmë demonstruese bëri kryengritje me inat ndaj komandës aktuale britanike. Kjo rezultoi në humbjen e katër qytetarëve maltezë nga ushtarët britanikë, të nderuar tani si një festë kombëtare, Sette Giugno . Pas këtij ndërlikimi, përparimi kushtetues u përshpejtua dhe më 20 Nëntor 1919, Maltezëve u sigurua që t'u jepej parlamenti i tyre, duke lejuar zgjidhjen e brendshme të punëve të brendshme. Një kushtetutë e re u dha më pas në 30 Prill 1921. Zgjedhjet u mbajtën në nëntor dhe Parlamenti i parë Maltez u mblodh. [4]
Kushtetuta e vitit 1941 [5] kishte në burim Konventën Evropiane për të Drejtat e Njeriut, e bërë efektive në 1953. [6] Ai pohoi të drejtën e secilit person në Maltë për të drejtat dhe liritë themelore të një individi. Malta fitoi pavarësinë nga Perandoria Britanike në Shtator 1964. Kushtetuta e vitit 1964 përmbante një projektligj të gjerë dhe të zbatueshëm ligjërisht të të drejtave, p.sh. e drejta për jetën dhe sigurinë e personit, privatësia e shtëpisë dhe pasurisë tjetër. Në vitin 2004, Malta u bashkua me Bashkimin Evropian.
Burimet e të drejtave
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Burimi i të drejtave themelohet kryesisht brenda Kushtetutës së Maltës. Kapitulli II ( Deklarata e Parimeve ) përsërit një listë të gjashtëmbëdhjetë ( Neneve 7 - 21) të drejta të qarta që sigurojnë themelin dhe të drejtat e zbatuara nga kombi, siç thotë neni 21 ( Zbatimi i parimeve ):
" Dispozitat e këtij Kapitulli nuk do të jenë të zbatueshme në asnjë gjykatë, ... dhe do të jetë qëllimi i Shtetit të zbatojë këto parime në hartimin e ligjeve. " [5]
Sidoqoftë, mbrojtja e të drejtave të njeriut zbatohet nga Kushtetuta e Maltës në Kapitullin IV ( Të Drejtat dhe Liritë Themelore të Individit; Nenet 32 - 45) Kryesisht, këto të drejta përpiqen të arrijnë tre parime themelore siç përshkruhen në kushtetutë:
"(a) jeta, liria, siguria e personit, gëzimi i pronës dhe mbrojtja e ligjit;
(b) liria e ndërgjegjes, e shprehjes dhe e tubimit dhe shoqërimit paqësor; dhe
(c) respekt për jetën e tij private dhe familjare "(neni 32). [5]
Përveç Kushtetutës, Akti i Rishikimit të Ligjit të Statutit, 1980 [7] dhe Ligjet e Maltës [8] kontribuojnë në zbatimin gjyqësor dhe rregullimin e të drejtave brenda vendit. Përbërësit e ligjit maltez përfshijnë mbi 600 kapituj që kanë të bëjnë me sjelljen e individëve, të drejtat e tyre dhe trajtimin përkatës të individëve të tjerë.
Liritë
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Një përshkrim themelor i të drejtave kombëtare përshkruhet në Kapitullin II ( Deklarata e Parimeve ) të Kushtetutës Malteze:
7 E drejta për punë.
8 Promovimi i kulturës, etj.
9 Ruajtja e peizazhit dhe trashëgimisë historike dhe artistike.
10 Arsimi fillor i detyrueshëm dhe falas.
11 Interesat arsimore.
12 Mbrojtja e punës.
13 Orët e punës.
- 48 orë është orari maksimal i punës. (Pas 40 orësh, tetë orët shtesë duhet të paguhen si kompensim për kohën shtesë) [9]
- Ndërsa punoni në Maltë, ju keni ligjërisht të drejtë për 25 ditë pushim vjetor. Punëtorët gjithashtu kanë të drejtë për ditë pushimi në festat zyrtare që nuk bien të shtunën ose të dielën.
14 Të drejtat e barabarta të burrave dhe grave.
15 Mosha minimale për punën e paguar.
- Mosha minimale për punësim është 16 vjeç [10]
| Mosha 18 vjeç e lart | 175,84 € |
| Mosha 17 vjeç | 169,06 € |
| Nën 17 vjeç | 166,22 € |
16 Ruajtja e punës së të miturve.
17 Ndihma sociale dhe sigurimi.
18 Inkurajimi i ndërmarrjes ekonomike private.
19 Mbrojtja e zanateve artizanale.
20 Inkurajimi i kooperativave.
20A Pjesëmarrja e shtetasve maltezë që jetojnë jashtë.
21 Zbatimi i parimeve.
Kushtetuta parashikon që kufizimet duhet të synojnë të sigurojnë që gëzimi i të drejtave dhe lirive të çdo individi nuk paragjykon të drejtat dhe liritë e të tjerëve ose interesin publik. Ligji penalizon fjalimin që nxit urrejtjen për shkak të gjinisë, identitetit gjinor, orientimit seksual, racës, ngjyrës, gjuhës, origjinës etnike, fesë ose besimit, ose mendimeve politike etj. Nxitja e urrejtjes fetare dënohet me burgim prej gjashtë deri në 18 muaj. [11]
Trajtimi i grupeve dhe pakicave
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Në parim çdo e drejtë themelore dhe liri zbatohet në mënyrë të barabartë për të gjithë njerëzit, megjithatë, Malta ka përjetuar ngjarje dhe ka raportuar skenarë që përfaqësojnë një nivel të pabarazisë midis grupeve dhe pakicave.
Azilkërkuesit dhe refugjatët
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Ligji parashikon dhënien e statusit të azilit ose refugjatit dhe qeveria ka krijuar një sistem për sigurimin e mbrojtjes së refugjatëve. Malta është nënshkruese e
konventa e vitit 1951 për refugjatët në lidhje me statusin e refugjatëve dhe protokolli i saj i vitit 1967 që nga viti 1971. [12]
Sapo një azilkërkues të paraqesë një kërkesë ai / ajo ka të drejtat e mëposhtme: [12]
- E drejta për të qëndruar në Maltë në pritje të shqyrtimit të çështjes.
- E drejta për të marrë informacion në lidhje me procedurën e azilit.
- E drejta për të marrë shërbimet e një përkthyesi.
- E drejta për të komunikuar me UNHCR.
- E drejta për të kërkuar ndihmë juridike.
- E drejta e konfidencialitetit.
Midis janarit 2018 dhe shtatorit 2018, 100 personave iu dha statusi i refugjatit. Nga janari 2018 deri në gusht 2018, vendi dha mbrojtje plotësuese për 334 persona [11]
Të drejtat e grave
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Pavarësisht nga një synim i qartë drejt arritjes së barazisë midis burrave dhe grave të gjetur në kushtetutë, "... Shteti do të synojë veçanërisht të sigurojë që gratë punëtore të gëzojnë të drejta të barabarta dhe paga të njëjta për të njëjtën punë si burrat". (Neni 14), Malta ende konsiderohet të jetë prapa mesatares së BE-së në barazinë gjinore. [13] Që nga viti 2015, Malta është ende në vendin e 15-të në BE-28, sipas një indeksi të botuar nga Instituti Evropian për Barazi Gjinore . [14]
Organizatat, përfshirë Këshillin Kombëtar të Grave Malta (NCW) [15] dhe Fondacionin për të Drejtat e Grave [16] ekzistojnë si një organ i jashtëm që promovon të drejtat dhe edukimin e grave për të drejtat e tyre përkatëse. Për shembull, Këshilli Kombëtar i Grave Malta boton rezoluta vjetore [17] të cilat adresojnë një mori çështjesh jo të kufizuara në të drejtat e grave.
Rezolutat e NCW janar 2019 përfshinin:
- Bilanci i jetës dhe hendeku i pagës gjinore
- Një qasje holistike ndaj migrimit
- Rritja e pushimit të atësisë me pagesë për baballarët
Në vitin 2014, qeveria prezantoi kujdesin falas për prindërit në punë dhe arsimim, si dhe kujdesin për ofrimin e vaktit të mëngjes dhe pas shkollës. Që nga ajo kohë, numri i grave që hyjnë përsëri në tregun e punës pas lindjes është rritur me 6%. [18] Midis 2005 dhe 2015, të ardhurat mesatare mujore të grave dhe burrave u rritën, megjithëse hendeku gjinor u zgjerua pak. Gratë fitojnë afërsisht 15% më pak se burrat në muaj. [19]
Paaftësia
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Akti i Mundësive të Barabarta (Personat me Aftësi të Kufizuara) (Akti I i vitit 2000) (Kapitulli 413), ndalon diskriminimin e padrejtë mbi premisën e aftësisë së kufizuar. [20] Fushëveprimi i këtij akti varion nga punësimi deri te hyrja në objektet publike [21] dhe përfshin të gjithë elementët që përbëjnë liritë që përputhen me qytetarët e rregullt. Siç përcaktohet brenda aktit, "të drejtat e personave me aftësi të kufizuara" përfshijnë të drejtat përkatëse siç përshkruhen në Konventën e Kombeve të Bashkuara për të Drejtat e Personave me Aftësi të Kufizuara, [22] miratuar më 13 Dhjetor 2006. Artikujt e përfshirë në këtë konventë përfshijnë të Drejtën për Jetë (neni 10), Liria nga shfrytëzimi, dhuna dhe abuzimi (neni 16) dhe standardi i duhur i jetesës dhe mbrojtja sociale (neni 28). [23] Akti gjithashtu thekson se Shteti mban përgjegjësinë për të siguruar çdo informacion dhe një ndërhyrje të hershme dhe gjithëpërfshirëse për aftësitë e kufizuara të mundshme, si dhe shërbime dhe ndihmë për fëmijët me aftësi të kufizuara dhe familjet e tyre. Në nenin 16 të kushtetutës malteze thuhet "personat me aftësi të kufizuara dhe personat e paaftë për punë kanë të drejtë në arsim dhe aftësim profesional". Strategjia Kombëtare e Aftësisë së Kufizuar të Maltës është zbatuar me synimin që çdo person me aftësi të kufizuara të bëhet një qytetar aktiv me lirinë për të bërë zgjedhje individuale dhe zgjedhje që kontribuojnë në shoqëri. [24] Qëllimi i strategjisë është të lehtësojë mundësi më të mira për njerëzit me aftësi të kufizuara në tregun e punës, përmirësimin e përvojës arsimore, sigurimin e shërbimeve sociale dhe në fund të fundit promovimin e të drejtave themelore të njeriut.
Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ McDonald, Neil (2016). Malta & Gozo a megalithic journey (në anglisht). LULU COM. ISBN 978-1326598358. OCLC 980435217.
- ^ "Constitutional Development". Maltese History & Heritage (në anglisht). 2013-04-28. Marrë më 2019-05-30.
- ^ "Sette Giugno". www.users.on.net (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 17 korrik 2015. Marrë më 2019-05-30.
- ^ "Historical Background". Parliament of Malta (në anglisht). 2014-05-23. Arkivuar nga origjinali më 24 mars 2019. Marrë më 2019-05-30.
- ^ a b c Republic of Malta (1964). The Constitution of Malta. pp.1-79.
- ^ "European Court of Human Rights - ECHR, CEDH, news, information, press releases". www.echr.coe.int (në anglisht). Marrë më 2019-05-08.
{{cite web}}: Mirëmbajtja CS1: Gjendja e adresës (lidhja) - ^ "Statute Law Revision Act". www.justiceservices.gov.mt (në anglisht). Marrë më 2019-05-31.
{{cite web}}: Mirëmbajtja CS1: Gjendja e adresës (lidhja) - ^ "MJCL - Laws of Malta". www.justiceservices.gov.mt (në anglisht). Marrë më 2019-05-31.
{{cite web}}: Mirëmbajtja CS1: Gjendja e adresës (lidhja) - ^ "Working Conditions in Malta". www.internations.org (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 31 maj 2019. Marrë më 2019-05-31.
- ^ "Minors and Youth in Malta - Minimum Age for Work". Mywage.org/Malta (në anglisht). Marrë më 2019-05-30.
- ^ a b Bureau of Democracy, Human Rights and Labour. (2018). Malta 2018 Human Rights Report (pp. 1-17, Rep.). United States Department of State.
- ^ a b "Asylum Seekers - UNHCR Malta". UNHCR (në anglisht). Marrë më 2019-05-13.
- ^ Ltd, Allied Newspapers. "Malta remains worse than EU average for gender equality". Times of Malta (në anglishte britanike). Marrë më 2019-05-30.
- ^ "Malta | Index | 2015 | Gender Equality Index 2017". European Institute for Gender Equality (në anglisht). Marrë më 2019-05-30.
- ^ "National Council of Women of Malta - Promoting Equality of Opportunities". www.ncwmalta.com (në anglisht). Marrë më 2019-05-30.
{{cite web}}: Mirëmbajtja CS1: Gjendja e adresës (lidhja) - ^ "Womens Rights Foundation|Malta|wrf.org.mt|Home". wrfmalta2 (në anglisht). Marrë më 2019-05-30.
- ^ "National Council of Women of Malta - Promoting Equality of Opportunities". www.ncwmalta.com (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 23 nëntor 2019. Marrë më 2019-05-30.
- ^ "Women Leaders Index Gender Equality Case Study: Malta". Global Government Forum (në anglishte amerikane). 2017-09-05. Marrë më 2019-05-30.
- ^ Ltd, Allied Newspapers. "Malta remains worse than EU average for gender equality". Times of Malta (në anglishte britanike). Marrë më 2019-05-30.
- ^ "Equal Opportunities (Persons with Disability) Act (Cap. 413)". www.justiceservices.gov.mt (në anglisht). Marrë më 2019-05-31.
{{cite web}}: Mirëmbajtja CS1: Gjendja e adresës (lidhja) - ^ "Malta - Equal Opportunities (Persons with Disability) Act (Act I of 2000) (Cap. 413)". www.ilo.org (në anglisht). Marrë më 2019-05-31.
{{cite web}}: Mirëmbajtja CS1: Gjendja e adresës (lidhja) - ^ "Convention on the Rights of Persons with Disabilities (CRPD) | United Nations Enable". www.un.org (në anglisht). Marrë më 2019-05-31.
{{cite web}}: Mirëmbajtja CS1: Gjendja e adresës (lidhja) - ^ "Convention on the Rights of Persons with Disabilities - Articles | United Nations Enable". www.un.org (në anglisht). Marrë më 2019-05-31.
{{cite web}}: Mirëmbajtja CS1: Gjendja e adresës (lidhja) - ^ "The Malta National Disability Strategy". activeageing.gov.mt (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 31 maj 2019. Marrë më 2020-10-09.