Teba (Egjipt)

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
Teba
Emri amëtar Waset
Θῆβαι
Shtyllat e Sallës së Madhe Hypostyle
LlojiVendbanim
VendndodhjaLuxor, Governorati Luxor, Egjipt
Koordinatat25°43′14″N 32°36′37″E / 25.72056°N 32.61028°E / 25.72056; 32.61028
Emri zyrtar: Teba e lashtë me nekropolin e saj
LlojiKulturor
Kritereti, iii, vi
Përcaktuar1979 (mbledhja e 3-të)
Nr. i referencës87
Shteti PalëEgjipti
Rajoni UNESCOShtetet arabe
Teba (Egjipt) is located in Earth
Teba (Egjipt) (Earth)

Teba (greqishtja e lashtë: Θῆβαι, Thēbai), e njohur për egjiptianët e lashtë si Waset, ishte një qytet i lashtë egjiptian që ndodhet në lindje të Nilit rreth 800 kilometres (500 mi) në jug të Mesdheut. Rrënojat e saj qëndrojnë brenda qytetit modern egjiptianLuxor. Teba ishte qyteti kryesor i nënndarjes së katërt të Egjiptit të Sipërm (Sceptre nome) dhe ishte kryeqyteti i Egjiptit gjatë Mbretërisë së Re. Ishte afër Nubisë dhe shkretëtirës lindore, me burimet e tyre të çmuara minerale dhe rrugët tregtare. Ishte një qendër e kultit dhe qyteti më i pasur i Egjiptit të lashtë në kulmin e saj. Vendi arkeologjik i Tebes përfshin zonat në të dyja anët e Nilit, atë të bregut lindor ku qëndrojnë tempujt e Karnak dhe Luxor dhe ku ishte i vendosur qyteti i vjetër; bregu perëndimor, ku mund të gjendet një nekropol i varrezave të mëdha private dhe mbretërore dhe komplekseve funerare.

Toponimia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

R19
wꜣs.t
Qyteti i Skeptrit[1]
hieroglife
R19t
niwt
wꜣs.t
hieroglife
niwt
t Z1
M24t
niw.t rs.t
Qyteti Jugor[2]
hieroglife
O28nw
niwt
Sma
iwnw-sm’
Heliopolis i Jugut[3]
hieroglife

Egjiptianët e lashtë fillimisht e njihnin Teban si Wo'se ose Wase A ishte një skeptër was i faraonëve, një staf i gjatë me kokën e një kafshe dhe një bazë të degëzuar.

Historia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Mbretëria e vjetër[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Nekropoli i Tebas

Teba ishte e banuar nga rreth vitit 3200 para erës sonë.[4] Ajo ishte kryeqyteti simbol i Waset, dhe nënndarja e katërt e Egjiptit të Sipërm. Në këtë kohë ishte ende një vend i vogël tregtar ndërsa Memphis shërbeu si vendbanim mbretëror i faraonëve të Mbretërisë së Vjetër. Megjithëse asnjë ndërtesë nuk mbijeton në Teba më të vjetër se pjesët e kompleksit të tempullit Karnak, që mund të datojnë nga Mbretëria e Mesme, është gjetur në Karnak një pjesë e ulët e një statuje të Faraonit Nyuserre të Dinastisë së Vjetër. Një statujë tjetër e dedikuar nga Senusret e Dinastisë së 12-të mund të ketë qenë uzurpuar dhe ri-përdorur, pasi statuja mban një fishek të Nyuserrit në rripin e saj. Meqenëse shtatë sundimtarë të shekullit të 4-të deri në shekullin e 6-të shfaqen në listën e mbretit Karnak, ndoshta të paktën ka pasur një tempull në zonën e Tebas që daton në Mbretërinë e Vjetër.[5]

Periudha e parë e ndërmjetme[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Deri në vitin 2160 pes një linjë e re e faraonëve (Dinastia e nëntë dhe e dhjetë) e konsolidoi Egjiptin e Ulët dhe pjesën veriore të Egjiptit të Epërme nga kryeqyteti i tyre në Herakleopolis Magna. Një linjë rivale (Dinastia e Njëmbëdhjetë) me qendër në Teba vendosi pjesën e mbetur të Egjiptit të Epërm.

Sundimtarët Teban ishin me sa duket pasardhës të princit të Tebas, Intef  i Vjetri. Nipi i tij i mundshëm Intef I ishte i pari nga familja që pretendonte në jetë një titull të pjesshëm faraonik, megjithëse fuqia e tij nuk shtrihej shumë më tepër se rajoni i Tebas.

Mbretëria e Mesme[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Periudha Hyksos[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Mbretëria e re dhe lartësia e Tebas[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Periudha e tretë e ndërmjetme[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Periudha e vonshme[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Periudha greko-romake[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Vendet kryesore[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Teba Lindore:

Hyrja kryesore në Karnak rrethuar nga sfingat me koka dashi
Obelisk dhe shtylla e Tempullit të Luxor me shkëlqim të hollë të portokallit
  • Zona e ndërtuar e lashtë
  • Tempulli i madh i Amun në Karnak (Egjiptianisht e lashtë: Ta-opet), ende ndërtesa e dytë më e madhe fetare e ndërtuar ndonjëherë, është shtëpia kryesore e adhurimit për Amun, hyjninë mbrojtëse të Tebas, dhe vendbanimi i priftërisë së fuqishme Amun. Ajo që e dallonte atë nga tempujt e shumtë të Egjiptit është kohëzgjatja kur u ndërtua (më shumë se 2000 vjet, duke filluar në Mbretërinë e Mesme). Karakteristikat kryesore të këtij tempulli janë dhjetë shtyllat e mëdha, Salla e Madhe Hypostyle, një liqen i shenjtë, nën-tempuj, shenjtore dhe obeliskë të shumta. Ishte tempulli më i rëndësishëm për shumicën e historisë së lashtë egjiptiane.
  • Tempulli Luxor (Ipet resyt), ndryshe nga tempujt e tjerë në Teba, nuk i është kushtuar një perëndie të kultit ose një versioni hyjnor të mbretit në vdekje. Përkundrazi, ai është i dedikuar për rinovimin e mbretërimit; mund të ketë qenë aty ku u kurorëzuan shumë nga faraonët e Egjiptit. Eshtë një koleksion i Festivalit "Opet", ku barka e shenjtë e Theban Treshi udhëton nga Karnak në Tempullin e Luxorit për të nxjerrë në pah domethënien hyjnore të ri-kurorëzimit të faraonit.
  • Tempulli i Khonsu
  • Territori i Mut
  • Territori i Montu
  • Avenue e Sfinkseve

Teba Perëndimore:

Drita e diellit ndriçon tempullin e vdekjes Hatshepsut
Një hyrje e varrit në Luginën e Mbretërve
  • Fshatin Deir el-Medinës
  • Kompleksi i pallatit Malkata
  • Ramesseum
  • Tempulli mortor i Amenhotep III
  • Tempulli mortor i Hatshepsutit
  • Tempulli mortor Seti I
  • Tempulli mortor Ramesses III
  • Lugina e Mbretërve
  • Lugina e Mbretëreshave
  • Varret e Fisnikëve

Trashëgimi kulturore[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Në vitin 1979, rrënojat e lashta të Tebas janë klasifikuar nga UNESCO si një vend i Trashëgimisë Kulturore Botërore. Dy tempuj të mëdhenjë—Tempulli i Luxor dhe Karnku—dhe Lugina e Mbretërve dhe Lugina e Mbretëreshave janë ndër arritjet e mëdha të Egjiptin e lashtë.

Shënime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Referimet[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

  1. ^ Adolf Erman, Hermann Grapow: Wörterbuch der ägyptischer Sprache. akademie Verlag, Berlin, 1971. p.259
  2. ^ Wörterbuch, p.211
  3. ^ Wörterbuch, pp.54,479
  4. ^ Karnak (Thebes), Egypt Arkivuar 1 maj 2013 tek Wayback Machine.
  5. ^ Egypt: Thebes, A Feature Tour Egypt Story. http://www.touregypt.net/.

Lidhje të jashtme[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]