Termometri mjekësor
Termometri mjekësor është termometër që përdoret për matjen e temperaturës së trupit të njeriut ose kafshëve. Maja e termometrit futet në gojë nën gjuhë, nën sqetull, në rektum përmes anusit, në vesh, ose në ballë.
Termometri mjekësor ka shifrat e temperaturës nga 35 °C deri ne 42 °C. Nëse temperatura e njeriut zbret nën 35 °C ose rritet mbi 42 °C atëherë njeriu mund edhe që të vdes.
Historia
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Termometri mjekësor filloi si një instrument më i përshtatshëm i quajtur termoskop uji, i ndërtuar nga Galileo Galilei rreth vitit 1592-1593. Mungonte një shkallë e saktë me të cilën mund të matte temperaturën dhe mund të ndikohej nga ndryshimet në presionin atmosferik.[1][2]
Mjeku italian Santorio Santorio është personi i parë i njohur që ka vendosur një shkallë të matshme në termoskop dhe e ka shkruar atë në vitin 1625, megjithëse ai ka shpikur një të tillë që në vitin 1612. Modelet e tij ishin të mëdha, jopraktike dhe u desh një kohë e mjaftueshme për të marrë një lexim i saktë oral i temperaturës së pacientit.[1][2]
Matematikani, astronomi dhe fizikanti i shquar holandez Christiaan Huygens krijoi një termometër klinik në vitin 1665, të cilit ai i shtoi një formë të hershme të shkallës Celsius duke vendosur shkallën në pikat e ngrirjes dhe vlimit të ujit.[1] Nga viti 1742 astronomi suedez Anders Celsius krijoi shkallën e temperaturës Celsius që ishte e kundërta e shkallës moderne, në atë 0 ishte pika e vlimit të ujit, ndërsa 100 ishte duke ngrirë. Më vonë u kthye nga botanisti suedez Karl Lineu në vitin 1744.[2][3]
Duke punuar në mënyrë të pavarur nga Celsius, fizikani i Lionit Jean-Pierre Christin, sekretari i përhershëm i Akademisë së Shkencave, Belles-lettres et Arts de Lyon, zhvilloi një shkallë të ngjashme në të cilën 0 përfaqësonte pikën e ngrirjes së ujit dhe 100 përfaqësonte vlimin.[4] Më 19 maj 1743 ai botoi projektin e një termometri mërkuri, "Termometrin e Lionit" të ndërtuar nga mjeshtri Pierre Casati që përdori këtë shkallë.
Nga mesi i shekullit të 19-të, termometrit mjekësor iu deshën njëzet minuta për të bërë një lexim të saktë të temperaturës. Midis viteve 1866-1867, Sir Thomas Clifford Allbutt (1836–1925) projektoi një termometër mjekësor që ishte shumë më i lëvizshëm, dhe duheshin vetëm pesë minuta për të regjistruar temperaturën e një pacienti.
Në vitin 1868, mjeku gjerman, psikiatri pionier dhe profesori i mjekësisë Carl Reinhold August Wunderlich botoi studimet e tij që konsistonin në mbi një milion lexime nga temperaturat e njëzet e pesë mijë pacientëve, të marra në nën sqetull. Me zbulimet e tij, ai ishte në gjendje të konkludonte se temperatura e një njeriu të shëndetshëm ra brenda intervalit prej 36.3 deri 37.5 ° C.[1]
Dr. Theodor H. Benzinger (13 prill 1905 - 26 tetor 1999) shpiku termometrin e veshit në vitin 1964.
Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ a b c d "A Brief History of the Clinical Thermometer". QJM (në anglisht). Oxford University Press. 1 prill 2002. Arkivuar nga origjinali më 17 nëntor 2014. Marrë më 26 korrik 2016.
- ^ a b c "History of the Thermometer: Timeline created by TheArctech in Science and Technology". Timetoast.com (në anglisht). Timetoast. Marrë më 16 korrik 2016.
- ^ Citation: Uppsala University (Sweden), Linnaeus' thermometer
- ^ Smith, Jacqueline (2009). "Appendix I: Chronology". The Facts on File Dictionary of Weather and Climate (në anglisht). Infobase Publishing. fq. 246. ISBN 978-1-4381-0951-0.
1743 Jean-Pierre Christin inverts the fixed points on Celsius' scale, to produce the scale used today.