Shihni burimin për Valeta

{{Infobox settlement
| name                            = Valetta
| native_name                     = Il-Belt Valletta
| native_name_lang                = Maltisht
| settlement_type                 = [[Këshillat lokale të Maltës|Këshillë lokal]]
| image_skyline                   = Our Lady of Mount Carmel and St Pauls Pro-Cathedral.jpg
| image_caption                   = [[Bazilika e Zonjës së Malit Karmel, Valeta|Bazilika e Zonjës së Malit Karmel]] dhe [[Pro-Katedralja e Shën Palit, Valeta|Pro-Katedralja e Shën Palit]]
| image_flag                      = Flag of Valletta, Malta.svg
| image_shield                    = Insigne Valettae coronatum.svg
| nickname                        = Il-Belt
| motto                           = Qytet i ndërtuar nga zotërinj për zotërinj
| pushpin_map                     = Malta#European_Union#Mediterranean
| pushpin_relief                  = 1
| map_caption                     = Harta e arkipelagut maltez me Valetën
| coordinates                     = {{coord|35|53|54|N|14|30|45|E|type:city_region:MT|display=inline,title}}
| subdivision_type                = Vendi
| subdivision_name                = [[Malta]]
| established_title               = Themelimi
| established_date                = 28 mars 1566
| established_title2              = Kryeqytet
| established_date2               = 18 mars 1571
| founder                         = [[Jean Parisot de Valette|Jean de Parisot Valette]]
| parts_type                      = Kufijtë
| parts_style                     = para
| p1                              = [[Floriana]]
| leader_title                    = Kryetari
| leader_name                     = Alfred Zammit ([[Partia e Punës (Maltë)|PL]])
| unit_pref                       = Metric
| area_total_km2                  = 0.61
| area_urban_km2                  = 256
| elevation_m                     = 56
| population_total                = 5,827
| population_as_of                = janar 2019
| population_density_km2          = auto
| population_urban                = 480134<ref name="Eurostat"/>
| timezone1                       = [[Zona Kohore e Evropës Qendrore|CET]]
| utc_offset1                     = +1
| timezone1_DST                   = [[Ora Verore e Evropës Qendrore|CEST]]
| utc_offset1_DST                 = +2
| postal_code_type                = [[Kodet postare në Maltë|Kodi postar]]
| postal_code                     = VLT
| area_code_type                  = [[Lista e kodeve telefonike të shteteve|Kodi i telefonimit]]
| area_code                       = 356
| iso_code                        = MT-60
| blank_name_sec1                 = [[Shenjtori mbrojtës|Shenjtorët mbrojtës]]
| blank_info_sec1                 = [[Shën Dominic]]<br />[[Zonja jonë e Malit Karmel]]<br />[[Pali i Tarsusit|Shën Pali]]<br />[[Agostini|Shën Agostini]]
| blank1_name_sec1                = [[Pushimet publike në Maltë#Festa tradicionale|Dita e festës]]
| blank1_info_sec1                = 3 gusht<br />10 shkurt
| website                         = {{URL|http://www.cityofvalletta.org/}}
}}
'''Valeta''' ([[Gjuha malteze|maltezisht]] ''Valletta'') është [[Këshillat lokale të Maltës|njësia administrative]] dhe [[kryeqyteti]] i [[Malta|Maltës]]. E vendosur në [[Malta (ishull)|ishullin kryesor]], midis [[Porti Marsamxett|Portit Marsamxett]] në perëndim dhe [[Porti i Madh|Portit të Madh]] në lindje, popullsia e tij brenda kufijve administrativë në 2014 ishte 6,444. Sipas të dhënave të vitit 2020 nga Eurostat, Zona Funksionale Urbane dhe rajoni metropolitane mbulon të gjithë ishullin dhe ka një popullsi prej 480 134 banorësh.<ref name="Eurostat">{{cite web|title=Population on 1 January by age groups and sex – functional urban areas|url=http://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/show.do?dataset=urb_lpop1&lang=en|website=[[Eurostat]]|access-date=5 mars 2022|language=en}}</ref> Valeta është kryeqyteti më jugor i Evropës dhe me vetëm 0.61 kilometra katrorë, është kryeqyteti më i vogël i [[Bashkimi Evropian|Bashkimit Evropian]].<ref>{{cite web|title=The 10 Smallest Countries in Europe|language=en|website=World Atlas|url=https://www.worldatlas.com/articles/the-10-smallest-countries-in-europe.html}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.visitmalta.com/en/valletta-history|title=History of Valletta - Story About Valletta - Interesting Facts|website=www.visitmalta.com|language=en|access-date=2020-02-29}}</ref>

Ndërtesat e shekullit të 16-të të Valettës u ndërtuan nga [[Knights Hospitaller]]. Qyteti u emërua pas [[Jean Parisot de Valette]], i cili arriti të mbronte ishullin nga një pushtim osman gjatë [[Rrethimi i Madh i Maltës|Rrethimit të Madh të Maltës]]. Qyteti ka karakter [[Arkitektura baroke|barok]], me elementë të arkitekturës [[Manerizmi#Arkitektura manieriste|manieriste]], [[Arkitektura neoklasike|neoklasike]] dhe [[Arkitektura moderne|moderne]], megjithëse [[Lufta e Dytë Botërore]] la plagë të mëdha në qytet, veçanërisht shkatërrimi i [[Shtëpia e Operës Mbretërore, Valeta|Shtëpisë së Operës Mbretërore]]. Qyteti u njoh zyrtarisht si një [[Vende të trashëgimisë botërore|vend i Trashëgimisë Botërore]] nga [[UNESCO]] në vitin 1980.<ref name=unesco>{{cite web|title=City of Valletta|url=https://whc.unesco.org/en/list/131|website=UNESCO World Heritage List|language=en|access-date=18 korrik 2015}}</ref> Sot, me 320 monumente, është një nga zonat me monumente më të dendura në botë.<ref name=unesco/> Ndonjëherë quhet një "muze në ajër të hapur".<ref>[https://www.maltauncovered.com/valletta-capital-city/ Valletta (Malta) – The Complete Overview of Malta’s Capital City] – maltauncovered.com</ref> Valeta u zgjodh [[Kryeqyteti Evropian i Kulturës]] 2018. Valeta është gjithashtu qyteti më me diell në Evropë.<ref>[http://bay.com.mt/grab-your-shades-valletta-is-crowned-the-sunniest-city-in-europe/ Valletta is crowned the sunniest city in Europe] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20220305203154/https://bay.com.mt/grab-your-shades-valletta-is-crowned-the-sunniest-city-in-europe/ |date=5 mars 2022 }} – bay.com.mt, 2016</ref><ref>[https://www.currentresults.com/Weather-Extremes/Europe/sunniest-cities.php Sunniest Cities in Europe] – currentresults.com, 2016</ref>

Qyteti shquhet për [[Fortifikimet e Valetës|fortifikimet e tij]] së bashku me bukurinë e pallateve, kopshteve dhe kishave [[Baroku|barok]].

== Gjeografia ==
[[Skeda:Prelucrare 3D pentru La Valletta Harbour.jpg|parapamje|Valeta mes dy porteve]]
Gadishulli i Valetës ka dy porte natyrore, [[Porti Marsamxett|Marsamxett]] dhe [[Grand Harbour]]. Grand Harbour është porti kryesor i Maltës, me kalatat e shkarkimit në [[Marsa, Malta|Marsa]] aty pranë. Një terminal i linjës lundrimi ndodhet përgjatë murit të vjetër të detit të [[Valleta Waterfront]] që ndërtoi mjeshtri i madh portugez [[Manuel Pinto da Fonseca]].<ref>{{cite book|last=Guillaumier|first=Alfie|date=2005|title=Bliet u Rħula Maltin|volume=2|publisher=Klabb Kotba Maltin|language=en|page=947|isbn=99932-39-41-0}}</ref>

=== Klima ===
Valeta ka një [[Klima mesdhetare|klimë mesdhetare]] ([[Klasifikimi i klimës Köppen|Köppen]] Csa) me dimër shumë të butë, të lagësht dhe verë të ngrohtë deri të nxehtë, pak të gjatë dhe të thatë, me një temperaturë mesatare vjetore mbi 23 °C gjatë ditës dhe 16 °C. Valeta përjeton mungesë reshjesh gjatë muajve të verës dhe shumica e reshjeve ndodhin gjatë muajve të dimrit. Temperaturat e dimrit janë të moderuara nga deti përreth, si rezultat, qyteti ka dimër shumë të butë. Stacioni zyrtar i regjistrimit të klimës në Maltë është në Aeroportin Luqa, i cili është disa milje në brendësi të Valetës. Temperaturat mesatare të larta variojnë nga rreth 16 °C (61 °F) në janar në rreth 32 °C në gusht, ndërsa temperaturat mesatare të ulëta variojnë nga rreth 10 °C në janar në 23 °C në gusht.

== Ekonomia ==
Eurostat vlerëson fuqinë punëtore në vitin 2015 për zonën më të madhe të Valettës në rreth 91,000 njerëz. Kjo korrespondon me një pjesë prej pak më pak se 50 përqind të Maltës. Ashtu si në Maltë në tërësi, turizmi është një sektor i rëndësishëm ekonomik. Zona më e rëndësishme turistike është zona përreth Grand Harbour. Për industrinë e lundrimit, pas disa vitesh planifikimi, filloi puna në vitin 2002 për të ndërtuar Projektin Valletta Waterfront, një terminal lundrimi, në Grand Harbour.<ref>{{cite web|url=https://timesofmalta.com/articles/view/restoring-and-reviving-vallettas-waterfront.83943|title=Restoring and reviving Valletta's waterfront|website=timesofmalta.com|language=en|access-date=17 korrik 2005}}</ref> Ekziston edhe një shtëpi botuese në Valetta, Allied Newspapers ltd, një kompani mediatike. Kjo kompani boton dy gazetat kryesore në treg, Times of Malta dhe The Sunday Times of Malta.

== Arsimi ==
Kampusi Valletta i [[Universiteti i Maltës|Universitetit të Maltës]] ndodhet në ndërtesën e Universitetit të Vjetër. Ai shërben si një zgjerim i Kampusit Msida, veçanërisht duke ofruar programe master ndërkombëtar.

Një shkollë kishe, "Shën Alberti i Madh", ndodhet gjithashtu në Valeta. Drejtor është politikani i [[Alternativa Demokratike (Maltë)|Alternattiva Demokratika]] Mario Mallia.<ref>{{cite web|url=http://www.alternattiva.org.mt/people-2/|title=People – Alternattiva Demokratika|website=Alternativtiva.org.mt|language=en|access-date=3 qershor 2018}}</ref>

== Binjakëzimet ==
Valeta binjakëzohet me:
*[[Palermo]], Itali<ref>{{cite web |title=Palermo and Valletta together for 2018. Cultural twinning at Palazzo Asmundo|url=http://www.palermoworld.it/eng/palermo-and-valletta-together-for-2018-cultural-twinning-at-palazzo-asmundo/|website=palermoworld.it|date=30 dhjetor 2017|publisher=Palermo World|language=en|access-date=18 shtator 2019}}</ref>
*[[Cortona]], Itali
*[[Byblos]], Liban

== Referime ==
{{reflist}}

==Lidhje të jashtme==
{{Commonsart|Valletta|{{PAGENAME}}}}

{{Kryeqytetet e Evropës}}

[[Kategoria:Qytete në Maltë]]
[[Kategoria:Kryeqytete në Evropë]]
[[Kategoria:Kryeqytete të botës]]