Çmimi Pritzker

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë

Çmimi Pritzker për Arkitekturë  jepet çdo vit "për të nderuar arkitektin apo arkitektët e gjallë, puna e ndërtuar e të cilëve demonstron kombinimin e kualiteteve si talentin, vizionin dhe zotimin, që ka prodhuar kontribute konsistente dhe domethënëse për njerëzimin dhe ambientin e ndërtuar përmes artit të arkitekturës."[1] E themeluar në vitin 1979 nga Jay A. Pritzker dhe gruaja e tij Cindy, çmimi financohet nga Familja Pritzker dhe sponsorizhet nga Fondacioni Hyatt dhe konsiderohet si një nga çmimet kryesore të botës në lëminë e arkitekturës;[2] është referuar shpesh si Çmimi Nobel për arkitekturë.[3][4][5] Fituesi më i fundit, në vitin 2016, është arkitekt kilian Alejandro Aravena.

Çmimi thuhet që jepet "pa marrë parasysh kombësinë, racën, besimin, apo të ideologjinë."[6] Fituesi merr US$100,000, një certifikatë citimi, dhe që nga viti 1987, një medalje bronzi.[7] Dizajnimet në medalje janë të frymëzuara nga puna e arkitektit Louis Sullivan, ndërsa mbishkrimet e frymëzuara nga latinishtja në anën e kundërt të medaljes —firmitas, utilitas, venustas (shqip: qëndrueshmëri, komoditet dhe kënaqësi)—vijnë nga arkitekti i lashtë romak Vitruvius.[8] Para vitit 1987, një edicion i kufizuar i skulpturës Henry Moore ka shoqëruar çmimin monetar.[7]

Drejtori ekzekutiv i çmimit, Martha Thorne,[9] bën thirrje për nominime nga disa lloj njerëzish, duke përfshirë laureatë të kaluar, akademik, kritik dhe të tjerë "me eksperiencë dhe interes në fushën e arkitekturës".[6] Gjithashtu, cilido arkitekt i liçensuar mund të bëjë një aplikim personal për çmimin cdo vit para datës 1 nëntor. Në vitin 1988 Gordon Bunshaft nominoi veten për çmimin dhe përfundimisht e fitoi.[10] Juria, që çdo vit përbëhet nga pesë deri në nëntë "ekspert ... profesionalista të njohur në fushat e tyre si arkitekturë, biznes, edukim, botim, dhe kulturë", mendojnë me kujdes herët në vitin pasues para se të shpallin fituesin në pranverë.[6] Në vitin 2015, kryesuesi i çmimit është Lord Palumbo (që ka qenë që nga viti 2005); kryesuesit e mëhershëm ishin J. Carter Brown (1979–2002), dhe Lord Rothschild (2003–04).[11]

Polemika[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Në vitin 2013, "Women in Design", një organizatë studentore nga Harvard Graduate School of Design filloi një peticion në emër të Denise Scott Brown për të marrë një njohje të përbashkët me partnerin e saj, fitues i mëhershëm i çmimit Robert Venturi, duke e zhvilluar edhe më shumë debatin mbi seksizmin në arkitekturë. Peticioni, sipas The New York Times ka "rindezur tensionet që ishin prezentë për një kohë të gjatë në botën e arkitekturës mbi hamendësimin që gratë kanë qenë të privuara vazhdimisht nga pozicioni që meritojnë në një fushë çmimi më prestigjioz i së cilës nuk iu dha një gruaje deri në vitin 2004, kur Zaha Hadid e fitoi."[12] Edhe pse peticioni morri përkrahje ndërkombëtare nga disa fitues të mëparshëm, juria vendosi që nuk mund të rishohë punën e jurive të mëparshme, në mënyrë që t'i pranojë punën e Denise Scott Brown dhe Lu Wenyu, të dyja gra dhe partnere të barabarta të bashkëshortëve të tyre Venturi dhe Wang Shu, të cilët fituan më 1991 dhe 2012 respektivisht.[13] Scott Brown tha për CNN që "si grua, ajo u ndje e përjashtuar nga elita e arkitekturës përgjatë karrierës së saj," dhe që "Çmimi Pritzker ishte bazuar mbi idenë e gabuar që arkitektura e shkëlqyeshme ishte puna e një 'gjeniu mashkull të vetmuar' në kurriz të vlerave të bashkëpunimit."[14]

Laureatët[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Fituesi përurues Philip Johnson është cituar "për 50 vite imagjinatë dhe gjallëri të mishëruara në një mori muzesh, teatre, biblioteka, shtëpi, kopshte dhe strukura korporatash".[15] Laureati i 2004-ës Zaha Hadid ishte femra e parë që fitoi çmimin.[16] Ryue Nishizawa u bë fituesi më i ri në 2010 në moshën 44 vjec.[17] Fituesit e 32-të, Kazuyo Sejima dhe Ryue Nishizawa, u cituan për "arkitekturë që ishte njëkohësisht delikate dhe e fuqishme, preçize dhe fluide, e zgjuar por jo tepër e mençur".[18] Fituesi më i fundit, në vitin 2016, është arkitekti kilian Alejandro Aravena[19][20]

Nr. Viti Laureati Kombësia Foto Example work (year completed) Ceremony location Ref.
1 1979 Philip Johnson SHBA The inaugural laureate Philip Johnson behind an architectural model Glass House (1949) Dumbarton Oaks, Washington DC [21]
2 1980 Luis Barragán Meksikë – Torres de Satélite (1957) Dumbarton Oaks, Washington DC [5]
3 1981 James Stirling Mbretëri e Bashkuar Seeley Historical Library (1968) National Building Museum, Washington DC [22]
4 1982 Kevin Roche SHBA – Knights of Columbus Building (1969) Art Institute of Chicago [3][A]
5 1983 Ieoh Ming Pei SHBA National Gallery of Art, East Building (1978) Metropolitan Museum of Art, New York City [23][B]
6 1984 Richard Meier SHBA High Museum of Art (1983) National Gallery of Art, Washington DC [3]
7 1985 Hans Hollein Austri Abteiberg Museum (1982) The Huntington Library, San Marino, California [3]
8 1986 Gottfried Böhm Gjermani (Gjermani Perëndimore) Christi Auferstehung, Cologne (1968) Worshipful Company of Goldsmiths, London [3]
9 1987 Kenzō Tange Japoni St. Mary's Cathedral, Tokyo (1964) Kimbell Art Museum, Fort Worth, Texas [24]
10 1988 Gordon Bunshaft (shared prize) SHBA – Beinecke Rare Book and Manuscript Library (1963) Art Institute of Chicago [3][25]
10 1988 Oscar Niemeyer (shared prize) Brazil Cathedral of Brasília (1958) Art Institute of Chicago [3][25]
11 1989 Frank Gehry Kanadë

SHBA

Walt Disney Concert Hall (1999–2003) Tōdai-ji, Nara, Japan [23][C]
12 1990 Aldo Rossi Itali — Bonnefanten Museum (1990) Palazzo Grassi, Venice [26]
13 1991 Robert Venturi SHBA National Gallery, Sainsbury Wing (1991) Palace of Iturbide, Mexico City [27]
14 1992 Álvaro Siza Vieira Portugali Pavilion of Portugal in Expo'98 (1998) Harold Washington Library, Chicago [28]
15 1993 Fumihiko Maki Japoni Tokyo Metropolitan Gymnasium (1991) Prague Castle [24]
16 1994 Christian de Portzamparc Francë - French Embassy, Berlin (2003) The Commons, Columbus, Indiana [29]
17 1995 Tadao Ando Japoni Church of the Light (1989) Palace of Versailles [30]
18 1996 Rafael Moneo Spanjë Kursaal Palace (1999) Getty Center, Los Angeles [23]
19 1997 Sverre Fehn Norvegji – Norwegian Glacier Museum (1991) Guggenheim Museum Bilbao [31]
20 1998 Renzo Piano Itali Kansai International Airport (1994) White House, Washington DC [32]
21 1999 Norman Foster Mbretëri e Bashkuar 1999 winner Norman Foster, giving a speech behind a lecturn Millennium Bridge (London) (2000) Altes Museum, Berlin [23]
22 2000 Rem Koolhaas Holandë Casa da Música, Porto (2003) Jerusalem Archaeological Park [33]
23 2001 Herzog & de Meuron Zvicërr – Tate Modern (2000) Monticello, Charlottesville, Virginia [34]
24 2002 Glenn Murcutt Australi Berowra Waters Inn (1983) Campidoglio, Rome [35]
25 2003 Jørn Utzon Danimark – Sydney Opera House (1973) Royal Academy of Fine Arts of San Fernando, Madrid [36]
26 2004 Zaha Hadid Irak

Mbretëri e Bashkuar

Contemporary Arts Center (2003) Hermitage Museum, Saint Petersburg [23][D]
27 2005 Thom Mayne SHBA – San Francisco Federal Building (2007) Pritzker Pavilion, Chicago [37]
28 2006 Paulo Mendes da Rocha Brazil Saint Peter Chapel, Campos do Jordão, São Paulo (1987) Dolmabahçe Palace, Istanbul [38]
29 2007 Richard Rogers Mbretëri e Bashkuar Lloyd's building (1986) Banqueting House, Whitehall, London [39][E]
30 2008 Jean Nouvel Francë Torre Agbar (2005) Library of Congress, Washington DC [23][40]
31 2009 Peter Zumthor Zvicërr – Therme Vals (1996) Legislative Palace of the City Council, Buenos Aires [23][41]
32 2010 Kazuyo Sejima and

Ryue Nishizawa (SANAA)

Japoni 21st Century Museum of Contemporary Art, Kanazawa (2003) Ellis Island, New York City
33 2011 Eduardo Souto de Moura Portugali Estádio Municipal de Braga (2004) Andrew W. Mellon Auditorium, Washington DC [42]
34 2012 Wang Shu Kinë Ningbo Museum, (2008) Great Hall of the People, Beijing [43]
35 2013 Toyo Ito Japoni Sendai Mediatheque, (2001) John F. Kennedy Presidential Library and Museum, Boston [44]
36 2014 Shigeru Ban Japoni Centre Pompidou-Metz (2010) Rijksmuseum, Amsterdam [45]
37 2015 Frei Otto Gjermani Olympic Stadium, Munich (1972) New World Center, Miami [19][20]
38 2016 Alejandro Aravena Kili Siamese Towers, Pontifical Catholic University of Chile United Nations Headquarters, New York City [46][47]

Shënime të tabelës[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

A. a Roche ka lindur në Irlandë.[48]
B. b Pae ishte i lindur në Kinë.[49]
C. c Gehry ka lindur në Kanada.[50]
D. d Hadid u lind në Irak.[51]
E. e Rogers u lind në Itali.[52]

Shih edhe[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Të përgjithshme

  • "Past laureates". Pritzker Architecture Prize official site (në anglisht). The Hyatt Foundation. Marrë më 17 mars 2013.

Të veçanta

  1. ^ "The Purpose of the Pritzker Architecture Prize". Pritzker Architecture Prize official site (në anglisht). The Hyatt Foundation. Arkivuar nga origjinali më 28 qershor 2009. Marrë më 24 qershor 2009.
  2. ^ Pollard, Lawrence (13 prill 2009). "Swiss architect wins top honour" (në anglisht). BBC News. Marrë më 19 maj 2012.
  3. ^ a b c d e f g Goldberger, Paul (28 maj 1988). "Architecture View; What Pritzker Winners Tell Us About the Prize". The New York Times. Marrë më 26 qershor 2009. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  4. ^ McLean, Pauline (9 qershor 2011). "Riverside Museum architect visits 'sophisticated shed'" (në anglisht). BBC News. Marrë më 19 maj 2012.
  5. ^ a b Endicott, Katherine (14 tetor 2006). "The Mexican garden revisited". San Francisco Chronicle. Marrë më 26 qershor 2009. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  6. ^ a b c "Nomination Process". Pritzker Architecture Prize official site (në anglisht). The Hyatt Foundation. Arkivuar nga origjinali më 10 janar 2012. Marrë më 3 korrik 2009. Gabim referencash: Invalid <ref> tag; name "nom" defined multiple times with different content Gabim referencash: Invalid <ref> tag; name "nom" defined multiple times with different content
  7. ^ a b "History". Pritzker Architecture Prize official site (në anglisht). The Hyatt Foundation. Arkivuar nga origjinali më 10 janar 2010. Marrë më 27 qershor 2009. Gabim referencash: Invalid <ref> tag; name "proc" defined multiple times with different content
  8. ^ "Ceremony and Medal". Pritzker Architecture Prize official site (në anglisht). The Hyatt Foundation. Arkivuar nga origjinali më 28 qershor 2009. Marrë më 29 qershor 2009.
  9. ^ "2009 Jury Members". Pritzker Architecture Prize official site (në anglisht). The Hyatt Foundation. Arkivuar nga origjinali më 28 qershor 2009. Marrë më 3 korrik 2009.
  10. ^ "Cityscapes: How to win the Pritzker Architecture Prize: Practice, practice, practice (and don't be shy about nominating yourself)". chicagotribune.com. Arkivuar nga origjinali më 3 prill 2010. Marrë më 28 qershor 2016. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  11. ^ "Jury". The Hyatt Foundation. Marrë më 10 mars 2015. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  12. ^ "Partner Without the Prize". The New York Times. Marrë më 18 prill 2013. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  13. ^ "Pritzker Architecture Prize Committee Denies Honors for Denise Scott Brown". architectmagazine.com. Marrë më 18 qershor 2013. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  14. ^ Catriona Davies (29 maj 2013). "Denise Scott Brown: Architecture favors 'lone male genius' over women" (në anglisht). CNN.
  15. ^ "Philip Johnson – 1979 Laureate – Jury Citation". Pritzker Architecture Prize official site. The Hyatt Foundation. Arkivuar nga origjinali më 16 prill 2009. Marrë më 30 qershor 2009. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  16. ^ "Hadid designs landmark building" (në anglisht). BBC News. 15 janar 2005. Marrë më 29 qershor 2009.
  17. ^ "Pritzker Architecture Prize 1984 Announcement" (në anglisht). The Hyatt Foundation. Marrë më 30 mars 2010.
  18. ^ "Media Kit: Announcing the 2010 Pritzker Architecture Prize Laureate" (në anglisht). The Hyatt Foundation. Arkivuar nga origjinali më 29 mars 2010. Marrë më 29 mars 2010.
  19. ^ a b "Frei Otto, 2015 Laureate". Pritzker Architecture Prize. 10 mars 2015. Marrë më 11 mars 2015. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  20. ^ a b Pritzker Prize for Frei Otto, German Architect, Announced After His Death, Robin Pogrebin, The New York Times, March 10, 2015
  21. ^ "People – In the News". Milwaukee Sentinel. Associated Press. 23 maj 1979. fq. 2. Arkivuar nga origjinali më 17 qershor 2016. Marrë më 26 qershor 2009. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  22. ^ Reynolds, Nigel (23 mars 2004). "Top prize for architect who is ignored by fellow British". The Daily Telegraph (në anglisht). Marrë më 26 qershor 2009.
  23. ^ a b c d e f g Pilkington, Ed (14 prill 2009). "Swiss architect untouched by fad or fashion wins prized Pritzker award". The Guardian. Marrë më 26 qershor 2009. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  24. ^ a b Muschamp, Herbert (26 prill 1993). "Pritzker Prize for Japanese Architect". The New York Times. Marrë më 26 qershor 2009. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  25. ^ a b "The Pritzker Architecture Prize Celebrates its Tenth Anniversary Honoring Two Laureates for 1988". pritzkerprize.com. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  26. ^ Iovine, Julie (5 shtator 1997). "Aldo Rossi, Architect of Monumental Simplicity, Dies at 66". The New York Times (në anglisht). Marrë më 26 qershor 2009.
  27. ^ Blau, Eleanor (8 prill 1991). "Robert Venturi Is to Receive Pritzker Architecture Prize". The New York Times (në anglisht). Marrë më 26 qershor 2009.
  28. ^ Ribeiro, Ana Maria (24 shkurt 2009). "Siza Vieira fala para casa cheia". Correio da Manhã (në portugalisht). Marrë më 26 qershor 2009.
  29. ^ Muschamp, Herbert (2 maj 1994). "Priztker prize goes to French architect for the first time". The New York Times (në anglisht). Marrë më 26 qershor 2009.
  30. ^ Viladas, Pilar (19 gusht 2001). "Fashion's New Religion". The New York Times (në anglisht). Marrë më 27 qershor 2009.
  31. ^ Samaniego, Fernando (1 qershor 1997). "El noruego Sverre Fehn recibe el Pritzker de Arquitectura en el museo Guggenheim Bilbao". El País (në spanjisht). Marrë më 26 qershor 2009.
  32. ^ Muschamp, Herbert (20 prill 1998). "Renzo Piano Wins Architecture's Top Prize". The New York Times (në anglisht). Marrë më 26 qershor 2009.
  33. ^ "Koolhaas receives 'Nobel of architecture' in Jerusalem" (në anglisht). CNN. 29 maj 2000. Marrë më 26 qershor 2009.
  34. ^ "Herzog & de Meuron Propose Castle in The Sky for Hamburg". Das Spiegel (në anglisht). 14 qershor 2005. Marrë më 26 qershor 2009.
  35. ^ "Top honour for Australian architect" (në anglisht). BBC News. 16 prill 2002. Marrë më 26 qershor 2009.
  36. ^ "Prize for Opera House designer" (në anglisht). BBC News. 7 prill 2003. Marrë më 26 qershor 2009.
  37. ^ "Paris skyscraper to rival tower" (në anglisht). BBC News. 28 nëntor 2006. Marrë më 26 qershor 2009.
  38. ^ Forgey, Benjamin (9 prill 2006). "Brazilian wins Pritzker Prize". The Washington Post. Marrë më 26 qershor 2009. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  39. ^ Glancey, Jonathan (29 mars 2007). "Rogers takes the 'Nobel for architecture'". The Guardian (në anglisht). Marrë më 26 qershor 2009.
  40. ^ "Nouvel wins top architect's prize" (në anglisht). BBC News. 31 mars 2008. Marrë më 19 maj 2012.
  41. ^ Pogrebin, Robin (12 prill 2009). "Pritzker Prize Goes to Peter Zumthor". The New York Times (në anglisht). Marrë më 19 maj 2012.
  42. ^ Taylor, Kate (28 mars 2011). "Souto de Moura Wins 2011 Pritzker Architecture Prize". The New York Times. Marrë më 28 mars 2011. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  43. ^ Basulto, David (shkurt 2012). "2012 Pritzker Prize: Wang Shu". Arch Daily (në anglisht). Marrë më 27 shkurt 2012.
  44. ^ Hawthorne, Christopher (17 mars 2013). "Japanese architect Toyo Ito, 71, wins Pritzker Prize". Los Angeles Times (në anglisht). Marrë më 17 mars 2013.
  45. ^ Hawthorne, Christopher (24 mars 2014). "Architect Shigeru Ban, known for disaster relief, wins Pritzker Prize". Los Angeles Times (në anglisht). Marrë më 24 mars 2014.
  46. ^ "Announcement". pritzkerprize.com (në anglisht). Marrë më 13 janar 2016.
  47. ^ "Ceremony". pritzkerprize.com (në anglisht). Marrë më 13 janar 2016.
  48. ^ "Architecture Award to Kevin Roche". The New York Times (në anglisht). 14 dhjetor 1992. Marrë më 26 korrik 2009.
  49. ^ Barboza, David (9 tetor 2006). "I. M. Pei in China, Revisiting Roots". The New York Times (në anglisht). Marrë më 30 qershor 2009.
  50. ^ "Frank O. Gehry. (American, born Canada 1929)". Museum of Modern Art. Marrë më 26 korrik 2009. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  51. ^ "Zaha Hadid. (British, born Iraq, 1950)". Museum of Modern Art. Marrë më 26 korrik 2009. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  52. ^ "Richard Rogers, Architect". The Yale Center for Dyslexia & Creativity (në anglisht). Marrë më 29 korrik 2014.

Lidhje të jashtme[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Çmimi_Pritzker&oldid=2482518"