Akullnajat e Gjeorgjisë

Akullnajat në Gjeorgji ndodhen kryesisht përgjatë vargmaleve malore të Kaukazit të Madh.^[1]

Gjeografia

Shpërndarja hapësinore e akullnajave bashkëkohore në territorin e Gjeorgjisë përcaktohet nga veçoritë e proceseve atmosferike,kushtet morfologjike-morfometrike të relievit dhe ndërveprimi i tyre.Qendrat kryesore të akullnajave lidhen me pellgun e ngritur të pellgut ujëmbledhës të Kaukazit të Madh dhe masivin Kazbegi.Qendrat individuale mund të gjenden në vargmalet e degëve të Kaukazit të Madh:Bzipi,Kodori,Samegrelo,Svaneti, Vargmali Lechkhumi,Pirikita.Sipas të dhënave të vitit 2015,në Gjeorgji ka 637 akullnaja me një sipërfaqe totale prej 355.80^km2. Akullnajat bashkëkohore janë të përqendruara kryesisht në pellgjet e lumenjve Enguri, Rioni, Kodori dhe Tergi, ku gjenden majat prej 4500 m e lart. Në këto pellgje ndodhen 89.32% e sasisë dhe 97.15% e sipërfaqes së akullnajave të Gjeorgjisë.

Akullnajat bashkëkohore janë të shpërndara në mënyrë të pabarabartë midis pellgjeve të ndryshme të lumenjve.Këtu vendi kryesor i përket pellgut të lumit Enguri;42.22% e numrit të përgjithshëm të akullnajave të Gjeorgjisë është pjesa e saj,si dhe 62.78% e sipërfaqes totale të akullnajave të Gjeorgjisë është një pjesë e pellgut të lumit Enguri.Përveç pellgut të lumit Enguri,pjesët e pellgjeve të tjera lumore në numrin e përgjithshëm të akullnajave të Gjeorgjisë janë të shpërndara si më poshtë:pellgu i lumit Kodori –22,76%;pellgu i lumit Rioni–15,22%;pellgu i lumit Tergi-9,10%; pellgu i lumit Pirikita Alazani–3,19%;pellgu i lumit Bzipi–2,82%; pellgu i lumit Liakhvi–1,56% dhe pellgu i lumit Khobistskali–1,41%. Sa i përket pellgjeve të lumenjve Arghuni,Assa,Aragvi dhe Kelasuri, pjesa e tyre e përbashkët është 1.72% e numrit të përgjithshëm të akullnajave të Gjeorgjisë.Përveç pellgut të lumit Enguri,pjesët e pellgjeve të tjera lumore në sipërfaqen e përgjithshme të akullnajave të Gjeorgjisë janë të shpërndara si më poshtë:pellgu i lumit Rioni–13,11%;pellgu i lumit Kodori–11,25%;pellgu i lumit Tergi–9,99%; pellgu i lumit Bzipi–1,12%;pellgu i lumit Pirikita Alazani–0,68%. Sa i përket pellgjeve të lumenjve Liakhvi, Assa, Khobistskali, Arghuni, Aragvi dhe Kelasuri, pjesa e tyre e përbashkët është 1.07% e sipërfaqes totale të akullnajave të Gjeorgjisë.

Vështrim i përgjithshëm

Gjeorgjia Perëndimore përmban një sistem akullnajor mjaft të zhvilluar,me akullnaja të shumta që ndodhin nga burimi i lumit Bzyb në Abkhazinë perëndimore deri në kalimin Mamison në kufirin me Osetinë e Veriut.Akullnajat më të mëdha të vendit shtrihen në pellgun e lumit Inguri.Akullnajat e Gjeorgjisë Lindore zakonisht ndodhin në grupe më të vogla.Për më tepër,vargmalet malore që ngrihen në veri të vargmaleve malore të Kaukazit të Madh janë më të akullnajave sesa vargmalet ngjitur që degëzohen nga shpatet jugore.

Linja e akullnajave varion 2900 metra mbi nivelin e detit në Gjeorgjinë perëndimore deri në 3600 metra në Gjeorgjinë ekstreme lindore, afër Lagodekhi.Kontrasti ndodh kryesisht për shkak të ndryshimeve në klimë të shkaktuar nga një reduktim i përgjithshëm perëndim-lindje i reshjeve,që rezulton në një klimë më kontinentale në pjesë të Gjeorgjisë lindore.

Lista e akullnajave

Akullnajat e dukshme në Gjeorgji përfshijnë:

Akullnaja Abano
Akullnaja Adishi
Devdaraki
Dolra
Gergeti
Akullnaja Lahili
Akullnaja e Lekhzirit
Akullnaja Tsaneri
Akullnaja Tviberi
Akullnaja Çaladi

Historia e kërkimit

Shkencëtari i madh gjeorgjian Vakhushti Bagrationi jep informacionin e parë shkencor mbi akullnajat e Gjeorgjisë në fillim të shekullit të 18-të.[“Ka male të mëdha,që kanë Kaukazin në Veri nga Deti i Zi deri në Kaspik,lartësia e të cilëve është një ditë ecje dhe më e larta është përherë me ngrica,gjatësia e akullit është e kl krahut, dhe në verë prishet dhe,nëse njeriu qëndron atje,nuk mund ta durojë të ftohtin qoftë edhe për pak kohë;dhe nën të rrjedhin lumenj dhe akulli është i gjelbër dhe i kuq,si shkëmb për shkak të moshës së tij”].

Pas gati njëqind vjetësh,shkencëtarët e huaj filluan të përshkruanin akullnajat e Gjeorgjisë.Informacione për akullnajat e Gjeorgjisë mund të gjenden në veprat e von Abich (1865),Gustav Radde (1873)N.Dinnik (1884),^[2]N. Rashevskiy (1904), ^[3] AL Reinhardt (1916, 1917) ^[4] dhe të tjerë. ^[5] Ky informacion lidhet me akullnajat individuale dhe kryesisht është i natyrës përshkruese. Megjithatë, gjetjet e tyre na ndihmojnë shumë në përcaktimin e dinamikës së akullnajave individuale.

Në vitet 1880-1910 u krye rilevimi topografik i Kaukazit.Mbi bazën e hartave të krijuara KI Podozerskiy^[6]përpiloi katalogun e parë të detajuar të akullnajave,i cili ende nuk e ka humbur rëndësinë,por duhet përmendur se gabimet janë bërë gjatë përpilimit të tij.AL Reinhardt i vuri në dukje këto gabime më tej,i cili përpiloi katalogun e ri për shumë pellgje akullnajore të rajonit të hetuar dhe përcaktoi vendndodhjen e vijës së borës.Hulumtimi i kryer nga A. Reinhardt është i një cilësie të lartë dhe më i besueshëm për nga vlera e tij shkencore në krahasim me studiuesit e tij.

Hulumtime interesante janë kryer nga F.Rutkovskaia^[7]në lidhje me Vitin e Dytë Ndërkombëtar Polar.Në vitet 1932-1933 u studiuan akullnajat e lumit Enguri dhe u identifikua dinamika të akullnajave individuale.Në vitin 1959 PA Ivankov na dha numrin e përgjithshëm dhe sipërfaqen e akullnajave të zonës së studimit bazuar në hartat e reja topografike dhe pamjet ajrore të vitit 1946.Në të njëjtin vit P. Kovalev përshkroi në detaje akullnajat dhe kreu etiketimin e tyre. Shumë punë është bërë nga D.Tsereteli për studimin e akullnajave të Gjeorgjisë,i cili në vitin 1937 së bashku me Al.Aslanikashvili vëzhgoi disa akullnaja dhe në vitin 1963 na dha dinamikën e akullnajave gjatë periudhës 1937-1960.Veçanërisht duhet përmendur puna e madhe dhe e gjithanshme e kryer nga Laboratori Glaciologjik i Institutit të Gjeografisë Vakhushti Bagrationi,puna shumëvjeçare e të cilit është përmbledhur në botimin e vitit 1975 të Katalogut të Akullnajave,si dhe nga Sektori hidrografik i Departamenti Hidro-Meteorologjik,i cili botoi veprën për Akullnajat e Kaukazit të Madh.Duhet të theksohet edhe hulumtimi shumëvjeçar i akullnajave të ndryshme në pellgjet kryesore të lumenjve nga R. Gobejishvili.Për nder të tij mund të konsiderohet që pas viteve 1990 studimet glaciologjike nuk janë ndalur në Gjeorgji.Levan Maruashvili,David Ukleba.T.Kikalishvili,G.Kurdghelaidze,D.Tabidze, R. Khazaradze,O.Nikolaishvili,V.Tsomaia, O. Drobishevi, R. Shengelia, R. Gobejishvili, K. Mgeladze, T. Lashkhi, Sh. Inashvili, N. Golodovskaia, L. Serebryannii, A. Orlov, O. Nadirashvili, N. Zakarashvili, A. Rekhviashvili, O. Samadbegishvili dhe të tjerë studiuan akullnajat e Gjeorgjisë sipas pellgjeve të lumenjve. Punimet akullnajore-gjeomorfologjike po kryheshin nga viti 1968 (R. Gobejishvili). Akullnajat më të mëdha të pellgjeve të ndryshme lumore u vëzhguan me metodën e fototeodolitit, ^[8] si: Zopkhito-Laboda, Kirtisho, Brili, Chasakhtomi, Edena, Khvargula, Boko, Buba, Tbilisa, Adishi, Chalaati, Dolra, Kvishi, Ladevali., Shkhara, Namkvani, Koruldashi, Marukhi, Klichi dhe akullnajat e tipit cirk të pellgut të Kliçit.

Sot grupi Glaciologjik nën udhëheqjen e Levan Tielidze,kryen çdo vit ekspedita glaciologjike në akullnajat e Kaukazit në pellgje te ndryshem.

Shiko gjithashtu

Glaciologjia

Referencat

^ Georgian Soviet Encyclopedia. 1981. Supplementary Edition. p. 20.
^ (në Russian) Николай Яковлевич Динник
^ (në Russian) Рашевский Н.Н. 1902 Из Алагира в Нальчик через Дигорию и Балкарию. Ежегодник Русского горного общества, в. 2, 1902.
^ (në Russian) Рейнгард Анатолий Людвигович (1879)
^ (në Russian) Библиография публикаций по гляциологии. Кавказ. 1788-1956^{[lidhje e vdekur]}
^ (në Russian) Подозерский К.И. 1911. Ледники Кавказского хребта (Каталог ледников Кавказа). – Зап. КОРГО, т. 29, в. 1, Тифлис, 1911, 200 с.
^ (në Russian) Рутковская В.А. Ледники Верхней Сванетии (южный склон Кавказа) – Труды ледниковых экспедиций. Л. ; М., 1936. Вып. 5
^ Early pioneer of this method was Sebastian Finsterwalder.

Linqe te jashtme

Media related to Glaciers of Georgia at Wikimedia CommonsStampa:Georgia (country) topics

[1] Georgian Soviet Encyclopedia. 1981. Supplementary Edition. p. 20.

[2] (në Russian) Николай Яковлевич Динник

[3] (në Russian) Рашевский Н.Н. 1902 Из Алагира в Нальчик через Дигорию и Балкарию. Ежегодник Русского горного общества, в. 2, 1902.

[4] (në Russian) Рейнгард Анатолий Людвигович (1879)

[5] (në Russian) Библиография публикаций по гляциологии. Кавказ. 1788-1956^{[lidhje e vdekur]}

[6] (në Russian) Подозерский К.И. 1911. Ледники Кавказского хребта (Каталог ледников Кавказа). – Зап. КОРГО, т. 29, в. 1, Тифлис, 1911, 200 с.

[7] (në Russian) Рутковская В.А. Ледники Верхней Сванетии (южный склон Кавказа) – Труды ледниковых экспедиций. Л. ; М., 1936. Вып. 5

[8] Early pioneer of this method was Sebastian Finsterwalder.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]