Bizasi

Në mitologjinë greke, Byzas (Greqishtja e lashtë: Βύζας, Býzas) ishte themeluesi legjendar i Bizantit (greqishtja e lashtë: Βυζάντιον, Byzántion), qyteti i njohur më vonë si Kostandinopoja dhe më pas Stamboll.

Byzas ishte i biri i Mbretit Nisos. Gjatë shekullit të 7-të p.e.r, qytet-shtetet greke po zgjeroheshin dhe krijonin koloni të reja. Qytet-shteti Dorët, Megara, pranë Athinës, po kërkonte gjithashtu vende për të krijuar një koloni tjetër. Pasi pyeti orakullin e Delfit, mbreti Nisos dërgoi djalin e tij Byzas në kërkim të "tokës përballë qytetit të të verbërve".

Kur Byzas arriti atje ku Deti i Marmarasë takohet me Bosforin, në kufirin e Evropës dhe Azisë, ai kuptoi kuptimin e orakullit. Në bregun aziatik, përballë vendit ku ishte, tashmë ishte krijuar një koloni, Kalkidoni. Byzas vendosi që Kalkidoni ishte 'qyteti i të verbërve' të profetizuar, pasi nuk kishte përfituar nga bregu evropian.

Për të ndërtuar qytetin e tij të ri, ai zgjodhi bregun evropian të skajit jugor të Bosforit dhe i dha qytetit të ri emrin e tij, Bizanti. Banorët e Bizantit të lashtë e konsideruan Byzas si themeluesin e tyre dhe, sipas burimeve të lashta, e nderuan atë duke ngritur një statujë të Byzas dhe gruas së tij, Fidalea, në një vend të dukshëm në qytet.

Të lashtët kishin një kuptim shumë të mirë të avantazheve që kishte Bizanti mbi Kalkidonin, pasi kolonia e Bizantit komandonte hyrjen në dy dete, hyrjen si në Detin e Zi, përmes Detit të Bosporos dhe Detit Egje, përmes Detit të Marmarasë (Propondis ishte emri i tij i lashtë).

Përveç historisë së orakullit Pythian të Delfit Apoloniane, siç përshkruhet nga gjeografi dhe historiani grek Straboni (63 p.e.r - 23 e.r) dhe nga historiani romak Taciti (shekulli 1 e.r), ka versione të tjera të maksimës që i referohen "Njerëz të verbër". Historiani grek Herodoti (shekulli 5 p.e.r) shkroi se kur gjenerali persian Megabazus arriti në Bizant, ai i quajti njerëzit e Kalkidonit të verbër sepse megjithëse ata kishin një zgjedhje të vendeve, ata zgjodhën atë më të keqen.