Jump to content

Cikli menstrual

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
Figura që tregon përparimin e ciklit menstrual dhe hormonet e ndryshme që kontribuojnë në të.

Cikli menstrual është ndryshimi i rregullt natyror që ndodh në sistemin riprodhues femëror (posaçërisht në mitër dhe vezore) që e bëjnë shtatzëninë të mundshme.[1][2] Cikli është i nevojshëm për prodhimin e ovociteve dhe për përgatitjen e mitrës për shtatzëni..[1] Deri në 80% të grave raportojnë se kanë disa simptoma gjatë një deri në dy javë para menstruacioneve.[3] Simptoma të zakonshme përfshijnë aknet, gjinjtë e butë, fryrje, ndjenja e lodhjes, nervozizëm dhe ndryshimet e humorit.[4] Këto simptoma ndërhyjnë në jetën normale dhe prandaj kualifikohen si sindromë para menstruacioneve në 20% deri në 30% të grave. Në 3% deri në 8%, ato janë të rënda.[3]

Perioda e parë zakonisht fillon në mes moshës dymbëdhjetë dhe pesëmbëdhjetë vjet, një pikë në kohë e njohur si menarche.[5] Ata mund të fillojnë me raste edhe në moshën tetë vjeçe, dhe ky fillimi mund të jetë ende normale.[6] Mosha mesatare e periodës së parë është përgjithësisht më vonë në botën në zhvillim dhe më herët në botën e zhvilluar. Gjatësia tipike e kohës midis ditës së parë të një periode dhe ditës së parë të ardhme është 21 deri në 45 ditë tek gratë e reja dhe 21 deri në 35 ditë tek të rriturat (mesatarisht 28 ditë).[6][7] Ndërprerjet e menstruacioneve ndodhin pas menopauzës e cila zakonisht ndodh midis 45 dhe 55 vjeç.[8] Gjakderdhja zakonisht zgjat rreth 2 deri në 7 ditë.[6]

Cikli menstrual udhëhiqet nga ndryshimet hormonale.[6] Këto ndryshime mund të ndryshohen duke përdorur kontroll hormonal të lindjeve për të parandaluar shtatzëninë.[9]Çdo cikël mund të ndahet në tre faza bazuar në ngjarjet në vezore (ciklin ovarian) ose në mitër (ciklin e mitrës).[1] Cikli i ovarianit përbëhet nga faza folikulare, ovulacioni dhe faza luteale, ndërsa cikli i mitrës ndahet në menstruacion, fazë proliferative dhe faza sekretore.

E stimuluar nga sasi gradualisht në rritje të estrogjenit në fazën folikulare, shkarkimet e rrjedhës së gjakut (mense) ndalojnë, dhe shtresa e brendshme e mitrës trashet. Folikulat në vezore fillojnë të zhvillohen nën ndikimin e një ndërveprimi të ndërlikuar të hormoneve,dhe pas disa ditësh një ose dy prej tyre bëhet dominuese (folikulat jo-dominante tkurren dhe vdesin). Përafërsisht mes ciklit, 24-36 orë pas rritjes së hormonit luteinizing (LH), folikueli dominues liron një ovocit, në një rast të quajtur ovulacion. Pas ovulimit, ovociti jeton vetëm për 24 orë ose më pak pa fekondim, ndërsa mbetjet e folikulit dominues në vezore bëhen një corpus luteum; ky trup ka një funksion primar të prodhimit të sasive të mëdha të progesteronit. Nën ndikimin e progesteronit, shtresa e brendshme e mitrës ndryshon për t'u përgatitur për implantimin potencial të një embrioni për të krijuar një shtatzëni. Nëse implantimi nuk ndodh brenda afro dy javësh, corpus luteum do të tkurret, duke shkaktuar një rënie të mprehtë në nivelet e progesteronit dhe estrogjenit. Rënia e hormoneve është shkak që mitra të hedhë shtresën e brendshme të saj në një proces të quajtur menstruacion. Menstruacionet gjithashtu ndodhin edhe në disa kafshë të tjera duke përfshirë lakuriqi i natës, shrews, dhe primateve të tjera të tilla si majmuni dhe ape.[10]

Fillimi dhe frekuenca

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Diagrami që ilustron se si shtresa e brendshme e mitrës rritet dhe prishet gjatë ciklit menstrual.

Mosha mesatare e periodës së parë (menarche) është 12–15.[5][11] Ato mund të fillojnë ndonjëherë edhe shumë më herët, në moshën tetë vjeçare, dhe ky fillim mund të jetë ende normal.[6] Kjo periodë e parë shpesh ndodh më vonë në botën nën zhvillim sesa në botën e zhvilluar.[7]

Mosha mesatare e periodës së parë është përafërsisht 12.5 vjeç në Shtetet e Bashkuara,[12] 12.7 në Kanada,[13] 12.9 në Britaninë e Madhe[14] dhe 13.1 vjeç në Islandë.[15] Faktorët si gjenetika, dieta dhe shëndeti i përgjithshëm mund të ndikojnë në kohën.[16]

Efektet shëndetësore

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Ciklet dhe fazat

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

1.Menstruacionet shtresa e brendshme e mitres shtresa e brendshme e mitres zhvishet e per rrjedhoje gjaku lardohet nga organizmi permes vagines. Menstruacionet nxiten nga renia e perqendrimit te progesteronit. 2.Faza riparuese , gjate kesaj faze formohen shume ene gjaku e per rjedhoje veshja e brendshme e mitres trashet dhe behet me e qendrueshme. Ky ndrishim nxitet nga ritja e perqendrimit te estradiolit. 3.Faza pritese tashme veshja e brendshme e mitres, dhe enet e gjakut jane te zhvilluara mire,krijohen kushtet per implantim qe zgjat 6-7 dite dhe kjo nxitet nga ritja e perqendrimit te estradiolit. 4.Faza paramenstruale veshja e brendshme e mitres fillon te zhvishet meqe progesteroni fillon te bjere.

Referime

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
  1. ^ a b c Silverthorn, Dee Unglaub (2013). Human Physiology: An Integrated Approach (bot. 6th). Glenview, IL: Pearson Education. fq. 850–890. ISBN 0-321-75007-1. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  2. ^ Sherwood, Laurelee (2013). Human Physiology: From Cells to Systems (bot. 8th). Belmont, California: Cengage. fq. 735–794. ISBN 1-111-57743-9. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  3. ^ a b Biggs, WS; Demuth, RH (15 tetor 2011). "Premenstrual syndrome and premenstrual dysphoric disorder". American Family Physician. 84 (8): 918–24. PMID 22010771. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  4. ^ "Premenstrual syndrome (PMS) fact sheet". Office on Women's Health, USA. 23 dhjetor 2014. Arkivuar nga origjinali më 28 qershor 2015. Marrë më 23 qershor 2015. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  5. ^ a b Women's Gynecologic Health. Jones & Bartlett Publishers. 2011. fq. 94. ISBN 9780763756376. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  6. ^ a b c d e "Menstruation and the menstrual cycle fact sheet". Office of Women's Health, USA. 23 dhjetor 2014. Arkivuar nga origjinali më 26 qershor 2015. Marrë më 25 qershor 2015. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  7. ^ a b American Academy of Pediatrics Committee on, Adolescence; American College of Obstetricians and Gynecologists Committee on Adolescent Health, Care; Diaz, A; Laufer, MR; Breech, LL (nëntor 2006). "Menstruation in girls and adolescents: using the menstrual cycle as a vital sign". Pediatrics. 118 (5): 2245–50. doi:10.1542/peds.2006-2481. PMID 17079600. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  8. ^ "Menopause: Overview". NIH. 2013-06-28. Marrë më 8 mars 2015. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  9. ^ Klump KL, Keel PK, Racine SE, Burt SA, Burt AS, Neale M, Sisk CL, Boker S, Hu JY (shkurt 2013). "The interactive effects of estrogen and progesterone on changes in emotional eating across the menstrual cycle". J Abnorm Psychol. 122 (1): 131–7. doi:10.1037/a0029524. PMC 3570621. PMID 22889242. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  10. ^ Kristin H. Lopez (2013). Human Reproductive Biology. Academic Press. fq. 53. ISBN 9780123821850. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  11. ^ Karapanou, O.; Papadimitriou, A. (2010). "Determinants of menarche". Reprod Biol Endocrinol. 8: 115. doi:10.1186/1477-7827-8-115. PMC 2958977. PMID 20920296. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: DOI i lirë i pashënjuar (lidhja)
  12. ^ Anderson SE, Dallal GE, Must A (prill 2003). "Relative weight and race influence average age at menarche: results from two nationally representative surveys of US girls studied 25 years apart". Pediatrics. 111 (4 Pt 1): 844–50. doi:10.1542/peds.111.4.844. PMID 12671122. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  13. ^ Al-Sahab B, Ardern CI, Hamadeh MJ, Tamim H (2010). "Age at menarche in Canada: results from the National Longitudinal Survey of Children & Youth". BMC Public Health. 10: 736. doi:10.1186/1471-2458-10-736. PMC 3001737. PMID 21110899. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: DOI i lirë i pashënjuar (lidhja)
  14. ^ Hamilton-Fairley, Diana (2004) [1999]. Lecture notes on obstetrics and gynaecology (PDF) (bot. 2nd). Blackwell. fq. 29. ISBN 1-4051-2066-5. Arkivuar nga origjinali (pdf) më 9 tetor 2018. Marrë më 9 janar 2018. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  15. ^ Macgússon TE (maj 1978). "Age at menarche in Iceland". Am. J. Phys. Anthropol. 48 (4): 511–4. doi:10.1002/ajpa.1330480410. PMID 655271. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  16. ^ "At what age does a girl get her first period?". National Women's Health Information Center. Arkivuar nga origjinali më 23 nëntor 2011. Marrë më 20 nëntor 2011. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Cikli_menstrual&oldid=2626930"