Kriptovaluta
Një kriptomonedhë, kripto-monedhë ose kripto është një monedhë dixhitale e krijuar për të punuar si një mjet këmbimi përmes një rrjeti kompjuterik që nuk mbështetet në ndonjë autoritet qendror, si qeveria ose banka, për ta mbështetur ose mbajtur atë.[1] Është një sistem i decentralizuar për të verifikuar që palët në një transaksion kanë paratë që pretendojnë se i kanë, duke eliminuar nevojën për ndërmjetësues tradicionalë, si bankat, kur fondet transferohen midis dy subjekteve.[2]
Të dhënat individuale të pronësisë së monedhave ruhen në një libër dixhital, i cili është një bazë të dhënash e kompjuterizuar duke përdorur kriptografi të fortë për të siguruar të dhënat e transaksioneve, për të kontrolluar krijimin e monedhave shtesë dhe për të verifikuar transferimin e pronësisë së monedhës. Pavarësisht nga emri i tyre, kriptovalutat nuk konsiderohen si monedha në kuptimin tradicional dhe ndërkohë që janë aplikuar trajtime të ndryshme për to, duke përfshirë klasifikimin si mallra, letra me vlerë dhe monedha, kriptovalutat përgjithësisht shihen si një klasë e veçantë aktivesh në praktikë. Disa skema kriptosh përdorin vërtetues për të ruajtur kriptomonedhën. Në një model të provës së aksioneve, pronarët vendosin argumentet e tyre si kolateral. Në këmbim, ata marrin autoritet mbi tokenin në përpjesëtim me shumën që aksionojnë. Në përgjithësi, këta pjesëmarrës të tokenit marrin pronësi shtesë në token me kalimin e kohës nëpërmjet tarifave të rrjetit, argumenteve të sapokrijuara ose mekanizmave të tjerë të tillë shpërblimi.[3]
Kriptomonedha nuk ekziston në formë fizike (si paratë e letrës) dhe zakonisht nuk lëshohet nga një autoritet qendror. Kriptomonedhat zakonisht përdorin kontroll të decentralizuar në krahasim me një monedhë dixhitale të bankës qendrore (CBDC). Kur një kriptomonedhë prodhohet, ose krijohet para emetimit, ose lëshohet nga një emetues i vetëm, ajo përgjithësisht konsiderohet e centralizuar. Kur zbatohet me kontroll të decentralizuar, çdo kriptovalutë funksionon përmes teknologjisë së librit të shpërndarë, zakonisht një blockchain, që shërben si një bazë të dhënash të transaksioneve financiare publike.
Kriptovaluta e parë ishte Bitcoin, e cila u lëshua për herë të parë si softuer me burim të hapur në vitin 2009. Që nga marsi 2022, kishte më shumë se 9,000 kriptomonedha të tjera në treg, nga të cilat më shumë se 70 kishin një kapital tregu që kalonte 1 miliard dollarë.[4]
Siguria
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Pikërisht këtu është pjesa ku kriptomonedhat ndrryshojnë nga cdo formë tjetër pagese. E gjitha ka të bëje me mënyrën se si sistemi që kriptomonedhat jan ndërtuar funksionon. Të gjithë e kemi dëgjuar për teknologjine blockchain, por një shpjegim i thjesht është i vështirë të gjëndet. Por mund ta shpjegojme me pak fjale. Kriptomonedha nuk është asgje tjetër vecse një listë me të gjitha balancat dhe transaksionet e të gjithë përdoruesve, e ruajtur në mijëra kompjutera të quajtura “Verifikues”, kto jan kompjutera që detyrën e tyre është të ruajn këtë dokument me historikun e transaksioneve. Sa herë një transaksion i ri ndodh ai bashkohet me transaksione të tjera dhe formojnë nje bllok. Ky bllok më pas bashkohet me të gjithë zinxhirin e blloqeve duke ndërtuar kështu nje zinxhir me transaksione të njohur si BlockChain.
Siguria në këtë sistem qëndron në faktin që cdo bllok mban brënda tij dhe informacionet e bllokut paraardhës, që me fjal të tjera do të thot që nje ndrryshim me qëllime të këqia nuk mund te ndodhi pasi do të duheshe të ndrryshoheshe i gjith zinxhiri. Por Satoshi Nakamoto, krijuesi i Bitcoin e mendoj dhe këtë, Për këtë arsye ai vendosi që ky dokument te ruheshe në më shum se 1 kompjuter, më saktë në të gjith paisjet verifikuese, Duke e bër të pamundur ndrryshimin e zinxhirit, pasi zinxhiri nuk do tu verifikonte nga sistemi. Për të ndrryshuar zinxhirin do të nevoiteshin mbi 51% e verifikuesve të ishin te korruptuar, Duke e bërë këtë sistem 100% jo të centralizuar apo kontrrolluar nga 1 dorë e vetme ashtu sic ndodh me CBDC.
Problemet me sigurinë lindin për shkak të mos informimit, ku shkaktari i vetëm është hakerimi i paisjeve ku ju ruani celësin sekret për aksesimin e kriptomonedhave. Ky celës në vetvete është jashtzakonisht i sikgurtë, i krijuar nga bashkimi i adresës publike dhe 1 numëri rastësor në formën e një hashi256.
E vënë në prespektivë, rastesia që dikush të gjejë paswordin e portofolit të kriptomonedhave është 2^256. Pra është më e kollajtë te numurosh të gjitha molekulat e universit sesa të gjesh atë pasword. Për ta mbrojtur këtë celës akoma më mirë shum kompani kan ndërtuar USB për ruajtjen e tyre larg paisjeve kompjuterike. Kjo shton nje masë tjetër sigurie.
Portofol te Sigurt Dixhital
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]| Portofoli | Monedhat |
|---|---|
| TrustWallet | Të Gjitha |
| MetaMask | Ethereum |
| Phantom | Solana |
| MEW | Ethereum |
| Exodus | Të Gjitha |
Shiko edhe
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ Milutinović, Monia (2018). "Cryptocurrency". Ekonomika (në anglisht). 64 (1): 105–122. doi:10.5937/ekonomika1801105M. ISSN 0350-137X. Arkivuar nga origjinali më 16 prill 2022. Marrë më 18 prill 2022.
- ^ Yaffe-Bellany, David (15 shtator 2022). "Crypto's Long-Awaited 'Merge' Reaches the Finish Line". The New York Times (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 16 shtator 2022. Marrë më 16 shtator 2022.
- ^ Bezek, Ian (14 korrik 2021). "What Is Proof-of-Stake, and Why Is Ethereum Adopting It?" (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 5 gusht 2021. Marrë më 5 gusht 2021.
- ^ "Cryptocurrencies: What Are They?". Schwab Brokerage (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 28 maj 2022. Marrë më 28 maj 2022.