Forca Ajrore e Ushtrisë Popullore Shqiptare
Forca Ajrore e Ushtrisë Popullore Shqiptare (FASH), ishte Forca Ajrore e Republikës Popullore Socialiste të Shqipërisë, e cila ishte shumë aktive gjatë periudhës së Luftës së Ftohtë.
Histori
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Forca Ajrore e Ushtrisë Popullore Shqiptare u formua në vitin 1947 me një dhuratë prej dymbëdhjetë luftëtarësh Yakovlev Yak-3 dhe disa trajnerë Polikarpov Po-2 dyplanësh nga Bashkimi Sovjetik, me personel sovjetik të dërguar si instruktorë dhe këshilltarë.[1]
Forca Ajrore Shqiptare u krijua zyrtarisht më 24 Prill 1951. Avionët e parë ishin avionë sovjetikë Yak-18 të prodhuara pas Luftës së Dytë Botërore dhe fillimisht të përdorura në Laprakë në periferi të kryeqytetit shqiptar të Tiranës. Pak vite më vonë edhe Forca Ajrore Shqiptare duhet të pajiset me avionë luftarakë. Skuadrilja e parë e avionëve luftarakë MiG-15 me kodin e NATO-s “Fagot”, e titulluar “Peza”, u formua në vitin 1955. Kjo skuadrilje u vendos në Aeroportin e Kuçovës.[2]
Në vitet e mëvonshme, si pjesë e ndihmës ushtarake nga Bashkimi Sovjetik, Forca Ajrore Shqiptare pajiset edhe me MiG-17, me kodin e NATO-s "Fresco" dhe MiG-19, me kodin e NATO-s "Farmer", dhe në fillim të viteve 1970 me Avion luftarak MiG-21 nga prodhimi kinez. Avionët luftarakë që vinin nga Kina kishin marka të ndryshme nga ato sovjetike, por në Forcën Ajrore Shqiptare ata identifikoheshin gjithmonë me markën sovjetike. Në qershor 1957, u krijua regjimenti i parë i transportit, i armatosur me helikopterë Mi-1 (3 copë), helikopterë të rinj Mi-4 (3 copë), si dhe disa avionë me helikë Yak-18 dhe PO-2. Në vitin 1967, ky regjiment u zgjerua në kapacitet me mbërritjen e 30 helikopterëve Mi-4.[3]
Operacionet luftarake
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Operacioni i parë
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Operacioni i parë i FASH-it u ndërmor nga njësitë e regjimentit kundërajror shqiptar dhe goditën dhe rrëzuan një avion grek të tipit Spitfire që kishte shkelur hapësirën ajrore shqiptare për një mision spiunazhi. Avioni grek u shkatërrua dhe piloti u gjet i vdekur.[4][5][6]
Operacioni i dytë
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Në gusht të vitit 1949, repartet kundërajrore të të njëjtit Regjiment godasin dhe rrëzuan një aeroplan tjetër grek gjatë Luftës Kufitare Shqiptaro-Greke (1949). Avioni grek i dëmtuar nga zjarri i regjimentit kundërajror Ali Demi u detyrua të ulej në fushën ku u kap nga repartet luftarake shqiptare. Piloti grek u kap dhe u burgos si rob lufte.[7][8]
Operacioni i tretë
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Në prill të vitit 1952, një pilot grek, Nikos Akrivojanis, u kap nga ushtarët e Forcave Ajrore Shqiptare. Thuhet se ai ka zbritur pasi donte të ikte nga Greqia për shkak të qeverisë, por u akuzua se ndodhej në Shqipëri për një operacion të fshehtë.[9] Ai u gjykua më 13 dhjetor 1953 dhe u ekzekutua dhe më 16 gusht 1954.[10][11]
Incidenti i parë i Forcave Ajrore Shqiptare kundër Forcave Ajrore të SHBA
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Më 23 dhjetor 1957, një avion luftarak amerikan Lockheed T-33 shkeli hapësirën ajrore shqiptare. Dy avionë MiG-15 u ngritën nga baza ajrore e Kuçovës, të pilotuar nga Anastas Ngjela dhe Mahmut Hysa.
Majori Howard J. Curran u kap dhe u detyrua të ulet në pistën e papërfunduar të aeroportit të Rinasit. Avioni u kap dhe Curran u kap rob. Më pas u lirua më 11 janar 1958, ndërsa avioni u vendos në muzeun e kalasë së Gjirokastrës, ku ndodhet edhe sot.[12]
Shiko edhe
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ Wragg, David W. (1971). World's air forces. Reading: Osprey. ISBN 0-85045-038-1. OCLC 251153.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Ja si u krijuan Forcat Ajrore Shqiptare, para 65 viteve". Telegrafi. 2016.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "This is how the Albanian Air Force was created 71 years ago". Bota Sot (në anglisht). 2022. Marrë më 2023-03-08.
- ^ mbrojtja, revista (2016). "Organ Qendror i Ministrisë së Mbrojtjes" (PDF). Organ Qendror i Ministrisë së Mbrojtjes. 52: 30.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ """"SI VIS PACEM PARA BELLUM""": La Forca Ajrore (Forza Aerea in italiano), spesso abbreviata in FASH, è l'attuale aeronautica militare albanese". """SI VIS PACEM PARA BELLUM""". 2020. Marrë më 2023-01-10.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "When Albania's fighter MiGs exterminated every Greek and Yugoslav 'fly' flying in Albanian airspace". Orikumi News (në anglishte amerikane). Marrë më 2023-01-10.
- ^ "A Greek plane flying to the villages of Hoxha and Markat was shot down by Albanian forces in the field of Finiq and the pilot". Memorie.al. 2021-09-06. Marrë më 2023-01-10.
- ^ "The Greek plane flying over the Albanian villages was shot down by the forces..."/ How the press of Tirana reported the clash with Greece in 1949". www.gazeta-shqip.com. Marrë më 2023-01-10.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Kourēs, Nikos (1997). Hellada-Tourkia : ho pentēkontaetēs "polemos". Athēna: Ekdotikos Organismos Livanē "Nea Synora". ISBN 960-236-847-0. OCLC 44425832.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Το Netflix και η σειρά που δεν έκανε για τον Έλληνα κατάσκοπο που εκτελέστηκε στην Αλβανία". Pentapostagma (në greqisht). 2019-09-24. Marrë më 2023-01-10.
- ^ "Ο κατάσκοπος Ν. Ακριβογιάννης είχε μεγαλώσει στον Βόλο και εκπαιδεύτηκε από τη CIA". e-thessalia.gr (në greqisht). 2019-09-29. Marrë më 2023-01-10.
- ^ "Koha kur avionët e Enverit luftonin me botën". Konica.al (në anglishte amerikane). 2019-11-24. Marrë më 2023-03-22.