Siesta
Siesta (Shqiptimi spanjisht: [ˈsjesta]; spanjisht për "gjumë") apo gjumi i drekës, gjumi i zhegut është një gjumë i shkurtër i marrë në orët e para të pasdites, shpesh pas kohës së mesditës. Një periudhë e tillë e gjumit është një traditë e zakonshme në disa vende, veçanërisht në ato ku moti është i ngrohtë.
Siesta është historikisht e zakonshme në të gjithë Mesdheun dhe Evropën Jugore dhe Kinën kontinentale. Kjo kohë e gjumit është tradicionale në Spanjë dhe përmes ndikimit spanjoll në Filipine dhe shumë vendeve të Amerikës Hispanike. Në Dalmaci (Kroacia bregdetare), gjumi tradicional i pasdites njihet si pižolot (nga pixolotto veneciane).[1] Fjala spanjolle siesta rrjedh nga fjala latine hora sexta që do të thotë "ora e gjashtë" (duke llogaritur nga agimi, pra "pushimi i mesditës").
Faktorët që shpjegojnë shpërndarjen gjeografike të siesta moderne janë temperaturat e larta dhe marrja e rëndë e ushqimit në kohën e mesditës. Të kombinuara, këta dy faktorë kontribuojnë në ndjenjën e përgjumjes pas drekës. Në shumë vende që praktikojnë siesta, nxehtësia mund të jetë e padurueshme në orët e para të pasdites, duke bërë një pushim të mesditës në shtëpi të mirëpritur.
Kultura
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Siesta është një gjumë i zakonshëm në vende mesdhetare, tropikale dhe subtropikale. The Washington Post raporton sipas studimeve në Greqi se këta që praktikojnë këtë gjumë të shkurtër kanë më pak rrezik të kenë sulm në zemër.[2]
Siesta duhet të jetë jo më shumë se gjysmë ore dhe duhet të zhvillohet në një divan ose në një kolltuk të rehatshëm dhe jo në shtrat, ku dikush ka më shumë të ngjarë të bjerë në një gjumë të thellë. "Një siesta duhet të jetë për një kohë të shkurtër dhe pa hyrë në gjumë të thellë sepse përndryshe dikush nuk mund të jetë në gjendje të fle natën," tha Enric Zamorano, koordinatori i grupit të punës për shëndetin mendor dhe gjumit nga SEMERGEN.[3]
Siesta është i zakonshëm në Itali, i quajtur riposo në Italinë e Veriut dhe pennichella ose pisolino në Italinë e Jugut. Shumë muze, kisha dhe dyqane janë të mbyllura gjatë kësaj periudhe, në mënyrë që pronarët të mund të shkojnë në shtëpi për drekë dhe nganjëherë një flejnë gjatë ditës. Siesta gjithashtu praktikohet në vende të ftohta si Patagonia.[4][5]
Vende të tjera kanë eksperimentuar me siesta të Spanjës në zonën e tyre kohore. Gjetjet ishin se ekzistojnë çështje të pajtueshmërisë. Për shembull, një pushim tre-orësh pasdite nuk është shumë i pajtueshëm me oraret perëndimore pasi puna zakonisht shkon nga 9:00 e mëngjesit deri në ora 5:00. Megjithëse përgjimi rrit nivelin e produktivitetit, shumica e kompanive nuk lejojnë pushime të gjata gjatë ditës së punës.[6]
Dobitë kardiovaskulare
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Zakoni siesta është shoqëruar me një ulje të 37 përqind të vdekshmërisë koronare, ndoshta për shkak të stresit kardiovaskular të zvogëluar të ndërmjetësuar nga gjumi i ditës.[7]
Studimet epidemiologjike mbi marrëdhëniet midis shëndetit kardiovaskular dhe siesta kanë çuar në përfundime konfliktuale, ndoshta për shkak të kontrollit të dobët të ndryshoreve konfuze, siç është aktiviteti fizik. Është e mundur që njerëzit që marrin një siesta të kenë zakone të ndryshme të aktivitetit fizik, për shembull, zgjimi i hershëm dhe bërja e më shumë aktivitete gjatë mëngjesit. Dallime të tilla në aktivitetin fizik mund të çojnë në profile të ndryshme 24-orëshe në funksionin kardiovaskular. Edhe nëse efektet e tilla të aktivitetit fizik mund të zbriten në shpjegimin e marrëdhënies në mes të siesta dhe shëndetit kardiovaskular, ende nuk dihet nëse vetë gjumi i ditës, një qëndrim në shpinë ose pritshmëria e një sy gjumë është faktori më i rëndësishëm.[8]
Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ Anić, Vladimir & Goldstein, Ivo (1999). Rječnik Stranih Riječi, p998. Zagreb: Novi Liber.
- ^ Stein, Rob. "Midday Naps Found to Help Fend Off Heart Disease", Washington Post, 13 shkurt 2007, p. A14.
- ^ Spanish scientists prove the siesta is good for you - and issue guidelines for a perfect nap, The Telegraph, 7 gusht 2012
- ^ "9 Things You Must Understand Before Traveling in Argentina". blogpatagonia.australis.com (në anglisht). Marrë më 2019-05-28.
No, your standard Argentinian is instead kicking back with a well-earned snooze or siesta. [...] The siesta probably has its origins in the fact that Argentine society rarely sees morning hours – unless they've yet to go to bed that is.
- ^ "Important Argentina Traditions and Where to Experience Them". blogpatagonia.australis.com (në anglisht). Marrë më 2019-05-28.
A tradition brought by the conquistadors from Spain, but continued enthusiastically by modern Argentineans, siestas are an important part of the day for people in Argentina. [...] Initially a way of avoiding the fierce heat of midday, in parts of southern Argentina where the heat is less intense, the siesta is instead a time for family members to eat together. Normally siestas are held between 1pm and 4pm so be aware that, when traveling in Argentina, you're unlikely to find much activity in small towns during this part of the day.
- ^ "Productivity Experiment: Should you take a three-hour afternoon siesta?" (në anglisht). A Life of Producivity. 5 shkurt 2014.
- ^ *Naska, A.; Oikonomou, E.; Trichopoulou, A.; Psaltopoulou, T.; Trichopoulos, D. (2007). "Siesta in healthy adults and coronary mortality in the general population". Archives of Internal Medicine (në anglisht): 167, 296–301.
- ^ *Zaregarizi, MohammadReza (mars 2012). Effects of Exercise & Daytime Sleep on Human Haemodynamics: With Focus on Changes in Cardiovascular Function during Daytime Sleep Onset (në anglisht). ISBN 978-3-8484-1726-1.