Imuniteti (mjekësi)
Në biologji, imuniteti është gjendja e të qenit i pandjeshëm ose rezistent ndaj një agjenti ose procesi të dëmshëm, veçanërisht një patogjen ose sëmundje infektive. Imuniteti mund të ndodhë natyrshëm ose të krijohet nga ekspozimi ose imunizimi paraprak.
E lindur dhe adaptive[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Sistemi imunitar ka komponentë të lindur dhe adaptues. Imuniteti i lindur është i pranishëm në të gjitha metazoanët, përgjigjet imune: përgjigjet inflamatore dhe fagocitoza. Komponenti adaptiv, nga ana tjetër, përfshin qeliza limfatike më të avancuara që mund të bëjnë dallimin midis substancave specifike "jo-vetë" në prani të "vetes". Reagimi ndaj substancave të huaja përshkruhet etimologjikisht si inflamacion ndërsa mosreagimi ndaj substancave të vetvetes përshkruhet si imunitet. Dy komponentët e sistemit imunitar krijojnë një mjedis biologjik dinamik ku "shëndeti" mund të shihet si një gjendje fizike ku vetvetja kursehet imunologjikisht dhe ajo që është e huaj eliminohet në mënyrë inflamatore dhe imunologjike. "Sëmundja" mund të lindë kur ajo që është e huaj nuk mund të eliminohet ose ajo që është vetvetja nuk kursehet.[1]
Imuniteti i lindur, i njohur gjithashtu si imuniteti vendas, është një formë imuniteti gjysmë specifike dhe e shpërndarë gjerësisht. Përkufizohet si linja e parë e mbrojtjes kundër patogjenëve, që përfaqëson një përgjigje sistemike kritike për të parandaluar infeksionin dhe për të ruajtur homeostazën, duke kontribuar në aktivizimin e një përgjigjeje imune adaptive. Ai nuk përshtatet me një stimul të jashtëm specifik ose një infeksion të mëparshëm, por mbështetet në njohjen e koduar gjenetikisht të modeleve të veçanta.[2]
Imuniteti adaptiv ose i fituar është përbërësi aktiv i përgjigjes imune të bujtësit, i ndërmjetësuar nga limfocitet antigjen-specifik. Ndryshe nga imuniteti i lindur, imuniteti i fituar është shumë specifik për një patogjen të veçantë, duke përfshirë zhvillimin e kujtesës imunologjike.[3] Ashtu si sistemi i lindur, sistemi i fituar përfshin të dy komponentët e imunitetit humoral dhe komponentët e imunitetit të ndërmjetësuar nga qeliza.
Imuniteti adaptiv mund të fitohet ose 'natyrshëm' (nga infeksioni) ose 'artificialisht' (përmes veprimeve të qëllimshme siç është vaksinimi). Imuniteti adaptiv gjithashtu mund të klasifikohet si 'aktiv' ose 'pasiv'. Imuniteti aktiv fitohet nëpërmjet ekspozimit ndaj një patogjeni, i cili shkakton prodhimin e antitrupave nga sistemi imunitar.[4] Imuniteti pasiv fitohet nëpërmjet transferimit të antitrupave ose qelizave T të aktivizuara që rrjedhin nga një pritës imunitar ose artificialisht ose përmes placentës; është jetëshkurtër dhe kërkon doza përforcuese për imunitet të vazhdueshëm.
Diagrami më poshtë përmbledh këto ndarje të imunitetit. Imuniteti adaptiv njeh modele më të ndryshme. Ndryshe nga imuniteti i lindur, ai lidhet me kujtesën e patogjenit.[5]
Shiko edhe[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- ^ Turvey SE, Broide DH (shkurt 2010). "Innate immunity". The Journal of Allergy and Clinical Immunology. 125 (2 Suppl 2): S24-32. doi:10.1016/j.jaci.2009.07.016. PMC 2832725. PMID 19932920.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Akira S, Uematsu S, Takeuchi O (shkurt 2006). "Pathogen recognition and innate immunity". Cell (në anglisht). 124 (4): 783–801. doi:10.1016/j.cell.2006.02.015. PMID 16497588. S2CID 14357403.
- ^ Janeway CA Jr, Travers P, Walport M, et al. Immunobiology: The Immune System in Health and Disease. 5th edition. New York: Garland Science; 2001. Glossary. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK10759/
- ^ "Immunity types". cdc.gov. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). 2 nëntor 2021.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Akira S, Uematsu S, Takeuchi O (shkurt 2006). "Pathogen recognition and innate immunity". Cell (në anglisht). 124 (4): 783–801. doi:10.1016/j.cell.2006.02.015. PMID 16497588. S2CID 14357403.