Kryeministri i Mbretërisë së Bashkuar
| Kryeministri i Mbretërisë së Bashkuar të Britanisë së Madhe dhe Irlandës Veriore | |
|---|---|
_(St_Edwards_Crown).svg) | |
.svg) | |
| Qeveria e Mbretërisë së Bashkuar Zyra e Kryeministrit Zyra e Kabinetit | |
| Stili |
|
| Statusi | Kreu i qeverisë |
| Anëtar/e i |
|
| Vendbanimi |
|
| Emërues | Elizabeth II |
| Kohëzgjatja e detyrës | Me Kënaqësinë e Madhërisë së Saj |
| Zëvendës | Nuk ka pozicion fiks, por ndonjëherë mbahet nga: |
| Pagesa | £157,372 per annum[1] (përfshirë pagën e deputetit £81,932)[2] |
| Faqja zyrtare | 10 Downing Street |
.jpg)
Kryeministri i Mbretërisë së Bashkuar është kreu i qeverisë së Mbretërisë së Bashkuar. Kryeministri këshillon sovranin për ushtrimin e pjesës më të madhe të prerogativës mbretërore, kryeson kabinetin dhe zgjedh ministrat e tij. Ndërsa kryeministrat modernë mbajnë postin për shkak të aftësisë së tyre për të komanduar besimin e House of Commons, ata ulen si anëtarë të Parlamentit.
Zyra e kryeministrit nuk përcaktohet me asnjë statut apo dokument kushtetues, por ekziston vetëm me konventë të krijuar prej kohësh, sipas së cilës monarku në fuqi emëron si kryeministër personin që ka më shumë gjasa për të komanduar besimin e House of Commons;[3] ky individ është zakonisht udhëheqës i partisë politike ose koalicionit të partive që mban numrin më të madh të vendeve në atë dhomë. U njoftua nga Kryeministri Boris Johnson më 31 janar 2022 se Zyra e Kryeministrit do të krijohej zyrtarisht.[4]
Kryeministri është gjithashtu ex officio Lord i Parë i Thesarit, Ministër për Shërbimin Civil dhe ministri përgjegjës për sigurinë kombëtare.[5]:p.22 Në të vërtetë, disa privilegje, të tilla si rezidenca e 10 Downing Street, u jepen kryeministrave për shkak të pozicionit të tyre si Lord i Parë i Thesarit. Në vitin 2019 u krijua zyra e Ministrit për Bashkim; Boris Johnson u bë kryeministri i parë që mban këtë titull.[6]
Sir Keir Starmer është Kryeministri i tanishëm, duke pasuar Rishi Sunak më 5 korrik 2024.[7]
Historia
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Posti i kryeministrit nuk u krijua; ai evoluoi ngadalë dhe organikisht gjatë treqind viteve për shkak të akteve të shumta të Parlamentit, zhvillimeve politike dhe aksidenteve të historisë. Prandaj, zyra kuptohet më mirë nga një këndvështrim historik. Origjina e pozicionit gjendet në ndryshimet kushtetuese që ndodhën gjatë Marrëveshjes Revolucionare (1688-1720) dhe zhvendosja e pushtetit politik nga sovrani në Parlament.[8] Megjithëse sovranit nuk iu hoqën kompetencat e tyre të lashta prerogative dhe ligjërisht mbeti kreu i qeverisë, politikisht u bë e nevojshme gradualisht që ai ose ajo të qeveriste nëpërmjet një kryeministri që mund të komandonte shumicën në Parlament.
Nga vitet 1830, sistemi i qeverisjes Westminster (ose qeveria e kabinetit) ishte shfaqur; kryeministri ishte bërë ]]primus inter pares]] ose i pari ndër të barabartët në kabinet dhe kreu i qeverisë në Mbretërinë e Bashkuar. Pozicioni politik i kryeministrit u forcua nga zhvillimi i partive politike moderne, futja e komunikimit masiv dhe fotografisë. Nga fillimi i shekullit të 20-të ishte shfaqur premiera moderne; zyra ishte bërë pozicioni kryesor në hierarkinë kushtetuese në raport me sovranin, parlamentin dhe kabinetin.
Përpara vitit 1902, kryeministri ndonjëherë ulej në Dhomën e Lordëve, me kusht që qeveria e tij të mund të formonte një shumicë në Commons. Megjithatë, ndërsa fuqia e aristokracisë u zbeh gjatë shekullit të 19-të, konventa u zhvillua që kryeministri duhet të ulet gjithmonë si deputet në dhomën e ulët, duke i bërë ata të përgjigjen vetëm para Komunave në Parlament. Autoriteti i kryeministrit u rrit më tej nga Akti i Parlamentit 1911, i cili margjinalizoi ndikimin e Dhomës së Lordëve në procesin e bërjes së ligjit.
Autoriteti, fuqitë dhe kufizimet
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Kryeministri është kreu i qeverisë së Mbretërisë së Bashkuar.[9] Si i tillë, kryeministri modern drejton kabinetin (ekzekutivin). Për më tepër, kryeministri drejton një parti të madhe politike dhe përgjithësisht komandon një shumicë në House of Commons (dhoma e ulët e Parlamentit). Presidenti aktual ka pushtete të rëndësishme legjislative dhe ekzekutive. Sipas sistemit britanik, ekziston një bashkim i pushteteve në vend të ndarjes.
Në House of Commons, kryeministri drejton procesin ligjbërës me qëllim të miratimit të agjendës legjislative të partisë së tyre politike. Në cilësinë ekzekutive, kryeministri emëron (dhe mund të shkarkojë) të gjithë anëtarët dhe ministrat e tjerë të kabinetit dhe bashkërendon politikat dhe aktivitetet e të gjitha departamenteve qeveritare dhe stafit të Shërbimit Civil. Kryeministri vepron gjithashtu si “fytyra” dhe “zëri” publik i Qeverisë së Madhërisë së Saj, brenda dhe jashtë vendit. Vetëm me këshillën e kryeministrit, sovrani ushtron shumë pushtete statutore dhe prerogative, duke përfshirë emërimet e larta gjyqësore, politike, zyrtare dhe kishtare të Kishës së Anglisë; dhënien e moshatarëve dhe disa tituj kalorësi, dekorata dhe nderime të tjera të rëndësishme.
Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ "Salaries of Members of Her Majesty's Government – Financial Year 2021–22" (PDF) (në anglisht). Marrë më 2021-12-13.
- ^ "Pay and expenses for MPs". parliament.uk (në anglisht). Marrë më 2021-12-13.
- ^ "The principles of government formation (Section 2.8)". The Cabinet Manual (në anglisht) (bot. 1st). Cabinet Office. tetor 2011. fq. 14. Marrë më 24 korrik 2016.
Prime Ministers hold office unless and until they resign. If the prime minister resigns on behalf of the Government, the sovereign will invite the person who appears most likely to be able to command the confidence of the House to serve as prime minister and to form a government.
- ^ "Johnson creates Office of the Prime Minister after Sue Gray criticism" (në anglisht). Marrë më 31 janar 2022.
- ^ "The Cabinet Manual" (PDF) (në anglisht) (bot. 1st). Cabinet Office. tetor 2011.
- ^ "Minister for the Union" (në anglisht). GOV.UK. Marrë më 6 shtator 2022.
- ^ Culbertson, Alix (2024-07-05). "'Our work is urgent and we begin it today': Sir Keir Starmer says in first address as prime minister". Sky News (në anglisht). Marrë më 2024-07-05.
- ^ "George I" (në anglisht). Marrë më 4 prill 2014.
- ^ "Prime Minister". Gov.UK (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 14 tetor 2017. Marrë më 19 maj 2018.