Kryeministri i Mbretërisë së Bashkuar

Kryeministri i Mbretërisë së Bashkuar të Britanisë së Madhe dhe Irlandës Veriore
Stema Mbretërore e Qeverisë së Madhërisë së Saj
Flamuri i Mbretërisë së Bashkuar
Në detyrë Rishi Sunak që nga 25 tetor 2022
Qeveria e Mbretërisë së Bashkuar Zyra e Kryeministrit Zyra e Kabinetit
Stili	The Right Honourable Kryeministri (jozyrtar)
Statusi	Kreu i qeverisë
Anëtar/e i	Kabineti [[[Këshilli i Fshehtë i Mbretërisë së Bashkuar|Këshilli i Fshehtë]] Këshilli Britanik-Irlandez Këshilli i Sigurisë Kombëtare
Vendbanimi	10 Downing Street (jozyrtar) Chequers (country house)
Emërues	Elizabeth II
Kohëzgjatja e detyrës	Me Kënaqësinë e Madhërisë së Saj
Zëvendës	Nuk ka pozicion fiks, por ndonjëherë mbahet nga: Zëvendëskryeministri Sekretari i Parë i Shtetit
Pagesa	£157,372 per annum (përfshirë pagën e deputetit £81,932)
Faqja zyrtare	10 Downing Street

Kryeministri i Mbretërisë së Bashkuar është kreu i qeverisë së Mbretërisë së Bashkuar. Kryeministri këshillon sovranin për ushtrimin e pjesës më të madhe të prerogativës mbretërore, kryeson kabinetin dhe zgjedh ministrat e tij. Ndërsa kryeministrat modernë mbajnë postin për shkak të aftësisë së tyre për të komanduar besimin e House of Commons, ata ulen si anëtarë të Parlamentit.

Zyra e kryeministrit nuk përcaktohet me asnjë statut apo dokument kushtetues, por ekziston vetëm me konventë të krijuar prej kohësh, sipas së cilës monarku në fuqi emëron si kryeministër personin që ka më shumë gjasa për të komanduar besimin e House of Commons; ky individ është zakonisht udhëheqës i partisë politike ose koalicionit të partive që mban numrin më të madh të vendeve në atë dhomë. U njoftua nga Kryeministri Boris Johnson më 31 janar 2022 se Zyra e Kryeministrit do të krijohej zyrtarisht.

Kryeministri është gjithashtu ex officio Lord i Parë i Thesarit, Ministër për Shërbimin Civil dhe ministri përgjegjës për sigurinë kombëtare. Në të vërtetë, disa privilegje, të tilla si rezidenca e 10 Downing Street, u jepen kryeministrave për shkak të pozicionit të tyre si Lord i Parë i Thesarit. Në vitin 2019 u krijua zyra e Ministrit për Bashkim; Boris Johnson u bë kryeministri i parë që mban këtë titull.

Rishi Sunak është Kryeministri në detyrë, duke pasuar Liz Truss më 25 tetor 2022.

Historia

Posti i kryeministrit nuk u krijua; ai evoluoi ngadalë dhe organikisht gjatë treqind viteve për shkak të akteve të shumta të Parlamentit, zhvillimeve politike dhe aksidenteve të historisë. Prandaj, zyra kuptohet më mirë nga një këndvështrim historik. Origjina e pozicionit gjendet në ndryshimet kushtetuese që ndodhën gjatë Marrëveshjes Revolucionare (1688-1720) dhe zhvendosja e pushtetit politik nga sovrani në Parlament. Megjithëse sovranit nuk iu hoqën kompetencat e tyre të lashta prerogative dhe ligjërisht mbeti kreu i qeverisë, politikisht u bë e nevojshme gradualisht që ai ose ajo të qeveriste nëpërmjet një kryeministri që mund të komandonte shumicën në Parlament.

Nga vitet 1830, sistemi i qeverisjes Westminster (ose qeveria e kabinetit) ishte shfaqur; kryeministri ishte bërë ]]primus inter pares]] ose i pari ndër të barabartët në kabinet dhe kreu i qeverisë në Mbretërinë e Bashkuar. Pozicioni politik i kryeministrit u forcua nga zhvillimi i partive politike moderne, futja e komunikimit masiv dhe fotografisë. Nga fillimi i shekullit të 20-të ishte shfaqur premiera moderne; zyra ishte bërë pozicioni kryesor në hierarkinë kushtetuese në raport me sovranin, parlamentin dhe kabinetin.

Përpara vitit 1902, kryeministri ndonjëherë ulej në Dhomën e Lordëve, me kusht që qeveria e tij të mund të formonte një shumicë në Commons. Megjithatë, ndërsa fuqia e aristokracisë u zbeh gjatë shekullit të 19-të, konventa u zhvillua që kryeministri duhet të ulet gjithmonë si deputet në dhomën e ulët, duke i bërë ata të përgjigjen vetëm para Komunave në Parlament. Autoriteti i kryeministrit u rrit më tej nga Akti i Parlamentit 1911, i cili margjinalizoi ndikimin e Dhomës së Lordëve në procesin e bërjes së ligjit.

Autoriteti, fuqitë dhe kufizimet

Kryeministri është kreu i qeverisë së Mbretërisë së Bashkuar. Si i tillë, kryeministri modern drejton kabinetin (ekzekutivin). Për më tepër, kryeministri drejton një parti të madhe politike dhe përgjithësisht komandon një shumicë në House of Commons (dhoma e ulët e Parlamentit). Presidenti aktual ka pushtete të rëndësishme legjislative dhe ekzekutive. Sipas sistemit britanik, ekziston një bashkim i pushteteve në vend të ndarjes.

Në House of Commons, kryeministri drejton procesin ligjbërës me qëllim të miratimit të agjendës legjislative të partisë së tyre politike. Në cilësinë ekzekutive, kryeministri emëron (dhe mund të shkarkojë) të gjithë anëtarët dhe ministrat e tjerë të kabinetit dhe bashkërendon politikat dhe aktivitetet e të gjitha departamenteve qeveritare dhe stafit të Shërbimit Civil. Kryeministri vepron gjithashtu si “fytyra” dhe “zëri” publik i Qeverisë së Madhërisë së Saj, brenda dhe jashtë vendit. Vetëm me këshillën e kryeministrit, sovrani ushtron shumë pushtete statutore dhe prerogative, duke përfshirë emërimet e larta gjyqësore, politike, zyrtare dhe kishtare të Kishës së Anglisë; dhënien e moshatarëve dhe disa tituj kalorësi, dekorata dhe nderime të tjera të rëndësishme.