Kushtetuta e Serbisë
Kushtetuta e Republikës së Serbisë (Serbisht: Ustav Republike Srbije), e njohur gjithashtu si Kushtetuta e Mitrovdanit (Mitrovdanski ustav) është kushtetuta aktuale e Serbisë e cila u miratua në vitin 2006, duke zëvendësuar kushtetutën e mëparshme që daton nga viti 1990.[1] Miratimi i kushtetutës së re u bë i nevojshëm në vitin 2006 kur Serbia u bë e pavarur pas shkëputjes së Malit të Zi dhe shpërbërjes së Serbisë dhe Malit të Zi.
Teksti i propozuar i kushtetutës u miratua nga Asambleja Kombëtare më 30 shtator 2006 dhe u hodh në referendum i cili u mbajt më 28–29 tetor 2006. Pasi 53.04% e elektoratit mbështetën kushtetutën e propozuar, ajo u miratua zyrtarisht më 8 nëntor 2006.
Kushtetuta përmban një preambulë, 206 nene, 11 pjesë dhe 24 amendamente.
Dispozitat kryesore[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Ndër 200 nenet e tjera të kushtetutës janë garancitë e të drejtave të njeriut dhe të pakicave, heqja e dënimit me vdekje dhe ndalimi i klonimit njerëzor. Ai cakton alfabetin cirilik serb si shkrim zyrtar, ndërsa parashikon përdorimin e gjuhëve të pakicave në nivel lokal. Ndër ndryshimet midis kushtetutës aktuale dhe asaj të mëparshme janë:
- Vetëm prona private, korporative dhe publike njihet; asetet sociale do të pushojnë së ekzistuari.
- Shtetasit e huaj lejohen të kenë pronë.
- Pavarësia e plotë i është dhënë Bankës Kombëtare të Serbisë.
- Si pjesë e procesit të decentralizimit, dhënia e të drejtave të pronësisë së pronave komunale për komunat lokale.
- Krahinës së Vojvodinës i është dhënë autonomi e kufizuar financiare.
- Kushtetuta përmend për herë të parë "vlerat dhe standardet evropiane".
- U vendosën stema të mëdha dhe të vogla.
- Kushtetuta cakton përkatësisht gjuhën serbe dhe alfabetin cirilik serb si gjuhë zyrtare dhe alfabet në përdorim.
- Miratimi i himnit kombëtar, Bože pravde (Zoti i Drejtësisë).
- Mbrojtje e veçantë për të drejtat e konsumatorëve, nënave, fëmijëve dhe pakicave.
- Liri më e madhe informacioni.
- Martesa përkufizohet si "bashkimi midis një burri dhe një gruaje"
Statusi kushtetues i Kosovës[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Kushtetuta aktuale e përcakton Krahinën Autonome të Kosovës dhe Metohisë si pjesë përbërëse të Serbisë, por me "autonomi substanciale". Sipas mendimit të Komisionit të Venecias në lidhje me autonominë substanciale të Kosovës, një shqyrtim i Kushtetutës e bën të qartë se kjo autonomi themelore nuk është aspak e garantuar në nivel kushtetues, pasi kushtetuta i delegon legjislativit pothuajse çdo aspekt të rëndësishëm të kësaj autonomie.[2]
Struktura[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Kapitujt[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Kushtetuta e Serbisë është e ndarë në 10 kapituj:
- Parimet e Kushtetutës
- Të drejtat dhe liritë e njeriut dhe të pakicave
- Sistemi Ekonomik dhe Financat Publike
- Kompetencat e Republikës së Serbisë
- Organizimi i Qeverise
- Gjykata Kushtetuese
- Organizimi Territorial
- Kushtetutshmëria dhe Ligjshmëria
- Ndryshimi i Kushtetutës
- Dispozita përfundimtare
Historia kushtetuese[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Serbia ka miratuar 14 kushtetuta gjatë gjithë historisë së saj. Të listuara më poshtë sipas renditjes së vitit të miratuar:
- Kushtetuta e vitit 1219, Mbretëria e Serbisë, “Zakonopravilo” (Nomokanoni i Shën Savës), kushtetuta e parë serbe.
- Kushtetuta e vitit 1349, Perandoria Serbe, “Dušanov Zakonik” (Kodi i Perandorit Dušan. ose Kushtetuta e Dushanit).
- Kushtetuta e Despotatit Serb, Kodi i Minierave, i miratuar nga Despoti Stefan Lazarević në 1412, i formuluar më parë në 1390, shtesa në Kushtetutën e mëparshme të Perandorit Dushan që përfshinte ligjet serbe të minierave të fillimit të shekullit të 15-të.
- Periudha midis shek. 16 – 18 (e pavlefshme).
- Kushtetuta e Principatës së Serbisë, e miratuar në vitin 1835, e ashtuquajtura "Candlemas constitution" (kushtetuta e Sretenjes).
- Kushtetuta e vitit 1838, e quajtur shpesh "kushtetuta turke", e nxjerrë në formën e firmanit turk.
- Kushtetuta e vitit 1869, e quajtur shpesh "Kushtetuta e Regentëve"; në vend deri në 1888, pastaj u rivendos nga 1894 në 1901.
- Kushtetuta e vitit 1888 e Mbretërisë së Serbisë, e quajtur “Kushtetuta radikale”.
- Kushtetuta e vitit 1901, e quajtur "kushtetuta e prillit" dhe "kushtetuta oktroike", e shpallur nga Aleksandri I i Serbisë.
- Kushtetuta e vitit 1903, versioni i modifikuar i Kushtetutës së 1888.
- Ndërmjet viteve 1918 dhe 1945 Serbia ishte pjesë e Mbretërisë së Jugosllavisë dhe Jugosllavisë Federale Demokratike dhe nuk kishte kushtetutë të sajën.
- Kushtetuta e Republikës Popullore të Serbisë, e miratuar në vitin 1947 (Serbia si pjesë e RFP-së Jugosllavisë).
- Kushtetuta e Republikës Socialiste të Serbisë, e miratuar në vitin 1963 (Serbia si pjesë e RSF Jugosllavisë).
- Kushtetuta e vitit 1974 (Serbia si pjesë e RSF të Jugosllavisë).
- Kushtetuta e Republikës së Serbisë, e miratuar në vitin 1990 (Serbia si pjesë e RSF të Jugosllavisë në 1990-1992, RF Jugosllavia në 1992-2003 dhe Serbia dhe Mali i Zi në 2003-2006).
- Kushtetuta e vitit 2006, e quajtur “Kushtetuta e Mitrovdanit”, kushtetuta aktuale, kushtetuta e parë e Republikës së pavarur të Serbisë.
Shiko edhe[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- ^ "Rare unity over Serb constitution". BBC News. 30 tetor 2006.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Opinion on the Constitution of Serbia" (PDF). Venice Commission. 17–18 mars 2007. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 13 shkurt 2009. Marrë më 23 janar 2013.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)