Migrena

Animacion i depresionit të përhapjes kortikale.

Migrena është një çrregullim i zakonshëm neurologjik i karakterizuar nga dhimbje koke të përsëritura. Në mënyrë tipike, dhimbja e kokës e shoqëruar prek njërën anë të kokës, është me natyrë pulsuese, mund të jetë me intensitet mesatar deri në të rëndë dhe mund të zgjasë nga disa orë deri në tre ditë. Simptomat jo dhimbje koke mund të përfshijnë nauze, të vjella dhe ndjeshmëri ndaj dritës, zërit ose erës. Dhimbja në përgjithësi përkeqësohet nga aktiviteti fizik gjatë një sulmi, megjithëse ushtrimet e rregullta fizike mund të parandalojnë sulmet e ardhshme. Deri në një e treta e njerëzve të prekur kanë atmosferë: zakonisht, është një periudhë e shkurtër e shqetësimit të shikimit që sinjalizon se dhimbja e kokës do të ndodhë së shpejti. Herë pas here, aura mund të ndodhë me pak ose aspak dhimbje koke pas, por jo të gjithë e kanë këtë simptomë.

Migrena besohet të jetë për shkak të një përzierjeje të faktorëve mjedisorë dhe gjenetikë. Rreth dy të tretat e rasteve ndodhin në familje. Ndryshimi i niveleve të hormoneve gjithashtu mund të luajë një rol, pasi migrena prek pak më shumë djemtë se vajzat para pubertetit dhe dy deri në tre herë më shumë femra se meshkujt. Rreziku i migrenës zakonisht zvogëlohet gjatë shtatzënisë dhe pas menopauzës. Mekanizmat themelorë nuk dihen plotësisht. Megjithatë, besohet se ato përfshijnë nervat dhe enët e gjakut të trurit.

Trajtimi fillestar i rekomanduar është me ilaçe të thjeshta kundër dhimbjeve si ibuprofen dhe paracetamol (acetaminophen) për dhimbjen e kokës, ilaçe për të përzierat dhe shmangien e shkaktarëve. Medikamente specifike si triptanet ose ergotamina mund të përdoren tek ata për të cilët medikamentet e thjeshta të dhimbjes nuk janë efektive. Kafeina në kombinim me analgjezikët e tjerë është e sigurt dhe efektive në trajtimin e migrenës akute. Një sërë medikamentesh janë të dobishme për të parandaluar sulmet duke përfshirë metoprololin, valproatin dhe topiramatin.

Në nivel global, rreth 15% e njerëzve janë të prekur nga migrena. Në Studimin Global të Barrës së Sëmundjeve, të kryer në vitin 2010, migrena renditet si çrregullimi i tretë më i përhapur në botë. Më shpesh fillon në pubertet dhe është më e keqja gjatë moshës së mesme. Që nga viti 2016, është një nga shkaqet më të zakonshme të aftësisë së kufizuar. Një përshkrim i hershëm në përputhje me migrenën gjendet në papirusin Ebers, i shkruar rreth vitit 1500 para Krishtit në Egjiptin e lashtë. Fjala migrenë vjen nga greqishtja ἡμικρᾱνίᾱ (hēmikrāníā), 'dhimbje në gjysmën e kokës', nga ἡμι- (hēmi-), 'gjysma' dhe κρᾱνίον (krāníon), 'kafkë'.

Simptomet

Fillon me simptome prodromale, gjysmë deri një orë para kokëdhimbjes, me eufori, depresion, lodhje, puls të shpejtuar, anoreksi.

Pastaj vijon dhimbja e fortë e kokës në të shumtën e rasteve vetëm nga njëra anë, por jo gjithnjë. Gjatë aktiviteteve trupore keqësohen simptomet. Shpesh shoqërohet kokëdhimbja me të përziera,të vjella, fotofobi dhe fonofobi.

Faktorët të cilët ndikojnë dhe shkaktojnë dhimbje koke janë: stresi, ndryshimi i bioritmit, mungesa e gjumit, ushqimi (djathi, çokollata, çaji, bananet, lajthia, arra, bajamja), alkooli, droga, ndryshimi atmosferik si dhe ndryshimi hormonal tek femrat.

Format

Ekzistojnë dy lloje kryesore të migrenës: migrena me aurë dhe migrena pa aurë. Aura zgjatë deri më 60 minuta. Ajo paraqitet me halucinacione optike.

Komplikimet

• Migrena kronike: më shumë se 15 ditë në muaj kokëdhimbje.
• Statuti i migrenës: 72 orë pa ndërprerje të dhimbjes së kokës.
• Infarkti i migrenës: dëmtimi i trurit si pasojë e migrenës.

Prevalenca

Nga migrena vuajnë 18 % e grave dhe 6 % e meshkujve.

Diagnoza

Diagnoza e migrenës bëhet nga pyetja e saktë e pacientëve si dhe nga studimi i historisë së sëmundjeve të pacientëve. Metoda speciale laboratorike për diagnozën e migrenës nuk ekzistojnë. Pra migrena është sëmundje e cila me mjete të mjekësisë nuk mund të verifikohet pa probleme. Mirëpo me ndihmën e Elektroencephalografisë (EEG), Computertomografisë (CT), Ultrazërit, mund të përjashtohen dhimbjet e shkaktuara nga tumoret, gjakderdhja në tru, etj.

Patogjeneza

Edhe pse patogjeneza nuk është plotësisht e sqaruar, në vitet e fundit është grumbulluar evidencë, sipas së cilës kjo sëmundje është të paktën pjesërisht një kanalopati (ang. channelopathy). Kanalopatitë janë sëmundje kryesisht gjenetike, që kanë si shkak një çrregullësi të përçimit të joneve në kanalet jonike të membranave celulare. Shtysa kryesore e kësaj hipoteze ishte zbulimi që Migrena Familiare Hemiplegjike (ang. Familial Hemiplegic Migraine, FHM), megjithëse një formë e rrallë migrene, është një sëmundje trashëguese e tipit autozomal dominant me mutacione të gjeneve në kromozomin e 19, që bëjnë kodimin e kanaleve të kalciumit (Ca²⁺) të veçanta për neuronet. Kjo shpjegon edhe faktin që bllokuesit jospecifik të kalciumit kanë rol preventiv në këtë patologji.

Shumë premtuese qe për një kohë të gjatë hipoteza e "spreading depression" (e vëzhguar së pari më 1944 nga Leao në trurin e lepurit pas shpimit me gjilpërë), por mosvërejtja e këtij fenomeni tek njerezit in situ e ka pothuajse shuar entuziazmin në këtë drejtim.

Mekanizmi që sjell dhimbjen e kokës në rastin e migrenës, i studiuar për një kohë të gjatë nga Moskowitz, është postuluar si më poshtë:

Fillimisht migrena gjenerohet në trungun e trurit (Truncus cerebri). Por substanca e trurit në vetvete nuk dhemb, janë meningjet (cipat e trurit) e enët e gjakut ato që dhembin. Kështu me anë të një sistemi trigeminovaskular (sidomos V1), nervat aferente sensoriale trigeminale perivaskulare stimulohen dhe sjellin çlirimin e neuropeptideve vazoaktive (ndër të tjerash Substancën P, NO), që rezultojnë në zgjerimin/fryerjen lokale të enëve të gjakut e shkaktimin e informacionit qendror nociceptiv. Pasojnë një varg impulsesh dhimbjeje të neuroneve qendrore të rangut të dytë e të tretë, si dhe aktivizimi i trungut të trurit , që sjell simptomat anësore. Fakti që simptomat prodromale, si p.sh. aura, skotome, që vijnë nga procese qendrore, si p.sh. nga korja okcipitale, shpjegohen shume mirë nga modeli i mësiperm, pasi ato nuk varen nga mekanizmi i dhimbjes, por direkt nga gjenerimi qendror i migrenës.

Mjekimi i migrenës

Terapia e Migrenës në Egjiptin e Vjetër

Terapia e migrenës bëhet në dy shtylla: terapia akute dhe terapia profilaktike (parandaluese).

Terapia akute

Për rastet akute të dhimbjes së kokës preferohen:

• triptanet: sumatriptani, zolmitriptani, eletriptani, rizatriptani, naratriptani dhe frovatriptani.
• anti-inflamatorët: acidi acetylsalicik(Aspirin), paracetamol, ibuprofen.
• antiemetikët (kundër vjelljes): domperidon.
• gjithashtu edhe ergotamini, dihidroergotamini.

Terapia profilaktike

Për parandalimin dhe reduktimin e paraqitjes së dhimbjes:

• betablokues: metoprolol, propranolol.
• bllokues të kanalit të kalciumit: flunarizin.
• gjithashtu si medikamente të dorës së dytë: valproat, topiramat.

Si metoda pa medikamente vlen të përmenden qetësimi në dhoma të errëta pa zhurmë, terapia aromatike dhe trajnimi autogjen.

Shiko edhe

• Dhimbja e kokës
• Dhimbja grupore e kokës