Mjekësia rigjeneruese

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë

Mjekësia rigjeneruese është një degë e mjekësisë e cila merret me "procesin e zëvendësimit, inxhinieringut ose rigjenerimit të qelizave, indeve ose organeve njerëzore ose shtazore me qëllim të rivitalizimit të funksionimit normal të organizmit". [1] Kjo fushë është mjaftë premtuese sa i përket inxhinieringut të indeve dhe organeve të dëmtuara duke stimuluar mekanizmat e vetëriparimit të trupit për të shëruar funksionalisht indet ose organet e pariparueshme më parë. [2]

Përmbledhje[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Mjekësia rigjeneruese përfshin gjithashtu mundësinë e rritjes së indeve dhe organeve në laborator dhe implantimit të tyre kur trupi nuk mund të shërohet vetë. Kur burimi qelizor për një organ të rigjeneruar rrjedh nga indet ose qelizat e vetë pacientit, [3] sfida e refuzimit të transplantit të organeve nëpërmjet mospërputhjes imunologjike anashkalohet. [4] [5] [6] Kjo qasje mund të lehtësojë problemin e mungesës së organeve të disponueshme për dhurim.

Disa nga qasjet biomjekësore në fushën e mjekësisë rigjeneruese mund të përfshijnë përdorimin e qelizave staminale. [7] Shembujt përfshijnë injektimin e qelizave staminale ose qelizave paraardhëse të marra nëpërmjet diferencimit të drejtuar (terapia qelizore); induksioni i rigjenerimit nga molekulat biologjikisht aktive të administruara vetëm ose si sekrecione nga qelizat e injektuara (terapia imunomoduluese); dhe transplantimi i organeve dhe indeve të rritura in vitro (inxhinieria e indeve). [8] [9]

Historia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Terapitë e para me qeliza synonin të ngadalësonin procesin e plakjes. Kjo filloi në vitet 1930 me Paul Niehans, një mjek zviceran i cili njihej se kishte trajtuar figura të famshme historike si Papa Piu XII, Charlie Chaplin dhe mbretin Ibn Saud i Arabisë Saudite. Niehans do të injektonte qeliza të kafshëve të reja (zakonisht qengjat ose viça) te pacientët e tij në një përpjekje për t'i rinovuar ata. [10] [11] Në vitin 1956, u krijua një proces më i sofistikuar për trajtimin e leukemisë duke futur palcën e eshtrave nga një person i shëndetshëm në një pacient me leukemi. Ky proces funksionoi kryesisht për shkak se edhe dhuruesi edhe marrësi në këtë rast ishin binjakë identikë. Në ditët e sotme, palca e eshtrave mund të merret nga njerëz që janë mjaft të ngjashëm me pacientin që ka nevojë për qelizat për të parandaluar refuzimin. [12]

Termi "mjekësi rigjeneruese" u përdor për herë të parë në një artikull të vitit 1992 mbi administrimin e spitalit nga Leland Kaiser. Punimi i Kaiserit mbyllet me një seri paragrafësh të shkurtër mbi teknologjitë e ardhshme që do të ndikojnë në spitale. Një paragraf i veçantë kishte nëntitullin "Mjekësia Rigjeneruese" si një nëntitull me shkronja të zeza dhe thoshte: "Do të zhvillohet një degë e re e mjekësisë që do të përpiqet të ndryshojë rrjedhën e sëmundjeve kronike dhe në shumë raste do të rigjenerojë sistemet e lodhura dhe të dështuara të organeve." [13] [14]

Termi u fut në kulturën popullore në vitin 1999 nga William A. Haseltine kur ai shpiku termin gjatë një konference në Liqenin e Komos, për të përshkruar ndërhyrjet që rivendosin në funksionim normal atë që është dëmtuar nga sëmundja, lënduar nga trauma ose konsumuar nga koha. . [15] Haseltine u informua mbi projektin për izolimin e qelizave burimore embrionale njerëzore dhe qelizave embrionale në Geron Corporation në bashkëpunim me studiuesit në Universitetin Wisconsin-Madison dhe Shkollën e Mjekësisë Johns Hopkins. Ai pranoi se aftësia unike e këtyre qelizave për t'u diferencuar në të gjitha llojet e qelizave të trupit të njeriut (pluripotencë) kishte potencialin për t'u zhvilluar në një lloj të ri terapie rigjeneruese. [16] Duke shpjeguar klasën e re të terapive që mund të mundësojnë qeliza të tilla, ai përdori termin "mjekësi rigjeneruese" në mënyrën që përdoret sot: "një qasje ndaj terapisë që ... përdor gjenet, proteinat dhe qelizat njerëzore për t'u ripërtërirë, restauruar ose sigurimi i zëvendësimeve mekanike për indet që janë dëmtuar nga trauma, të dëmtuara nga sëmundja ose të konsumuara nga koha" dhe "ofron perspektivën e shërimit të sëmundjeve që nuk mund të trajtohen në mënyrë efektive sot, përfshirë ato që lidhen me plakjen". [17] [18]

Termi mjekësi rigjeneruese ngatërrohet gjithnjë e më shumë me kërkimet mbi terapitë e qelizave staminale. Disa programe dhe departamente akademike ruajnë përkufizimin origjinal më të gjerë, ndërsa të tjerët e përdorin atë për të përshkruar punën në kërkimin e qelizave staminale. [19]

Në mars 2000, Haseltine, Antony Atala, MD, Michael D. West, Ph.D., dhe studiues të tjerë kryesorë themeluan E-Biomed: The Journal of Regenerative Medicine . [20] Revista e rishikuar nga kolegët lehtësoi diskursin rreth mjekësisë rigjeneruese duke publikuar kërkime inovative mbi terapitë e qelizave staminale, terapitë gjenetike, inxhinierinë e indeve dhe protetikën biomekanike. Shoqëria për Mjekësinë Rigjeneruese, e cila më vonë u quajt Shoqata e Mjekësisë Rigjeneruese dhe Biologjisë së Qelizave Staminale, i shërbeu një qëllimi të ngjashëm, duke krijuar një komunitet ekspertësh me të njëjtin mendim nga e gjithë bota. [21]

Në vitin 2009, u lançua Fondacioni SENS, me qëllimin e tij të deklaruar si "aplikimin e mjekësisë rigjeneruese - e përcaktuar për të përfshirë riparimin e qelizave të gjalla dhe materialit jashtëqelizor in situ - ndaj sëmundjeve dhe aftësive të kufizuara të plakjes". [22] Në vitin 2012, profesori Paolo Macchiarini dhe ekipi i tij përmirësuan implantin e vitit 2008 duke transplantuar një trake të bërë në laborator, të mbjellë me qelizat e vetë pacientit. [23]

Më 12 shtator 2014, kirurgët në Spitalin e Institutit të Kërkimeve Biomjekësore dhe Inovacionit në Kobe, Japoni, transplantuan një fletë 1.3 me 3.0 milimetra të qelizave të epitelit të pigmentit të retinës, të cilat u diferencuan nga qelizat iPS përmes diferencimit të drejtuar, në syrin e një të moshuareje grua, e cila vuante nga degjenerimi makular i lidhur me moshën . [24]

Shih edhe[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Literatura[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

  • Regenerative Medicine, gives more details about Regenerative Stem Cells.
  • Cogle CR; Guthrie SM; Sanders RC; Allen WL; Scott EW; Petersen BE (gusht 2003). "An overview of stem cell research and regulatory issues". Mayo Clinic Proceedings. 78 (8): 993–1003. doi:10.4065/78.8.993. PMID 12911047. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Kevin Strange and Viravuth Yin, "A Shot at Regeneration: A once abandoned drug compound shows an ability to rebuild organs damaged by illness and injury", Scientific American, vol. 320, no. 4 (April 2019), pp. 56–61.
  • Metallo CM; Azarin SM; Ji L; de Pablo JJ; Palecek SP (qershor 2008). "Engineering tissue from human embryonic stem cells". Journal of Cellular and Molecular Medicine. 12 (3): 709–29. doi:10.1111/j.1582-4934.2008.00228.x. PMC 2670852. PMID 18194458. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Placzek, Mark R; Chung, I-Ming; Macedo, Hugo M; etj. (mars 2009). "Stem cell bioprocessing: fundamentals and principles". Journal of the Royal Society Interface. 6 (32): 209–232. doi:10.1098/rsif.2008.0442. ISSN 1742-5689. PMC 2659585. PMID 19033137. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

  1. ^ Mason, Chris; Dunnill, Peter (2008). "A brief definition of regenerative medicine". Regenerative Medicine (në anglisht). 3 (1): 1–5. doi:10.2217/17460751.3.1.1. ISSN 1746-0751. PMID 18154457.
  2. ^ "UM Leads in the Field of Regenerative Medicine: Moving from Treatments to Cures - Healthcanal.com". 8 maj 2014. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  3. ^ Mahla RS (2016). "Stem cells application in regenerative medicine and disease threpeutics". International Journal of Cell Biology. 2016 (7): 1–24. doi:10.1155/2016/6940283. PMC 4969512. PMID 27516776. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  4. ^ "Regenerative Medicine. NIH Fact sheet" (PDF). shtator 2006. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 26 tetor 2011. Marrë më 2010-08-16. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  5. ^ Mason C; Dunnill P (janar 2008). "A brief definition of regenerative medicine". Regenerative Medicine. 3 (1): 1–5. doi:10.2217/17460751.3.1.1. PMID 18154457. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  6. ^ "Regenerative medicine glossary". Regenerative Medicine. 4 (4 Suppl): S1–88. korrik 2009. doi:10.2217/rme.09.s1. PMID 19604041. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  7. ^ Riazi AM; Kwon SY; Stanford WL (2009). Stem cell sources for regenerative medicine. Methods in Molecular Biology. Vëll. 482. fq. 55–90. doi:10.1007/978-1-59745-060-7_5. ISBN 978-1-58829-797-6. PMID 19089350. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  8. ^ Stoick-Cooper CL; Moon RT; Weidinger G (qershor 2007). "Advances in signaling in vertebrate regeneration as a prelude to regenerative medicine". Genes & Development. 21 (11): 1292–315. doi:10.1101/gad.1540507. PMID 17545465. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  9. ^ Muneoka K; Allan CH; Yang X; Lee J; Han M (dhjetor 2008). "Mammalian regeneration and regenerative medicine". Birth Defects Research. Part C, Embryo Today. 84 (4): 265–80. doi:10.1002/bdrc.20137. PMID 19067422. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  10. ^ "Dr. Paul Niehans, Swiss Surgeon, 89". The New York Times. 4 shtator 1971. Marrë më 27 qershor 2020. Dr. Paul Niehans was a former physician of Pope Paul XII, among others. A surgeon who performed more than 50,000 operations in 40 years, he developed his own rejuvenation treatment by injecting humans with the foetus of unborn lambs and other animals. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  11. ^ Milton, Joyce (1998). Tramp: The Life of Charlie Chaplin. HarperCollins. ISBN 0060170522. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  12. ^ "1956: The First Successful Bone Marrow Transplantation". Home.cancerresearch. 7 dhjetor 2014. Arkivuar nga origjinali më 2 shkurt 2020. Marrë më 9 dhjetor 2021. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  13. ^ Kaiser LR (1992). "The future of multihospital systems". Topics in Health Care Financing. 18 (4): 32–45. PMID 1631884. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  14. ^ Lysaght MJ; Crager J (korrik 2009). "Origins". Tissue Engineering. Part A. 15 (7): 1449–50. doi:10.1089/ten.tea.2007.0412. PMID 19327019. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  15. ^ https://www.nsf.gov/pubs/2004/nsf0450/ Viola, J., Lal, B., and Grad, O. The Emergence of Tissue Engineering as a Research Field. Arlington, VA: National Science Foundation, 2003.
  16. ^ Bailey, Ron (2005). Liberation Biology: The Scientific and Moral Case for the Biotech Revolution. Prometheus Books. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  17. ^ Haseltine, WA (6 korrik 2004). "The Emergence of Regenerative Medicine: A New Field and a New Society". E-biomed: The Journal of Regenerative Medicine. 2 (4): 17–23. doi:10.1089/152489001753309652. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  18. ^ Mao AS, Mooney DJ (nën 2015). "Regenerative medicine: Current therapies and future directions". Proc Natl Acad Sci U S A. 112 (47): 14452–9. Bibcode:2015PNAS..11214452M. doi:10.1073/pnas.1508520112. PMC 4664309. PMID 26598661. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  19. ^ Sampogna, Gianluca; Guraya, Salman Yousuf; Forgione, Antonello (2015-09-01). "Regenerative medicine: Historical roots and potential strategies in modern medicine". Journal of Microscopy and Ultrastructure (në anglisht). 3 (3): 101–107. doi:10.1016/j.jmau.2015.05.002. ISSN 2213-879X. PMC 6014277. PMID 30023189.
  20. ^ "E-Biomed: The Journal of Regenerative Medicine". E-Biomed. ISSN 1524-8909. Marrë më 2020-02-25. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  21. ^ Haseltine, William A (2011-07-01). "Interview: Commercial translation of cell-based therapies and regenerative medicine: learning by experience". Regenerative Medicine. 6 (4): 431–435. doi:10.2217/rme.11.40. ISSN 1746-0751. PMID 21749201. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  22. ^ "Sens Foundation". sens.org. 2009-01-03. Marrë më 2012-02-23. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  23. ^ Fountain, Henry (2012-01-12). "Surgeons Implant Synthetic Trachea In Baltimore Man". The New York Times. Marrë më 2012-02-23. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  24. ^ Cyranoski, David (12 shtator 2014). "Japanese woman is first recipient of next-generation stem cells". Nature. doi:10.1038/nature.2014.15915. ISSN 0028-0836. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Mjekësia_rigjeneruese&oldid=2487536"