Notitia Dignitatum

Faqe nga një kopje mesjetare e Notitia Dignitatum e porositur në vitin 1436 nga Pietro Donato, që përshkruan mburojat e Magister Militum Praesentalis II, një regjistër i vonë romak i komandave ushtarake.
Biblioteka Bodleian, Oksford.

Palestina dhe lumi Jordan, nga Notitia Dignitatum i ndriçuar nga Peronet Lamy .

Notitia Dignitatum (latinisht për "Lista e rangjeve" ose Lista e zyrave") është një dokument i Perandorisë Romake të vonë që detajon organizimin administrativ të Perandorive Lindore dhe Perëndimore. Ai është unik si një nga dokumentet e pakta të mbijetuara të qeverisë romake dhe përshkruan disa mijëra zyra nga oborri perandorak te qeveritë provinciale, misionet diplomatike dhe njësitë e ushtrisë . Zakonisht konsiderohet të jetë e saktë për Perandorinë Romake Perëndimore në vitet 420 pas Krishtit dhe për Perandorinë Lindore ose Bizantine në vitet 390 të erës sonë. Megjithatë, vetë teksti nuk është i datës (as nuk është emëruar autori i tij), dhe lëshimet e komplikojnë përcaktimin e datës së tij nga përmbajtja e tij.

Për historinë tonë të lashtë ka rëndësi gjysma e parë e listës në të cilën janë rreshtuar rangjet civile e ushtarake të krahinave të Lindjes. Pikërisht këtu jepen të dhëna të rëndësishme edhe për rangjet administrative dhe ushtarake në Ilirik; këtu përmenden shumë lokalitete sidomos të brezit kufitar danubian ku ishin vendosur njësi të shumta ushtarake. Lista e rangjeve është një nga burimet e rëndësishme që hedh dritë edhe mbi ndryshimet etnike që ndodhen në trevën e Ilirikut në periudhën e vonë antike.

Kopje të dorëshkrimit

Ekzistojnë disa kopje të dokumentit të shekullit XV dhe XVI, plus një përsëritje me ngjyra të vitit 1542. Të gjitha kopjet e njohura, ekzistuese rrjedhin, drejtpërdrejt ose tërthorazi, nga Codex Spirensis, një kodik që dihet se ka ekzistuar në bibliotekën e Kapitullit të Katedrales së Speyer në vitin 1542, por që ka humbur para vitit 1672 dhe nuk është rizbuluar. Codex Spirensis ishte një koleksion dokumentesh, nga të cilat Notitia ishte dokumenti i fundit dhe më i madhi, që zinte 164 faqe, që bashkonte disa dokumente të mëparshme nga të cilat njëri ishte i shekullit të IX-të. Heraldika në kopjet e dorëshkrimeve të ndriçuara të Notitia mendohet se kopjon ose imiton vetëm atë të ilustruar në Codex Spirensis të humbur.

Përsëritja e vitit 1542 e bërë për Otto Henry, Elektor Palatine, u rishikua me "ilustrime më besnike ndaj origjinaleve të shtuara në një datë të mëvonshme" dhe ruhet nga Biblioteka Shtetërore e Bavarisë.

Kopja më e rëndësishme e Kodikut është ajo e bërë për Pietro Donato në vitin 1436 dhe e ndriçuar nga Peronet Lamy, tani në Bibliotekën Bodleian, Oksford.

Përmbajtja

Për çdo gjysmën e Perandorisë, Notitia numëron të gjitha "dinjitetet" e mëdha, dmth zyrat ose rangjet, shpesh me vendndodhjen dhe specifikat e numëruara officium ( "stafit"), me përjashtim të anëtarëve më të rinj, për secilin. Dinjitetet urdhërohen nga:

• Zyrtarët e gjykatës, duke përfshirë personalitetet më të larta, si prefektët pretorianë;
• Vikarët dhe guvernatorët provincialë, të rregulluar nga prefektura dhe dioqeza pretoriane; dhe
• Komandantët ushtarakë, Komitet Rei Militaris dhe Duces, duke ofruar titujt dhe stacionet e plota të regjimenteve të tyre.

Përshkrimet

Modeli i mburojës së armigeri defensores seniores (rreshti i 4-të, i treti nga e majta)
Biblioteka Bodleian, Oksford.

Notitia përmban simbole të ngjashme me diagramin që më vonë u bë i njohur si simboli yin dhe yang . Njësitë e këmbësorisë armigeri defensores seniores ("mburojëmbajtës") dhe Mauri Osismiaci kishin një dizajn mburoje që korrespondon me versionin dinamik, në drejtim të akrepave të orës të simbolit, megjithëse me pika të kuqe, në vend të pikave të ngjyrës së kundërt. Emblema e Thebaeit, një tjetër regjiment i këmbësorisë romake perëndimore, paraqiste një model rrathësh koncentrikë të krahasueshëm me versionin e tij statik. Modelet romake parakalojnë versionet më të hershme taoiste me pothuajse shtatëqind vjet, dhe nuk ka asnjë provë për një lidhje midis të dyjave.

Shih edhe

• Iliria
• Iliriku
• Antikiteti i vonë
• Tabula Peutingeriana
• Ilirët dhe Iliria te autorët antikë

Literatura

• Notitia Dignitatum, edited by Robert Ireland, in British Archaeological Reports, International Series 63.2.
• Westermann Großer Atlas zur Weltgeschichte contains many precise maps
• Klaus-Peter Johne, 'Notitia dignitatum', in: Der Neue Pauly 8 (2000), 1011-1013
• A. H. M. Jones, The Later Roman Empire, 284–602. A Social, Economic and Administrative Survey, The Johns Hopkins University Press, 1986, ISBN 0-8018-3285-3

Lidhje të jashtme

• The Compilation 'notitia dignitatum', extensive links and resources
• Placenames from Notitia Dignitatum GIS from Pelagios/Pleiades. 1505 toponyms. 1164 matches.

Dorëshkrime

• Bodleian Library: full scan of 1436 edition
• Bavarian State Library: Notitia Dignitatum Clm 10291 − full online scan of the 1542 manuscript with its modernised illustrations

Latin, web versione

• Notitia Dignitatum
• Notitia Dignitatum at IntraText
• Notitia Dignitatum, with pictures, from bibliotheca Augustana

Botime

• Notitia dignitatum; accedunt Notitia urbis Constantinopolitanae et laterculi prouinciarum, Latin with notes by Otto Seeck (1876): Internet Archive, HathiTrust, Europeana
• Medieval Sourcebook Arkivuar 11 tetor 2013 tek Wayback Machine Partial English translation by William Fairley, 1899