Shihni burimin për Presheva

{{Infobox settlement
| name                            = Presheva
| native_name                     = Прешево / Preševo
| native_name_lang                = 
| settlement_type                 = [[Lista e qyteteve në Kosovë |Qytezë]] dhe [[Komunat dhe qytetet e Kosovës|komunë]]
| image_skyline                   = Preševo.jpg
| image_caption                   = Panorama e Preshevës
| image_flag                      = Flamuri i Preshevës.png
| image_shield                    = COA Presevo.svg
| image_map                       = Municipalities of Kosova Presevo.png
| map_caption                     = Vendndodhja e komunës së Preshevës në Kosovë
| coordinates                     = 42.3091078, 21.6479778
| subdivision_type                = [[Lista e shteteve sovrane|Shteti]]
| subdivision_name                = {{flagicon|KS}} [[Kosova]]
| subdivision_type1               = [[Ndarjet administrative të Kosovës|Rajoni]]
| subdivision_name1               = [[ Kosovës Lindore]]
| subdivision_type2               = [[Distriktet e Serbisë|Distrikti]]
| subdivision_name2               = [[Qarku i Pçinjës|Pçinja]]
| parts_type                      = Vendbanimet
| p1                              = 35
| leader_title                    = Kryetari
| leader_name                     = [[Ardita Sinani]] ([[Partia për Veprim Demokratik|PVD]])
| area_blank1_title               = Qytezë
| area_blank1_km2                 = 22.42
| area_blank1_sq_mi               = 8.66
| area_blank2_title               = Komuna
| area_blank2_km2                 = 264 
| area_blank2_sq_mi               = 102
| elevation_m                     = 463
| elevation_ft                    = 1,519
| population_as_of                = 2011
| population_blank1_title         = Qytezë
| population_blank1               = 13,426
| population_density_blank1_km2   = 600
| population_density_blank1_sq_mi = 1,600
| population_blank2_title         = Komuna
| population_blank2               = 34,904
| population_density_blank2_km2   = 130
| population_density_blank2_sq_mi = 340
| timezone                        = [[Zona Kohore e Evropës Qendrore|CET]]
| utc_offset                      = +1
| timezone_DST                    = [[Ora Verore e Evropës Qendrore|CEST]]
| utc_offset_DST                  = +2
| postal_code_type                = [[Kodet postare në Serbi|Kodi postar]]
| postal_code                     = 17523
| area_code_type                  = [[Numrat e telefonit në Serbi|Prefiksi]]
| area_code                       = +381(0)17
| blank_name                      = [[Targat e automjeteve në Serbi|Targa e automjetit]]
| blank_info                      = VR
| website                         = {{url|http://presevo.rs/}}
}}
'''Presheva''' është një [[Lista e qyteteve në Kosovë |qytet]] dhe [[Komunat dhe qytetet e Kosovës|komunë]] që ndodhet në [[Qarku i Pçinjës|qarkun e Pçinjës]] të [[Kosovës ]] lindore . Është qyteti më lindor në Kosovë  dhe më i madhi në rajonin gjeografik .

Presheva është qendra kulturore e [[Shqiptarët në Kosovë |shqiptarëve në Kosovë]]. Sipas regjistrimit të vitit 2002, qyteti i Preshevës kishte një popullsi prej 13.426 banorësh, ndërsa komuna kishte 34.904 banorë. [[Shqiptarët]] përbëjnë shumicën etnike të komunës, të ndjekur nga serbët, romët dhe grupet e tjera etnike.<ref>{{cite book|title=2011 Census of Population, Households and Dwellings in the Republic of Kosova |year=2011 |publisher=Statistical Office of the Republic of Kosova|language= albanian , en|isbn=978-86-6161-025-7|pages=3, 14|url=http://pod2.stat.gov.rs/ObjavljenePublikacije/Popis2011/Nacionalna%20pripadnost-Ethnicity.pdf}}</ref>

== Etimologjia ==
Ekzistojnë disa hipoteza për prejardhjen e emrit Preshevë.
Presheva, emrin që ka sot, mendohet se e ka nga fjala turke Pırasa-Purri dhe Ova-fushë, pra Preshevë d.m.th « Fusha e Purrinjëve ».
Një tjetër supozim është ai i prapashtesës Evo në gjuhen [[Gjuha serbe|serbe]] që tregon vendndodhjen gjë e cila do të thotë « Vendi i Purrinjëve ».

== Kultura  ==
Jeta kulturore në Preshevë lidhet kryesisht me manifestimet në shtëpinë e kulturës “Abdulla Krashnica”. Prej vitit [[1992]], çdo qershor organizohet festivali i trashigimisë kulturore shqiptare (folklorit, [[Drama|dramës]], [[Poezia|poezisë]] dhe prozës). Në ndërtesën e Shtëpisë së Kulturës gjendet biblioteka, kinemaja, zyrat e organizatave të qytetarëve dhe TV Presheva.

Në këtë komunë ka edhe disa organizata joqeveritare të cilat me aktivitetet e tyre ndikojnë në jetën politike, ekonomike dhe kulturore të qytetarëve. Organizatat joqeveritare në Preshevë shihen si potencial më i madh në resurset njerzore.  Personat të cilët janë të angazhuar llogariten si të arsimuar, profilizuar në njohuri, entuziast dhe fleksibil në punë, të natyrës kritike, inovativ dhe të aftë të përgjigjen shpejt në problemet e perceptuara në shoqëri.

Gjithashtu në tetor të vitit [[2010]] në Preshevë është krijuar [[Shoqata për Trashëgimi dhe Krijimtari Kulturore]].<ref>[http://shtkk.files.wordpress.com/2013/04/1-themelohet-shoqata-pc3abr-trashc3abgimi-dhe-krijimtari-kulturore-nc3ab-preshevc3ab1.pdf  Shoqata për Trashëgimi dhe Krijimtari Kulturore Preshevë]</ref><ref>[http://shtkk.wordpress.com Shoqata për Trashëgimi dhe Krijimtari Kulturore Preshevë]</ref>

== Historia ==

{{Kryesor|Historia e Preshevës}}
=== Arkeologji ===
Meqë Presheva nuk ka pasur mundësi të krijojë institucione të veta të pavaruara kombëtare, gjithherë kanë shfrytëzuar format prej më të ndryshme për t'i ruajtur vlerat kulturoro-kombëtare dhe etnicitetin. Kështu, një ndër to me vlerë jashtëzakonisht të madhe është edhe muzeu i shkollës në Preshevë. Në këtë muze gjendet një numër i konsiderueshëm i eksponateve që flasin për kulturën dhe të kaluarën e shqiptarëve të këtyre viseve. Aty gjenden eksponate që i takojnë kohërave të lashta [[Parahistoria|parahistorike]], në keramikë, [[Arma|armë]], filigranologji etj. Prej armëve janë gjetur eksponate të cilat i takojnë viteve 30 të e.s. në katundin e [[Ilinca|Ilincës]] (Malësia e Preshevës). Unaza dhe stoli tjera nga filigranologjia janë gjetur në katundin e [[Zhunica|Zhunicës]] e që i takojnë viteve 35-ta, më qartë në kohën e "Oktavian Augustit". Në [[Zhunica|Zhunicë]] dhe Preshevë janë gjetur edhe monedha të po kësaj kohe (vitet e 35-ta). Nga keramika janë zbuluar objekte apo pajisje të ndryshme që i takojnë periudhave të lashta parahistorike rreth 3500 vjet p.e.s.

=== Periudha e lashtë dhe mesjetare ===
Treva e Preshevës në kohërat antike ka qenë nën sundimin romak. Provinca e Dytë Provincia '''Dardanium''' ka qenë poashtu nën sundimin romak me kryeqytetin e saj Scup, [[Shkupi]] i sotëm. Gjatë dyndjeve [[Sllavët|sllave]], gjatë [[Shekulli VI|shek VI]] dhe [[Shekulli VII|VII]], në rajonin e Preshevës janë ndërtuar ca kështjella për t'u mbrojtur nga barbarët sllav. Për këto fortesa më së miri flet historiani bizantin Prokopie.  Këto kështjella ishin [[Kalaja e Preshevës]] si dhe disa të tjera në [[Malet e Karadakut|Karadak]] (Malësia e Preshevës).  Gjer në [[Shekulli IX p.e.s.|shek IX]], rajoni i Preshevës mbetet nën pushtimin [[Perandoria Bizantine|Bizantin]].  Nga gjysma e dytë e [[Shekulli IX p.e.s.|shek IX]], gjer në [[Shekulli X p.e.s.|shek X]] rajoni i Preshevës pushtohet nga ana e Mbretërisë [[Bullgaria|Bullgare]]. Prej [[Shekulli XI|shek XI]] e deri në [[Shekulli XII|shek XII]], Presheva me rrethinë gjendet nën sundimin Bizantin. Në fund të [[Shekulli XII|shek XII]],  sipas dokumenteve sërbe, Preshevën e gjejmë të pushtuar nga ana e Nemanjiqëve deri më vitin [[1455]]. Gjatë kësaj kohe, popullësia autoktone i takonte fejës së [[Krishterimi|krishterë]] të përhapur nga [[romakët]]. Krahas popujve tjerë, edhe shqiptarët e këtyre trevava u bënin rrezistencë pushtimit osman-turk. Si rrjedhojë e rrezistencës shpeshëherë, popullsia e këtyre anëve iu nënshtrohej dëmeve dhe represaljeve nga ana e barbarëve të ardhur nga [[Azia]].

=== Rilindja Kombëtare ===
Gjatë [[Rilindja Kombëtare|Rilindjes Kombëtare]] Presheva dhe preshevarët kanë qenë mjaft aktiv për çlirimin Kombëtar Shqiptar. Së bashku me bashkëkombasit e vet anë e mbanë [[Trojet Shqiptare|Trojeve Shqiptare]], kundërshtuan me forcë çdo ligj të dhunshëm të imponuar nga armiqtë e sidomos Reformat e Tanzimatit të vitit [[1908]], deri më vitin [[1912]], me pas morren pjese në luftërat dhe kryengritjet e ndryshme, si atë të [[Lidhja e Prizrenit|Lidhjes se Prizrenit]] ([[1878]]), [[Lidhja e Pejës|Lidhjen e Pejës]] ([[1898]]) si dhe kryengritjet e njëpasnjëshme të viteve [[1908]], [[1910]], [[1912]] etj.

=== Presheva nën sundimin Osman ===
Presheva gjatë kohës së [[Shqipëria nën sundimin osman|sundimit Osman]] në [[Gadishulli Ballkanik|Ballkan]], ishte e përfshirë nën pashallëkun e [[Sanxhaku i Shkupit|Shkupit]]. Struktura nacionale në këtë trevë ishte pothuajse e 100% shqiptare, e që gjatë shpalljes së pavarsisë së Serbisë nga [[Turqia]] ishin shpërngulur edhe një pjesë e madhe e shqiptarëve nga viset Veri-Lindore të Arbërisë ( [[Vranja]], [[Leskovci]], [[Nishi]], [[Pirot]]i, [[Surdulica]] etj.). Si dëshmi e kësaj shpërnguljeje është fakti se sot shumë familje dhe fshatra të tëra dijnë prejardhjen e tyre nga viset Veri-Lindore të Arbërisë. P.sh. Banorët e fshatit Kokaj (Malësi) vijnë nga rrethina e Leskovcit nga fshati Klajiq, Seferët (fsh. Sefer, malësi) vijnë nga rrethina e Pirotit, Familja e Dodajve (Dodallarët, Preshevë) vijnë nga [[Nishi]], banorët e fshatit [[Depca|Depcë]] (malësi) poashtu vijnë nga rrethina e Leskovcit.

Nga zullumet e turqve që i bënin shqiptarëve të këtyre viseve, çonin drej përleshjeve dhe kryengritjeve të kohëpaskohëshme të shqiptarëve kundër turqve. Kështu që në vitin [[1843]], shqiptarët e rrethinës së [[Kumanova|Kumanovës]] , Preshevës, [[Bujanoci]]t dhe [[Gjilani]]t nën udhëheqjen e Bajram Vaksincës çuan krye kundër zullumve dhe shtypjes së Hysen Pashës. Hysen Pasha i plagosur, iku te miqtë e vet në [[Qarku i Pçinjës|Pçinjë]] ku atje edhe vdiq. Këtu nuk duhet harruar edhe kryengritjet e njëpasnjëshme të shqiptarëve në përgjithsi ku si pjesmarrës të rregulltë ishin edhe shqiptarët e Preshevës, [[Bujanoci]]t dhe të [[Medvegja|Medvegjës]].

=== Presheva qendër kazaje në sanxhakun e [[Prishtina|Prishtinës]] - vilajetit [[Kosova|Kosovës]] ===
Presheva ishte qendër kazaje në sanxhakun e [[Prishtina|Prishtinës]], të Vilajetit të [[Kosova|Kosovës]], i cili gjendet 50 kilometra në juglindje të saj dhe të Shkupit, pothuajse aq në verilindje të tij afër kufirit të [[Serbia|Serbisë]] dhe mbi vijën hekurudhore. Popullsia e kësaj kazaje ishte rreth 3000 banorë. Kazaja e Preshevës gjendej në skajin juglindor të sanxhakut të [[Prishtina|Prishtinës]]. Kufizohet dhe është e rrethuar nga ana verilindore me kufirin e [[Serbia|Serbisë]], nga ana veriperëndimore me kazanë e [[Gjilani]]t dhe në jug me sanxhakun e Shkupit, respektivisht me kazanë e [[Kumanova|Kumanovës]]. Në këtë kaza toka është pjellore dhe shumë prodhuese. Rrushi që rritet në këtë kaza është shumë i mirë. Kazaja e Preshevës përbëhej prej 134 fshatrave, me 39545 banor, shumica e të cilëve janë mysliman (shqiptarë) dhe të tjerët sllavë. Në këtë kaza gjendën rreth 13 xhami, 2 të tjera më të vogla që quhen mesxhide, 500 dyqane, 33 hane, 13 posta xhandarmërie dhe një spital ushtarak.

== Shih edhe ==
* [[Komuna e Preshevës]]
* [[Lugina e Preshevës]]
* [[Malet e Karadakut|Karadaku]]
* [[UÇPMB]]
* [[Përmendorja e UÇPMB-së]]
* [[Idriz Seferi]]
* ̈[[Mulla Sinan Maxhera]]
* [[Medvegja]]
* [[Bujanoci]]

== Referime ==
{{reflist}}
* <small>[[b:Medvegja në ditët tona|Dokumente të FDH-së]] dhuruar Sq:Wikipedias nga [[Internet Protocol|IP]] [http://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Medvegja&diff=next&oldid=9945 82.114.73.10] më [[25 qershor]] [[2005]] të përmbledhura në libërin "Medvegja në ditët tona" nga Hipi Zhdripi </small>

== Lidhje të jashtme ==
* [http://www.fallingrain.com/world/RI/94/Presevo.html vendndodhja]
* [http://presheva.al Presheva.al]
* [http://presheva.com Presheva.com] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20050402071722/http://presheva.com/ |date=2 prill 2005 }}
* [http://www.preshevajone.com/ Preshevajone.com ]
* [http://www.kosovalindore.com/ Kosovalindore.com ]

== Literature ==
* {{Libri|Medvegja në ditët tona|Medvegja në ditët tona}}

{{Komuna e Preshevës}}
{{Portal|Presheva}}

[[Kategoria:Preshevë| ]]
[[Kategoria:Qytete në Serbi]]
[[Kategoria:Qytete shqiptare]]
[[Kategoria:Komunitetet Shqiptare në Sërbi]]