Qendra Kombëtare e Dorëshkrimeve Gjeorgjiane

Qendra Kombëtare e Manuskritave Gjeorgjiane (georgisht: საქართველოს ხელნაწერთა ეროვნული ცენტრი; paraardhur si Instituti i Manuskritave), e vendosur në Tbilisi, Gjeorgji, është një depozit i manuskritave antike, dokumenteve historike dhe arkivave të privatëve të personaliteteve të famshme. Qendra u themelua më 30 qershor 1958 bazuar në koleksionin në Departamentin e Manuskritave të Muzeut Kombëtar Gjeorgjian. Themeluesi dhe direktori i parë i institutit ishte Profesor Ilia Abuladze, anëtar korrespondent i Akademisë Gjeorgjiane të Shkencave. Koleksioni i Qendrës Kombëtare të Manuskritave përfshin manuskriptat, dokumentet historike, librat e hershëm, publikimet të rralla dhe trashëgimiet. Qendra kryen projekte të ndryshme të lidhura me punën shkencore, ekspozitat dhe restaurimin. Specjalistët që punojnë në dhe me Qendrën angazhohen në shprehjen, sistematizimin, studimin dhe publikimin e materialeve që mbajn Qendra, si dhe në produkte te bazave të dhënash për këto materiale. Qendra ka gjithashtu bibliotekën akademike të pasur dhe përfshin dhomët dedikuar në nder të Korneli Kekelidze, Ivane Javakhishvili, Ilia Abuladze, Niko Berdzenishvili, Elene Metreveli dhe Shalva Amiranashvili.

Historia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Qendra Kombëtare e Manuskritave u themelua në vitin 1958 me emrin "Instituti i Manuskritave të Akademisë së Shkencave Gjeorgjiane". U krijua bazuar në koleksionin e Departamentit të Manuskritave në Muzeun Kombëtar Gjeorgjian dhe në iniciativën e Ilia Abuladze, i cili u bë direktori i parë i institutit. Në vitin 1962, emri i institutit u përmbyll me "Kekelidze" për t'i dhënë nder Korneli Kekelidze, filolog dhe historian literaturor gjorgjian. Nga viti 1968 deri në vitin 1989, direktori i institutit ishte Elene Metreveli, Akademik i Akademisë së Shkencave Gjeorgjiane. Gjatë periudhës nga viti 1989 deri në vitin 2006, direktori i institutit ishte Zaza Aleksidze, anëtar korrespondent i Akademisë së Shkencave Gjeorgjiane.

Në vitin 2006, Instituti i Manuskritave "Korneli Kekelidze" i Akademisë së Shkencave Gjeorgjiane u shpallet dhe u zëvendësua me themelimin e një entitete të ligjshëm nën ligj, "Instituti i Manuskritave Korneli Kekelidze". Më 23 maj 2007, në iniciativën e personaleve të institutit, emri i tij u ndryshua në "Qendra Kombëtare e Manuskritave". Kjo iniciativë u mbështet nga Ministria e Arsimit dhe Shkencave dhe u miratua nga qeveria.

Struktura[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Aktivitetet organizative dhe administrativë të Qendrës trajtohen nga direktori, kurse aktivitetet shkencore dhe zhvillimin e tyre trajtohen dhe implementohen nga Këshilli Shkencor. Përveç kësaj, Qendra përfshin një strukturë të tjërë: dega dhe laboratore. Në momentin aktual, ka gjithsej 8 dega (Kodicologjia, Studimet e Burimit dhe Diplomatika, Studimet Arkivore, Menaxhimi i Fondit, Ekspozitat, Edukimi, Biblioteka, Historia e Artit) dhe 2 laboratore (Restaurimi dhe Konservimi, Digitalizimi).

Drejtori[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Drejtori i Qendrës Kombëtare të Manuskritave trajton aktivitetet organizative dhe administrativë të Qendrës. Në lidhje me pajtimat e tretë, drejtori është përfaqësuesi zyrtar i Qendrës dhe është përgjegjës për të siguruar se aktivitetet e Qendrës janë legitime, të arsyeshme dhe efektive.

Sipas Charterës së Qendrës Kombëtare të Manuskritave, Këshilli Shkencor emerson drejtorin për një periudhë katër vjetash. Kërkesat e përfundimta për këtë post janë një diplomë të lartë dhe përvoje në punë të pamundshme në mënyrë të paktën pesë vjet.

Drejtori i Qendrës ka një zyrtarë përgjigjës, i cili, në rast se Absoluesi nuk është i pranishëm, shërben si Drejtor i Përhapur. Në kohën e sotme, drejtori i Qendrës është Zaza Abashidze.

Këshilli Shkencor[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Këshilli Shkencor i Qendrës Kombëtare të Manuskritave, bashkë me Drejtorin, është trupi ekzekutiv i Qendrës. Këshilli Shkencor diskuton dhe merr vendimepërmjet votimit në çështjet e lidhura me menaxhimin dhe zhvillimin e Qendrës.

Anëtarët e Këshillit janë zgjedhur për një periudhë 5-vjeçare në mbledhjen përgjithshme të anëtarëve shkencorë të Qendrës Kombëtare të Manuskritave. Numri i anëtarëve të Këshillit varion accordance me numrin e njësive strukturore të Qendrës (departamente dhe laboratore). Secila njësi strukturore është përfaqësuar në Këshill nënshtruan një ose dy kolegjues akademikë (dy në qoftë se numri i akademikëve në njësin strukturore është mbi 10).

Këshilli është kryesuar nga një president, zgjedhur për pesë vjet nga Këshilli i vetë. Në kohën e prezantit, presidenti i Këshillit Shkencor është Shalva Gloveli.

Njësitë strukturore[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Departamenti i Kodikologjisë[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Departamenti i Kodikologjisë kryen punë në dy drejtime kryesore:

Botim i origjinalit dhe i përkthyer i letërsisë së vjetër gjeorgjiane të plotësuar me studime filogjiko-tekstologjike dhe historike dhe lloje të ndryshme fjalorësh dhe indeksesh;
Përshkrimi i librave dhe dorëshkrimeve gjeorgjiane të shkruara me dorë në gjuhë të tjera të ruajtura në depot e Gjeorgjisë dhe vendeve të huaja - Jerusalem, Mali Sinai, Mali Athos, Paris, Shën Petersburg, etj. ^[1]

Departamenti i Studimeve Burimore dhe Diplomatikës[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Departamenti i Studimeve të Burimit dhe Diplomatike u themelua në fillim të krijimit të Qendrës. Specifikët e materialeve varen definitivisht profilin e aktivitetit shkencor-sistematizues të departamentit. Aktivitetet e departamentit përfshijnë kryesisht:

Përshkrimi i saktë dhe renditja e materialit, optimizimi i motorëve të kërkimit – përgatitja e llojeve të ndryshme të katalogëve.
Zgjerimi i bazës së studimeve burimore në historinë gjeorgjiane – botimi i burimeve historike.

Në aktivitetin shkencor-sistematizues të departamentit, u dhënë vëmendje të madhe për përcaktimin – kërkimin dhe publikimin burimeve orientale të historisë gjeorgjiane - armeniane, arabe, perse, turke.

Departamenti i Studimeve Arkivore[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Kjo Departament u themelua në vitin 2007 bazuar në arkivat private të shkruesve dhe figura publike që ruhen në Qendrën Kombëtare të Manuskriptave. Departamenti punon në drejtimet e mëposhtme:

Përpunimi i arkivave private, duke përfshirë përgatitjen e përshkrimeve dhe botimit për botim;
Ripërpunimi i arkivave;
Krijimi i katalogut elektronik gjenerik me foto-koleksionet ekzistuese;
Botime shkencore të dokumenteve arkivore;
Tërheqja e arkivave të reja. ^[2]

Departamenti i Menaxhimit të Fondeve[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Departamenti i Menaxhimit të Fondit është i përgjegjshëm për menaxhimin dhe kontrollin e fondit të librave të manuskriptit dhe dokumenteve historike, si dhe arkivave private. Fondet e tjera që janë krijuar në strukturën e Departamentit janë gjithashtu nën kompetencën e tij. Librat e bibliotekës, fondet e arkiveve të memoriat dhe artikujt, si dhe fondet e kartografisë, menaxhohen dhe kontrollohen nga Departamenti i Bibliotekës, por çështjet për krijimin, integrimin ose ndarjen janë të pranishme me Departamentin e Menaxhimit të Fondit.

Departamenti i Ekspozitës[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Qëllimi i Departamentit të Ekspozitës është të japë një apel masiv për trashëgiminë kulturore të ruajtur në Qendrën e Manuskriptave nëpërmjet proejktër të ndryshëm të ekspozitave. Departamenti i Ekspozitave organizon ekspozita të përhershme dhe mobilë brenda dhe jashtë Gjeorgjisë. Departamenti i Ekspozitave ndihmon zhvillimin e sistemit të ekspozitave të Qendrës së Manuskriptave dhe adaptimin e tij me standarte internacionale të ekspozitave.

Departamenti i Arsimit[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Departamenti i Edukimit përmes projekteve edukative dhe ekspozitave, programë dhe shërbime të ndryshme implementon integrimin e trashëgimisë kulturore dhe intelektuale të ruajtur në Qendrën e Manuskriptave në jetën e shoqnisë. Interaktimi dhe kontakti direktnë me këtë trashëgimi Departamenti i Edukimit mbështet realizimin e vetvetes dhe zhvillimin e anëtarëve dhe grupave të shoqnisë.

Departamenti i Bibliotekës[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Në depozitarët kryesorë të Bibliotekës së Qendrës së Manuskriptave, mbahen 10,935 libra gjatësishte georgian, 11,654 libra ruse dhe 6,496 libra të huaja në fushën ehumaniteteve. Bibliothekea ka edhe 3,096 libra georgian, 7,285 libra ruse dhe rreth 4,000 libra të huaja periodike.

Pjesa kryesore e librave dhe revistave të bibliotekës mbahen në depozitarë,enciklopedi,fjalorë dhe literaturë referimi në salën e leximit të bibliotekës.

Biblioteka ka një katalog të integruar që, përveç katalogeve të depozitarëve kryesorë, liston kataloget e librave dhe revistave që mbahen në 6 halla memoriare të Qendrës së Manuskriptave.

Departamenti i Historisë së Artit[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Departamenti i Historisë së Artit studion artin e libritet gjorgian, punon në krijim dhe përgatitje të korpusit të miniaturave që janë pjesë e manuskriptave për publikim. Illuminimi i manuskriptave studohet duke marrë në konsideratë aspektet kronologjike dhe tematike për të definuar stilistika artistike tipike për scriptoriumet, epokën ose subjektin. Kujdesi special i devotuar është në çështjet e lidhura me kopistenë, artistët dhe mbledhësit e librave.

Laboratori i Konservimit dhe Restaurimit[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Laboratori i Konservimit dhe Restaurimit u themelua në Qendrën Kombëtare të Manuskriptave në vitin 2006. Ky Laboratori zëvendësoi Departamentin e Hygjenesë dhe Restaurimit të mëparshëm. Në Laboratorin e Konservimit dhe Restaurimit kryhen puna në shumë drejtime:

Konservimi dhe restaurimi i dorëshkrimeve në pergamenë dhe letër, libra të shtypur të hershëm, dokumente historike, materiale arkivore si dhe libra të Bibliotekës së Qendrës dhe materiale të tjera të ruajtura në koleksione private;
Ruajtja e faqeve të vjetra dhe të dëmtuara;
Ndarja e faqeve të ngurtësuara dhe të mbërthyera;
Drejtimi dhe restaurimi i gjetheve të deformuara;
Plotësimi i pjesëve/pasazheve që mungojnë;
Lidhja e dorëshkrimeve të lira, restaurimi dhe konservimi i kopertinave origjinale prej lëkure të stampuara;
Dezinfektimi dhe pastrimi i materialeve të konservuara ose të sapopërfituara. ^[3]

Laboratori i Dixhitalizimit[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Në qendrën e Qendrës Kombëtare të Manuskriptave funksionon Laboratori i Digitalizimit, ku materiali i ruajtur në Qendër skanohet, shpërndahet dhe kodohet në format digital. Digitalizimi i manuskriptave, dokumenteve, miniaturave dhe materialit fotografik përcakton mbrojtjen e tyre dhe prezantimin në rrethet shkencore. Digitalizimi është edhe një instrument i mirë për mbajtjen e materialeve të ekzystuara - në të ardhmen materiali i humbur në gjithë kohën mund të rikthehet bazuar në kopjen digitale.

Mbledhja[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Koleksioni i Qendrës Kombëtare të Manuskriptave përbën libra të shkruar me dorë, dokumente historike dhe fonde arkivale. Koleksioni i manuskriptave dhe dokumenteve historike janë ndarë në grupa (fonde nën-fund) sipas gjuhës, ndërsa fondi arkival përgjithshëm ruajnë arkiva private të figurave publike georgjane dhe të huaja, si dhe arkiva të organizatave të ndryshme.

Dorëshkrime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Koleksioni i dorëshkrimeve është i ndarë në grupe gjeorgjiane,orientale,greke,ruse dhe dorëshkrime në gjuhë të tjera.Nga këto grupe koleksioni i dorëshkrimeve gjeorgjiane është më i madhi.Ai përfshin mijëra dorëshkrime,të datuara nga shekujt 5-19.Midis tyre janë edhe palimpsestet .

Koleksioni i manuskriptave georgjane është ndarë në katër sub-koleksione – A, H, Q dhe S. Kjo koleksion përbën edhe vepra letrare kombëtare dhe laike. Shkrimet ruajtur - "Martyrdom of Saint Shushanik", "Martyrdom of Evstati Mtskheteli", "Martyrdom of Abo Tbileli" formojnë bazën e literaturës kishnore medievale georgjane. Përveç kësaj koleksioni përbën edhe vepra të shquara të literaturës kishnore bizantine, të transliteruara në gjuhën georgjane nga Eqvtime Mtatsmindeli, Giorgi Mtatsmindeli, Eprem Mtsire, Arsen Ikaltoeli dhe figura të tjera georgjane të shquara. Nga literatura laike janë shquar kopjet me dorë të "Vepkhistkaosani" ("Njeriu në shtyllën e panterisë"), si dhe manuskriptet e tjera që përmbajn shkrime astrologjike, gjeografike, mjekësore, matematikore apo ushtarake.

Koleksioni i Lindjes përbën përgjithshëm manuskriptat arabë, persë dhe turke. Koleksioni ruajnë gjithashtu rreth 300 manuskriptet armene, siriane, hebraike dhe një manuskript koptyan të vetëm.

Koleksioni i manuskriptave greke përbën 51 kopje të shkruara me dorë në greqishten e lashtë dhe moderne, të datuara në periudën nga shekulli 9-të deri në shekullin 18-të. Manuskriptet janë shkruar në papir dhe pergamen, sipas përmbajtjes ato përbën kryesisht shkrime kishnore, duke përfshirë shkrime teologjike, Psalma, Kantoj, të tjera, si dhe shkrime mjekësore.

Koleksioni i manuskriptave ruse përbën mbi 500 manuskript. Ato përbën më shumë nga periuda e vonë, nga shekulli 16-të deri në shekullin 19-të. Këtu ruhen përkthimet ruse të korrespondencës së mbretërve georgian, nobëlve dhe anëtarëve të familjes së tyre, autografitë e Lev Tolstoit dhe Pyotr Tchaikovskit, shkrime kishlore, etc.

Përveç këtyre koleksioneve, ka edhe një koleksion të manuskriptave të huaja, që është mesatarë dhe përbën libra të shkruar të dorëshkruar nga shekulli 15-të deri në shekullin 20-të në gjuhë evropiane të ndryshme, siç janë manuskriptet gjermane, italiane, polake, franceze, etj.

Palimpsesti gjeorgjian i shekujve 5-6 nga koleksioni i dorëshkrimeve gjeorgjiane
Ungjijtë Gelati,Fondi i dorëshkrimeve gjeorgjiane
Dorëshkrim Persian, Fondi i Dorëshkrimeve Orientale
Dorëshkrim turk, Fondi i dorëshkrimeve orientale

Dokumentet historike[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Koleksioni i dokumenteve historike i Qendrës Kombëtare të Manuskriptave përbën dokumente georgiane, armene, arabe, osmane dhe perande. Shumësia e këtyre dokumenteve kalon 30 000 dhe datohen në shekullin 10-të deri në shekullin 19-të. Koleksioni i dokumenteve të dorëshkruara georgiane përmban edhe dokumente laike dhe kishlore.

Dokumentet arabe janë të origjinës dagestane dhe paraqesin jetën e kombëve kaukaziane lokale në shekullin 18-të dhe 19-të. Njëri nga dokumentet tregon për lëvizjen e Imam Shamil-it. Koleksioni përmban edhe dokumente të tjera mbi lidhjet midis Gjeorgjisë dhe Dagestanit.

Koleksioni përbën gjithashtu rreth 200 dokumente armene, të datuara në shekullin 18-të dhe 19-të. Këto janë regjistra të ndryshme, libra blerjes dhe skadime, korrespondencë zyrtare e figura të shenjtët armene, etc.

Pjesa e shënuar e koleksionit të manuskriptave orientale në Qendrën Kombëtare të Manuskriptave përbën dokumente persiane dhe osmane (turke), duke përfshirë "pirmans" të Shahëve, regjistra, letra, dokumente blerjes, etj. Këto dokumente ilustrojnë jetën politike, sociale dhe ekonomike të Gjeorgjisë dhe të tjerëve në Kaukazin; ata gjithashtu përfaqësojnë konfrонтimin rus e perse në rajonin kaukazian. Dokumentet e tilla janë edhe të rëndësishme për ornamentacionin – dokumentet persiane me dorëshkrim janë dekoruar sipas traditave më të mira të manuskriptave të iluminuara persiane.

Fonde arkivore private[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Fondet arkivore të Qendrës Kombëtare të Manuskriptave janë të bashkuar arkivat e shkencëtarëve dhe personaliteteve gjeorgjiane dhe të huaja, të shkrimeve, poetëve, piktorëve, figurave politike, publike dhe ushtarake, personave emigrantë dhe të kishës. Në total, 179 arkiva private ruhen në depozitaret e Qendrës Kombëtare të Manuskriptave, prej tyre 111 kanë qenë procesuar dhe 68 mbetën në proces.

Në materialin ruajtur në fondet arkivore, përmendim i veçantë duhet të bëhet për koleksionin e papirusëve që i përkiste papyrologut gjeorgjian Grigol Tsereteli, që përmban 150 papirusë që datojnë nga shekulli i 2 p.e.s. - shekulli i 15 e.s.

Jo më pak interesante është edhe materiali i ruajtur në fondet arkivore të tjera: dokumente origjinale në gjuhë të huaja të lidhura me jetën dhe aktivitetet e figurave publike georgjiane dhe të huaja të shekujve 19-20 në gjuhë si georgisht, latinisht, frëngjisht, anglisht, italisht, rusisht, azërnisht, armënisht dhe të tjera; një trashëgimie epistolare më e pasur; numri i madh i regjistreve folkllore; fotografie unike; materiali i çmendur për tregimin e historisë së re dhe më recente të Kaukazit Jugor në fushën e politikes, ekonomisë, jetës kishtare, gazetarisë, teatri, muzikës dhe këto.