Anselmi i Aostës: Dallime mes rishikimesh

Browse history interactively

[redaktim i pashqyrtuar]

← Redaktim më i vjetër Ndryshimi më pas →

Content deleted Content added

PamorTekst wiki

Inline

Versioni i datës 28 mars 2007 21:18

Anselmi i Aostës (1033 ose 1034, Aosta, Itali - 21 prill 1109, Kanterberi, Angli), shenjtor dhe Doktor i kishës në katolicizëm. Thirret edhe "Anselmi i Bekut" ose "Anselmi i Kanterberit" ngaqë ai jetoi për një kohë të gjatë në manastirin e Bekut, në Francë, dhe më pas me detyrën e Kryeipeshkvit, të ushtruar në Kanterberi. Anselmi ishte një teolog i njohur, dhe filozof i shquar mesjetar, prandaj quhet edhe "babai i filozofisë skolastike". Ai njihet edhe si shpikësi i argumentit ontologjik rreth qënësisë së Perëndisë.

Jeta

Anselmi lindi në qytetin e Aostas në mbretërinë e Burgundit (sot Italia e veriut). Familja e tij ishte fisnike, dhe zotë0ronte pasuri të mëdha. I ati quhej Gundulf, dhe ishte lombard, me një karakter të ashpër dhe të rreptë. E ema quhej Ermenberga, dhe ishte një grua me virtyte. Ajo e rriti dhe e njohi me kujdes të birin me fenë e krishterë.

Në moshën 15-vjeçare, Anselmi dëshiron të hyjë në manastir, por nuk lejohet rreptësisht nga i ati. Zhgënjimi e çoi Anselmin në një sëmundje mendore-trupore. Pasi e mori veten, ai braktisi studimet për një kohë të shkurtër dhe bëri një jetë pa kokëçarje. Gjatë kësaj kohe i vdes e ëma, dhe ashpërsia e të atit bëhet e padurueshme për të. Kështu Anselmi lë shtëpinë atërore në vitin 1059, kapërcen alpet, dhe bredh nëpër Burgonjë dhe Francë. I mahnitur nga fama e bashkatdhetarit të tij Lanfranku, asokohe paranik i manastirit të Bekut, Anselmi niset për Normandi. Një vit më vonë, pasi kaloi një kohë në Avranshe, ai u pranua në manastir, si fillestar. Anselmi ishte atëherë 22-vjeç.

Vitet në Bek

Kryeipeshkv i Kanterberit

Mosmarrveshje me Henrin e I

Besimi dhe arsyeja

Sipas Sh.Anselmin, arsyeja njerzore nuk është aspak në kundërshtim me fenë, përkundrazi, është një vegël kryesore për pasqyrimin teologjik. Sigurisht, kërkimi i së vërtetës ka si themel më parë fenë; prandaj, ai thotë:

"(...) besoj për të kuptuar, dhe nëse më parë nuk do të besoj, nuk do të mundem të kuptoj."

Pra, Anselmi merr nga Shën Agostini formulën: "credo ut intelligam, intelligo ut credam" (d.m-th- "besoj për të kuptuar, kuptoj për të besuar"). Megjithkëtë, feja në vete nuk mjafton, ajo kërkon shfaqje dhe bindje arsyetore.

Dëshmitë e qënësisë së Perëndisë

Kërkimi i Anselmit është përqëndruar i gjithi mbi figurën e Perëndisë, në të cilën vë dy problematika: qënësinë e Tij dhe natyrën e Tij. Dallimësi të tilla trajtohen në "Monologion".

Këtu ai shkruan: "është ky problemi që përkrah dhe njëson kërkimet e mia".

Anselmi jep 4 dëshmi që mund të provojnë, duke u nisur nga bota, që Perëndia është. Dhe prandaj, këto dëshmi përkufizohen "prova a posteriori":

1. Çdokush anon të përvetësojë gjërat që gjykon se janë të mira. Por nëse ka gjëra të mira, parimi i tyre duhet të jetë i vetëm. Duhet të jetë pra një Mirësi Absolute.
2. Qënia e madhësive të ndryshme përcakton qënësinë e një madhësie që përfshin gjithë të tjerat, pjesë e së cilës ato të gjitha janë.
3. Çdo gjë që është, apo është në virtyt të diçkaje, ose është në virtytin e asgjësë. Pra, meqë është në virtyt të asgjësë nuk është asgjëja vetë, e meqë diçka është, ajo do të jetë falë një Qënije Eprore, të qënit në virtyt (të ndonjë gjëje).
4. Trajtuar nga hierarkia e qënieve të gjalla. Duhet të jetë një qënie në majën e hierarkisë që është e përsosur. Një përsosje parësore dhe absolute.

Çështja e problemit ontologjik apo dëshmitë "a priori".

Fjala dhe dituria

Veprat

"Cur Deus Homo?" ("Përse Perëndia Njeri?"; 1098)
"De casu diaboli" ("Çështja e djallit"; 1085–1090)
"De conceptu virginali et originali peccato ("Koncepti virgjëror dhe mëkati zanafillor"; 1099–1100)
"De concordia praescientiae et praedestinationis et Gratiae Dei cum libero arbitrio" ("Pajtimi i paranjohjes, paracaktimit dhe Hirit të Perëndisë me gjykimin e lirë"; 1107–1108)
"De grammatico" ("Gramatika"; 1075–1085)
"De libertate arbitrii" ("Liria e gjykimit"; 1080–1085)
"De processione Spiritus Sancti" ("Ecuria e Shpirtit të Shenjtë"; 1102)
"De veritate" ("E vërteta"; 1080–1085)
"Epistola de incarnatione Verbi" ("Letër mbi mishërimin e Fjalës"; 1092 versioni i I; 1094 versioni i fundit)
"Epistolae de sacramentis" ("Epistola de sacrificio azymi et fermentati"/"Epistola de sacramentis Ecclesiae") ("Letra mbi Sakramentet" -"Letër mbi flijimin e bukës dhe tharmimit"/"Letër mbi sakramentet e Kishës"; 1106–1107)
"Meditatio redemptionis humanae" ("Përsiatje e shpëtimit njerzor"; 1099–1100)
"Monologion" ("Njëfjalim"; 1076)
"Proslogion" ("Bashkëfjalosje"; 1077–1078)

Mirnjohjet

Referencat

Lidhje të jashtme

Anselmi i Aostes: jata, mendimi dhe veprat.Italisht

Enciklopedia e filozofisë Stenford rreth Sh. Anselmit.Anglisht

Enciklopedia Katolike:Rikthimi. Sh.Anselmi.Anglisht

Jeta dhe mendimi i Sh. Anselmit. Frëngjisht

@@ Rreshti 3: / Rreshti 3: @@
 '''Anselmi i Aostës''' ([[1033]] ose [[1034]], [[Aosta]], [[Italia|Itali]] - [[21 prill]] [[1109]], [[Kanterberi]], [[Anglia|Angli]]), [[Shenjtori|shenjtor]] dhe [[Doktor i kishës]] në [[Kisha katolike romake|katolicizëm]]. Thirret edhe "Anselmi i Bekut" ose "Anselmi i Kanterberit" ngaqë ai jetoi për një kohë të gjatë në [[manastiri]]n e Bekut, në [[Franca|Francë]], dhe më pas me detyrën e [[Kryeipeshkvi]]t, të ushtruar në Kanterberi. Anselmi ishte një [[Teologjia|teolog]] i njohur, dhe [[Filozofia|filozof]] i shquar [[mesjeta]]r, prandaj quhet edhe "babai i [[Skolastika|filozofisë skolastike]]". Ai njihet edhe si shpikësi i [[Argumenti ontologjik|argumentit ontologjik]] rreth qënësisë së [[Perëndia|Perëndisë]].
 ==Jeta ==
-Anselmi lindi ne qytetin e [[Aosta]]s ne mbreterine e [[Burgundi]]t (sot [[Italia]] e veriut). Familja e tij ishte fisnike, dhe zoteronte pasuri te medha. I ati quhej Gundulf, dhe ishte [[Lombardia|lombard]], me nje karakter te ashpër dhe te rrepte. E ema quhej Ermenberga, dhe ishte nje grua me virtyte. Ajo e rriti dhe e njohi me kujdes te birin me fene e krishtere.
+Anselmi lindi në qytetin e [[Aosta]]s në mbretërinë e [[Burgundi]]t (sot [[Italia]] e veriut). Familja e tij ishte fisnike, dhe zotë0ronte pasuri të mëdha. I ati quhej Gundulf, dhe ishte [[Lombardia|lombard]], me një karakter të ashpër dhe të rreptë. E ema quhej Ermenberga, dhe ishte një grua me virtyte. Ajo e rriti dhe e njohi me kujdes të birin me fenë e krishterë.
-Ne moshen 15-vjecare, Anselmi deshiron te hyje ne manastir, por nuk lejohet rreptesisht nga i ati. Zhgenjimi e coi Anselmin ne nje [[Sëmundja psikosomatike|semundje]] mendore-trupore. Pasi e mori veten, ai braktisi studimet për nje kohe te shkurter dhe beri nje jete pa kokecarje. Gjate kesaj kohe i vdes e ema, dhe ashpersia e te atit behet e padurueshme për te. Keshtu anselmi le shtepine aterore ne vitin [[1059]], kapercen alpet, dhe bredh nepër Burgonje dhe France. I mahnitur nga fama e bashkeatdhetarit te tij [[Lanfranku]], asokohe paranik i [[Manastiri i Bekut|manastirit te Bekut]], Anselmi niset për [[Normandia|Normandi]]. Nje vit me vone, pasi kaloi nje kohe ne [[Avranshe]], ai u pranua ne manastir, si fillestar. Anselmi ishte atehere 22-vjec.
+Në moshën 15-vjeçare, Anselmi dëshiron të hyjë në manastir, por nuk lejohet rreptësisht nga i ati. Zhgënjimi e çoi Anselmin në një [[Sëmundja psikosomatike|sëmundje]] mendore-trupore. Pasi e mori veten, ai braktisi studimet për një kohë të shkurtër dhe bëri një jetë pa kokëçarje. Gjatë kësaj kohe i vdes e ëma, dhe ashpërsia e të atit bëhet e padurueshme për të. Kështu Anselmi lë shtëpinë atërore në vitin [[1059]], kapërcen alpet, dhe bredh nëpër Burgonjë dhe Francë. I mahnitur nga fama e bashkatdhetarit të tij [[Lanfranku]], asokohe paranik i [[Manastiri i Bekut|manastirit të Bekut]], Anselmi niset për [[Normandia|Normandi]]. Një vit më vonë, pasi kaloi një kohë në [[Avranshe]], ai u pranua në manastir, si fillestar. Anselmi ishte atëherë 22-vjeç.
-==Vitet ne Bek==
+==Vitet në Bek==
 ==Kryeipeshkv i Kanterberit==
 ==Mosmarrveshje me Henrin e I==
 ==Besimi dhe arsyeja==
-Sipas Sh.Anselmin, [[arsyeja]] njerzore nuk është aspak ne kundershtim me [[Feja|fene]], perkundrazi, është nje vegel kryesore për pasqyrimin teologjik. Sigurisht, kerkimi i se [[E vërteta|vertetes]] ka si themel me pare fene; prandaj, ai thote:
+Sipas Sh.Anselmin, [[arsyeja]] njerzore nuk është aspak në kundërshtim me [[Feja|fenë]], përkundrazi, është një vegël kryesore për pasqyrimin teologjik. Sigurisht, kërkimi i së [[E vërteta|vërtetës]] ka si themel më parë fenë; prandaj, ai thotë:
-<!--{{Wikiquote|...}}-->:"(...) besoj për te kuptuar, dhe nese me pare nuk do te besoj, nuk do te mundem te kuptoj."
+<!--{{Wikiquote|...}}-->:"(...) besoj për të kuptuar, dhe nëse më parë nuk do të besoj, nuk do të mundem të kuptoj."
-Pra, Anselmi merr nga [[Shën Agostini]] formulen: "credo ut intelligam, intelligo ut credam" (d.m-th- "besoj për te kuptuar, kuptoj për te besuar"). Megjithkete, feja ne vete nuk mjafton, ajo kerkon shfaqje dhe bindje arsyetore.
+Pra, Anselmi merr nga [[Shën Agostini]] formulën: "credo ut intelligam, intelligo ut credam" (d.m-th- "besoj për të kuptuar, kuptoj për të besuar"). Megjithkëtë, feja në vete nuk mjafton, ajo kërkon shfaqje dhe bindje arsyetore.
 ==Dëshmitë e qënësisë së Perëndisë==
-Kerkimi i Anselmit është perqendruar i gjithi mbi figuren e [[Perëndia|Perendise]], ne te cilen ve dy problematika: qënësinë e Tij dhe natyren e Tij. Dallimesi te tilla trajtohen ne ''"Monologion"''.
+Kërkimi i Anselmit është përqëndruar i gjithi mbi figurën e [[Perëndia|Perëndisë]], në të cilën vë dy problematika: qënësinë e Tij dhe natyrën e Tij. Dallimësi të tilla trajtohen në ''"Monologion"''.
-Ketu ai shkruan: ''"eshte ky problemi qe perkrah dhe njezon kerkimet e mia".''
+Këtu ai shkruan: ''"është ky problemi që përkrah dhe njëson kërkimet e mia".''
-Anselmi jep 4 deshmi qe mund te provojne, duke u nisur nga bota, qe Perendia eshte. Dhe prandaj, keto deshmi perkufizohen "prova [[a posteriori]]":
+Anselmi jep 4 dëshmi që mund të provojnë, duke u nisur nga bota, që Perëndia është. Dhe prandaj, këto dëshmi përkufizohen "prova [[a posteriori]]":
-* 1. Cdokush anon te pervetesoje gjerat qe gjykon se janë te mira. Por nese ka gjera te mira, parimi i tyre duhet te jete i vetem. Duhet te jete pra nje Miresi Absolute.
+* 1. Çdokush anon të përvetësojë gjërat që gjykon se janë [[E mira|të mira]]. Por nëse ka gjëra të mira, parimi i tyre duhet të jetë i vetëm. Duhet të jetë pra një Mirësi Absolute.
-* 2. Qenia e madhesive te ndryshme percakton qenesine e nje madhesie qe perfshin gjithe te tjerat, pjese e se ciles ato te gjitha jane.
+* 2. Qënia e madhësive të ndryshme përcakton qënësinë e një madhësie që përfshin gjithë të tjerat, pjesë e së cilës ato të gjitha janë.
-* 3. Cdo gje qe eshte, apo është ne virtyt te dickaje, ose është ne virtytin e asgjese. Pra, meqe është ne virtyt te asgjese nuk është asgjeja vete, e meqe dicka eshte, ajo do te jete fale nje Qenie Eprore, te qenit ne virtyt (te ndonje gjeje).
+* 3. Çdo gjë që është, apo është në virtyt të diçkaje, ose është në virtytin e asgjësë. Pra, meqë është në virtyt të asgjësë nuk është asgjëja vetë, e meqë diçka është, ajo do të jetë falë një Qënije Eprore, të qënit në virtyt (të ndonjë gjëje).
-* 4. Trajtuar nga hierarkia e qenieve te gjalla. Duhet te jete nje qenie ne majen e hierarkise qe është e persosur. Nje persosje paresore dhe absolute.
+* 4. Trajtuar nga hierarkia e qënieve të gjalla. Duhet të jetë një qënie në majën e hierarkisë që është e përsosur. Një përsosje parësore dhe absolute.
-==Çështja e problemit ontologjik apo deshmite "[[a priori]]".==
+==Çështja e problemit ontologjik apo dëshmitë "[[a priori]]".==
 ==Fjala dhe dituria==
 ==Veprat==