Teatri Kombëtar i Sllovakisë
Teatri Kombëtar i Sllovakisë (sllovakisht: Slovenské národné divadlo, shkurt. SND) është teatri profesionist më i vjetër në Sllovaki, i përbërë nga tre ansamble: opera, baleti dhe drama. Historia e tij fillon menjëherë pas krijimit të Republikës së parë Çekosllovake në 1918. Ai ndodhet në kryeqytetin Bratisllavë. Teatri aktualisht është i bazuar në dy ndërtesa të veçanta: ndërtesa historike e Neo-Rilindjes në Gorkého 2 (Hviezdoslavovo námestie) dhe ndërtesa e re SND në Qytetin e Vjetër, e hapur më 14 prill 2007, në Pribinova 17. Shfaqjet zhvillohen në shumicën e ditëve të vitit. Teatri Kombëtar i Sllovakisë ka përfaqësuar kulturën sllovake në turnetë e tij të shumta jashtë vendit.
Historik
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Ideja e një teatri profesionist sllovak filloi dalëngadalë të materializohej pas krijimit të Republikës së Çekosllovakisë. Në vitin 1919, Kooperativa SND porositi krijimin e Teatrit Kombëtar Sllovak (SNT). Kooperativa lidhi një kontratë me drejtorin e Kompanisë Bohemiane Lindore, Bedřich Jeřábek. Ishte ansambli i tij i operës dhe dramës që në vitin 1920 filloi të funksiononte të tre ansamblet SND (dramë, opera, balet) në ndërtesën e ish-teatrit komunal.
Shfaqja e parë, dhënë më 1 Mars 1920, ishte opera "Puthja" (The Kiss) Hubička nga kompozitori çek Bedřich Smetana. Një ditë më vonë, ansambli i dramës prezantoi shfaqjen "Mariša" të vëllezërve Alois dhe Vilém Mrštík. Ansambli i baletit bëri debutimin e tij me një produksion të "Coppélia" nga Léo Delibes më 19 maj 1920. Edhe shfaqja e parë në sllovakisht u zhvillua në maj të po atij viti, me interpretime të pjesëve me një akt Hriech dhe V službe nga Jozef Gregor-Tajovský.
Pjesa më e madhe e repertorit origjinal të teatrit u shfaq në gjuhën çeke,sepse nuk kishte mjaft pjesë sllovake, përkthime, aktorë ose këngëtarë. Aktorët e parë profesionistë sllovakë Andrej Bagar, Janko Borodáč, Oľga Borodáčová, Jozef Kello dhe Gašpar Arbét, formuan bërthamën e ansamblit të dramës së SND.
Ansamblet SND fillimisht luajtën në tre ndërtesa të ndryshme - ansambli i dramës luhej në ndërtesën e Teatrit Pavel Országh Hviezdoslav në rrugën Laurinská dhe në skenën e vogël të Teatrit Kombëtar Sllovak në Dostojevského rad. Opera dhe baleti u vendosën në një ndërtesë historike në sheshin Hviezdoslav.
Më 14 prill 2007, SND u zhvendos në një ndërtesë të re në rrugën Pribinova nr. 17, në të cilin të tre ansamblet luajtën nën një çati. Hapësira ka 1700 vende. Përveç ndërtesës së re të SND-së, kompania teatrore vazhdon të përdorë edhe ndërtesën historike, ku ende zhvillohen shfaqje operash, baleti dhe drame.
Ky teatër, në fillim u drejtua nga artistë çekë (si Oskar Nedbal, drejtor gjatë viteve 1923-1930). Shfaqja e parë ishte opera çeke . Më 1932, ansambli i dramës u nda në SNT Slovak Drama Company udhëhequr nga Janko Borodáč dhe në SNT Czech Drama Company udhëhequr nga V. Šulc. Kompania e Dramës Çeke ndaloi së operuari kur u detyrua ta linte Sllovakinë në vitin 1938. Që atëherë, ansambli i dramës ka performuar vetëm në sllovakisht, por në ansamblin e operas kishte çekë edhe pas vitit 1945. Në vitet e fundit, operat janë prezantuar në gjuhët e tyre origjinale.
Fillimisht, tre ansamblet ishin aktive në ndërtesën e vjetër të Teatrit Kombëtar të Sllovakisë. Nga viti 1955 deri në fillim të vitit 2007, kompania e dramës performoi në P. O. Hviezdoslav Theatre dhe nga viti 1962 deri në 2006 edhe në një dhomë-teatër të quajtuar Malá scéna SND (SND Small Stage, Skena e Vogël SND). Që nga viti 2007, ansamblet kanë performuar vetëm në ndërtesën e vjetër të Teatrit Kombëtar të Sllovakisë të hapur në prill të vitit 2007.
Kompania e dramës u formësua nga drejtorët Janko Borodáč, F. Hoffman, J. Jamnický, J.Budský, T. Rakovský, K. I. Zachary, P. Haspra, M. Pietor dhe drejtori aktual – Dušan Jamrich.
Ansambli i operas u udhëhoq nga dirigjentët si Oskar Nedbal, K. Nedbal, J. Vincourek dhe T. Frešo, dhe drejtorët duke përfshirë V. Šulc dhe M. Wasserbauer. Opera u bë e njohur nëpër botë nën udhëheqjen e dirigjentit çek Oskar Nedbal, i cili po ashtu paraqiti operat e para sllovake të Jozef Levoslav Bella dhe V. Figuš Bystrý, kurse nën drejtimin e K. Nedbal u përmirësua programi i dramës.
Një gjallërim i madh ndodhi pas Luftës së Dytë Botërore. SND-ja dëshmoi rritjen e operës moderne sllovake nga Eugen Suchoň, Ján Cikker, Alexander Moyzes, Tibor Andrašovan, T. Frešo, dhe shumë të tjerë. Shumë këngëtarë nga SND-ja janë të famshëm në botë, p.sh. Edita Grúberová, Lucia Popp, Peter Dvorský, R. Petrák, S. Kopčák, M. Hajóssyová, E. Jenisová, J. Galla, Jozef Kundlák, dhe shumë të tjerë.
Ansambli i baletit u rrit nga një grup i vogël në vitin 1920 dhe sot është një ansambël i madh.
Ndërtesa e vjetër
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Emri fillestar i këtij teatri ishte: Teatri i Qytetit (Hungarian: Városi Színház-German: Stadt-Theater)
E vendosur në sheshin Hviezdoslav, ndërtesa e Neo-Rilindjes u ngrit gjatë viteve 1885-1886 gjatë periudhës së Austro-Hungarisë, bazuar në një projekt të arkitektëve vjenezë Fellner & Helmer, të cilët projektuan ndërtesa teatrore në qytete të ndryshme evropiane. Ai u hap si "Teatri i Qytetit" më 22 shtator 1886, me operën "Bánk bán" nga Ferenc Erkel, e cila është një nga operat më të rëndësishme hungareze. Si shenjë e rëndësisë së kësaj ngjarjeje, në ceremoni morën pjesë Kálmán Tisza, kryeministri i atëhershëm hungarez dhe i gjithë kabineti i tij, si dhe shkrimtari i njohur hungarez Mór Jókai. Performanca gala u drejtua nga vetë Ferenc Erkel.
Ndërtesa origjinale ishte projektuar për 1000 spektatorë dhe u ndriçua duke përdorur 800 llamba me gaz, ndërsa auditori kishte një llambadar me 64 llamba.
Nga brenda teatri ishte zbukuruar me afreske nga piktori vendas nga Pressburg/Pozsony Kornél Spányik dhe me piktura nga artisti nga Mynihu Willibald Leo von Lütgendorff-Leinburg.
Afresket nga Willibald Leo von Lütgendorff-Leinburg
Ndërtesa u restaurua midis viteve 1969 dhe 1972, kur një ndërtesë teknike e re moderne iu shtua nga pas strukturës së vjetër. Ajo paraqiste një llampadar unik me 2,532 llamba, duke krijuar miliona kombinime dritash për programe tn parazgjedhura.
Teatri i Qytetit përdorej nga kompanitë teatrore profesioniste gjermane dhe hungareze, por në fillim të vitit 1919 (me krijimin e Çekosllovakisë), ai u përdor nga ansamblet çeke dhe më pas edhe nga ato sllovake (shih më sipër). Në vitin 1920 ai u quajt Teatri Kombëtar i Sllovakisë.
Ndërtesa e re u rikonstruktua në në faqen e mëparshme të stilit klasik të teatrit të ndërtuar në vitin 1776, ndërtesa e parë permanente e teatrit në Sllovakinë e sotme, e cila ishte shembur në vitin 1884.
Skulptori austriak Viktor Oskar Tilgner ndërtoi përpara teatrit në vitin 1888 shatërvanin "Ganymede" .
Ndërtesa e re
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Dizajni i ndërtesës së re filloi në fillim të viteve 1980, kurse ndërtimi i saj filloi në vitin 1986. Për shkak të mungesës së fondeve, ndërtesa ishte në ndërtim (me ndërprerje të gjata) për 21 vjet, gjë që rriti koston e planifikuar nga 875 milionë në 5 miliard krona sllovake.[1]
Ndërtesa u hap më në fund më 14 prill 2007 dhe përmban 3 ansamblet e Teatrit Kombëtar Sllovak. Ndërtesa u projektua për të mikpritur 1700 spektatorë në të njëjtën kohë në të tre seksionet.
Personalitete të shquara
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- Oskar Nedbal (director, 1923–1930)
- Eugen Suchoň
- Ján Cikker
- Alexander Moyzes
Këngëtarë