Teizmi
Ky artikull ose seksion duhet të përmirësohet sipas udhëzimeve të Wikipedia-s. |
Teizmi' (gr. θεός theós „zot“ dhe -ismus) Në kuptimin më të ngushtë të besimit se ai (vetëm) një personal, jashtëzakonshëm, është vendimi mbi të gjitha Zotit të krijimit. Në kuptimin më të gjerë është se besimi i përgjithshëm do të thotë se të paktën një Zoti është. Teizëm në kuptim të gjerë përfshin deizëm dhe [Politeizmi] [] një.[1]
Teizmit e sheh zotin si krijues të botës ne tokë, i cili gjithashtu merr dhe drejton. Perëndia është i jashtëzakonshëm në fetë teiste, kryesisht, në pjesë, ai ka gjithashtu [imanencë [| imanent]] elemente / format. Ai e bën të vërtetë në botë (të tilla si mrekulli dhe argumentet), por është tërësisht në [substancë []] e tyre (dual e Krijuesit dhe [krijimit []]) të ndryshme. Në këtë teizëm vetë thelbësisht nga Panteizmi.
Termi është përdorur si një term kategorizimin e [filozofisë [i] fesë] në [zbulimit []] (shekulli 17) dominuar mbi [ateizmi []], por edhe si një diferencim nga deizëm.
Koncepte kufizuese
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Brenda teizëm mund të dallohen
- Monoteizmi (ka vetem nje zot)
- Henoteizëm (ka shume zota dhe nder ta nje qe eshte me lart se te tjeret)
- Monolatrie (ka shume zota, por une nderoj njeriun)
- Politeizmi (ka shume zota dhe perendi); politeizmi nuk i perket me së shumti percaktimit te mesiperm, meqe politeistet nuk njohin nje krijese eksplicite (sipas llogjikes „te ndertosh boten ne menyre aktive“) dhe i kuptojne forct e tyre si te botes se brendeshme.
Religjione teiste
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]jane
- Kristianizmi
- Islami
- Judaizmi
- Hinduizmi
- Bahai
- Tengrizmi (heute nur gering verbreitet, aber historisch vor allem in türkischen, mongolischen oder anderen zentral-asiatischen Völkern)
sowie historisch als henotheistische Religionen; nder te tjera
- Religjoni grek
- Religion romak
- Germanisches und keltisches Heidentum
Koncepte kufizuese
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Der Theismus wird unterschieden
- von Weltanschauungen, die keiner Götter bedürfen, insbesondere
- vom Agnostizismus, der die Frage der Existenz oder Nicht-Existenz von Göttern für nicht beantwortbar hält.
- vom Ignostizismus, der fordert, dass eine einheitliche Definition für "Gott" gegeben wird, bevor man die ansonsten sinnlose Frage nach dessen Existenz überhaupt beantworten kann.
- vom Atheismus, der die Existenz eines Gottes oder von Göttern verneint.
- vom Kosmotheismus, der die Welt als eine Einheit begreift, die sich selbst ordnet, ohne des gewollten Aktes eines Schöpfergottes zu bedürfen.
- vom Nihilismus, der jede Erkenntnismöglichkeit von Etwas abstreitet.
- von Weltanschauungen, bei denen Gott anders wahrgenommen wird
- vom Deismus, der zwar einen Gott als Schöpfer der Welt annimmt, aber nicht an seine weitere Einwirkung auf sie glaubt.
- vom Pandeismus, der zwar einen Gott als Schöpfer der Welt annimmt, aber nicht an seine weitere Einwirkung auf sie glaubt, weil Gott in der Schöpfung/Welt aufgegangen sei.
- vom Pantheismus, der die Natur und Gott als vollständig (und seit jeher) identisch ansieht.
- vom Panentheismus, der die Welt als Teil einer sich entwickelnden (bzw. sich selbst erfahrenden) Gottheit sieht.
- vom Theokratismus, der in Gott auch den Herrscher und nicht nur den Schöpfer des Universums sieht.
Eine scharfe Abgrenzung ist nicht möglich, da es vielfache Überschneidungen gibt.
Siehe auch
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Literatur
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- Swinburne, Richard: Gibt es einen Gott? Frankfurt: ontos, 2005. ISBN 3-937202-91-9
Weblinks
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Einzelnachweise
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^
- "Theismus", in Friedrich Kirchner, Wörterbuch der philosophischen Grundbegriffe, 5. Aufl., Leipzig 1907.
- "Theismus", in Meyers Großes Konversations-Lexikon, Band 19, 6. Aufl., Leipzig 1909.