Thema e Durrësit

Thema e Durrësit ishte një provincë ushtarako-civile bizantine (tema) e vendosur në Shqipërinë moderne, që mbulonte Bregdetin Adriatik të vendit. Ajo u themelua në fillim të shekullit IX dhe u emërua sipas kryeqytetit të saj, Dyrrhachium ( Durrësi i sotëm).

Historia

Data e saktë e krijimit të temës është e paqartë; një strateg i Durrësit dëshmohet në Taktikon Uspensky rr. 842, por mbijetojnë disa vula strategësh që datojnë nga dekadat e mëparshme. J.B. Bury propozoi krijimin e saj krahas temave të Peloponezit dhe Qefallonisë në fillim të shekullit IX, me historianin Jadran Ferluga që vendosi datën e themelimit të tij në mbretërimin e perandorit Nikeforos I ( r. 802–811 ). Kufijtë e saj nuk janë shumë të qartë. Në veri, ajo kufizohej me Temën e Dalmacisë dhe me principatën serbe të Dukles, dhe me Temën e Nikopolit në jug. Tema mbulonin bregdetin në mes, por sa larg ishin zgjeruar në brendësi të detit nuk është e sigurt: sipas Konstantin Jireçek, ai arriti aq larg sa Drishti dhe Pulati në veri, dhe Berat në qendër, dhe kufizohej me tokat të banuara me sllavë, pastaj deri në Devoll dhe Ohri në jug. Gjatë luftërave bizantine-bullgare të fundit të shekullit X dhe fillimit të shekullit XI, qyteti duket se ka qenë autonom ose ndonjëherë nën suzereninë bullgare.

Nga mesi i shekullit XI, guvernatori i saj mbante titullin doux ose katepano. Në vitet 1040–1041, trupat e temës, nën udhëheqësin e tyre Tihomir, u rebeluan dhe iu bashkuan revoltës së Peter Delianit.

Në fund të shekullit XI dhe në shekullin XII, qyteti i Durrësit dhe provinca e tij kishin një rëndësi të madhe për Perandorinë Bizantine. Qyteti ishte "çelësi i Shqipërisë" dhe pika kryesore e hyrjes për tregti, por edhe për pushtuesit nga Italia, dhe ishte në një vend ideal për të kontrolluar veprimet e sundimtarëve sllavë të Ballkanit Perëndimor. Kështu doux i Dyrrachium u bë autoriteti më i lartë bizantin në të gjithë provincat e Ballkanit Perëndimor. Dy guvernatorët e njëpasnjëshëm, Nikefor Brieni Plaku dhe Nikefor Basilaku, e përdorën këtë post si një pikënisje për ambiciet e tyre perandorake në fund të viteve 1070. Rajoni gjithashtu luajti një rol vendimtar në Luftërat Bizantine-Normane, duke u pushtuar nga normanët në vitet 1081-1084. Pas rimëkëmbjes së saj, perandori Aleksi I Komneni ia besoi komandimin e temës disa prej të afërmve të tij më të afërt. Megjithatë, magnatët e qytetit (arkontët) ruajtën ndikimin e tyre dhe autonomi të konsiderueshme veprimi gjatë gjithë kohës, dhe ishin ata që në vitin 1205, pas plaçkitjes së Kostandinopojës nga Kryqëzata e Katërt, ia dorëzuan qytetin venedikasve.

Lista e guvernatorëve të njohur

• Strateg i panjohur i Durrësit gjatë ambasadës së Leo Koirosfaktes në Bullgari (896/904)
• Leo Rhabdouchos, protoshpatar dhe strateg e Durrësit në vitin 917
• Kostandini, spatar perandorak dhe strateg i Durrësit (vulë e shek. VIII/IX)
• Niketa Pegoniti, patrik dhe strateg i Durrësit deri 1018
• Eustath Dafnomele, strateg i Durrësit nga viti 1018
• Basil Sinadeno, strateg i Durrësit deri rr. 1040
• Michael Dermokaiti, strateg i Durrësit nga rr. 1040
• Michael, patrik dhe katepan i Durrësit rr. 1043
• Pereno, doux i Durrësit rr. 1064
• Michael Maurex, vestiqe dhe katepan i Durrësit (vulë e datuar në vitet 1060/fillim të viteve 1070)
• Nikefor Brieni Plaku, doux i Durrësit në 1075–1077
• Nikefor Basilaku, protopredor dhe doux i Durrësit në 1078
• George Monomahato, doux i Durrësit në 1078–1081
• George Paleologu, 1081
• John Douka, doux i Durrësit në 1085–1092
• Gjon Komneni, sebastos dhe doux i Durrësit në 1092–1106
• Aleksi Komneni, 1106 – pas vitit 1108
• Pirogordi [Pyrrogeorgios?], doux i Durrësit në fillim të mbretërimit të Gjon Komnenit II dhe Gjergjit të Dukles I
• Aleksi Kontostefani, doux i Durrësit në çerekun e dytë të shekullit XII, gjatë mbretërimit të Gjon Komnenit II dhe Gjergjit të Dukles I
• Aleksi Brieni, doux i Durrësit dhe Ohrit, ndoshta diku midis viteve 1148 dhe 1156
• Aleks Douka, mesi i shekullit XII
• Konstandin Duka, rr. 1171
• Doux pa emër i Durrësit në vitin 1203

Shih edhe

• Durrësi
• Tema e Nikopojës
• Principatat arbërore
• Perandoria Bizantine

Literatura

• Angold, Michael (1997). The Byzantine Empire, 1025–1204: A Political History. New York and London: Longman. ISBN 0-582-29468-1. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
• Ducellier, Alain (1981). La façade maritime de l'Albanie au Moyen Age. Durazzo et Valona du ΧIe au XVe siècle [The Albanian Seaboard in the Middle Ages. Durazzo and Valona from the 11th to the 15th Century] (në frëngjisht). Thessaloniki: Institute for Balkan Studies.
• Nesbitt, John W.; Oikonomides, Nicolas, red. (1991). Catalogue of Byzantine Seals at Dumbarton Oaks and in the Fogg Museum of Art, Volume 1: Italy, North of the Balkans, North of the Black Sea. Washington, DC: Dumbarton Oaks Research Library and Collection. ISBN 0-88402-194-7. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
• Pertusi, A. (1952). Constantino Porfirogenito: De Thematibus (në italisht). Rome: Biblioteca Apostolica Vaticana.
• Stephenson, Paul (2004). Byzantium's Balkan Frontier: A Political Study of the Northern Balkans, 900–1204. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-77017-3. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
• Zakythinos, Dionysios (1941). "Μελέται περὶ τῆς διοικητικῆς διαιρέσεως καὶ τῆς ἐπαρχιακῆς διοικήσεως ἐν τῷ Βυζαντινῷ κράτει" [Studies on the administrative division and provincial administration in the Byzantine state]. Ἐπετηρίς Ἐταιρείας Βυζαντινῶν Σπουδῶν (në greqisht). 17: 208–274. hdl:11615/19494.