Ura e Nartës
Ura e Nartës (greqisht: Γεφύρι της Άρτας/Yefíri tis Ártas), është një urë guri osmane qe lidh dy brigjet e lumit Nartë (greqisht: Άραχθος/Árakhthos) në afërsi të qytetit Nartë në Greqi.
Ura u bë i famshëm nga baladën popullore legjendare, e cila është gati sakrificës njerëzore. Nga balada, një numër të madh fjalësh të urta greke dhe shprehjeve të zakonshme u ngrit, lidhur me vonesa të pafundme, si në tekstin e baladës "Gjithë ditën që po ndërtonin atë, dhe në natën ajo do të rrëzohet".
Ura e Nartës dhe legjenda
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Megjithatë, sipas disa traditave, ura e Nartës u ndërtua në kohen e Despotatit të Epirit kur Narta bë kryeqyteti i shtetit, ndoshta nën Mihail II Duka (1230-1271). Datat e tjera për ndërtimin e urës janë në vitëve 1602-1606 ose 1613.[1] Serafimi, Kryepeshkopi i Nartës, ka vërejtur se ura është ndërtuar, sipas një tradite, nga një bakall Nartiot. Prej viteve 1881-1912, pika kufitare dhe dogana ishte në mes të urës dhe ashtu e kufiri midis Perandoria Osmane dhe Mbretëria e Greqisë.[1]
Sipas baladën popullore të këngave trimash/kreshnikësh greke, çdo ditë 60 nxënësit dhe 45 zejtarë ose muratorë, nën udhëheqjen e krye ndërtuesi, u përpoq për të ndërtuar një urë, por themelet e saj u shemb çdo natë. Së fundi një zog me zë të njeriut informoi krye ndërtuesit se në mënyrë për urën që të mbetet në këmbë, ai duhet të sakrifikojë gruan e tij. Si gruaja ishte duke u vrarë, duke vendosur brenda në themelet e ndërtimit, ajo fliste mallkime që përfundonin me bekime.
Paralele
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Ideja se një ndërtesë e madhe nuk mund të ndërtohet pa një sakrificë njerëzore ("mbyllje brenda" e njëriut në ndërtimin), ishte gjithashtu e zakonshme në folklorin e popujve të tjerë të Ballkanit, si bullgarët, serbët, shqiptarët dhe rumunët; për shembull, legjenda rumun i Meşterul Manole ose legjenda shqiptar i Rozafës. Kështu, krye ndërtuesi duke u detyruar për të sakrifikuar gruan e tij në këtë mënyrë është një temë e zakonshme në këngë popullore të rajonit Ballkan.[2] Një element përsëritur e fabulat është vendimi i krye ndërtuesit të sakrifikojë gruan që vjen herë të parë në vendin e ndërtimit ti sjellë atyre ushqim. Të gjithë përveç njërit thyejnë premtimin e tyre dhe i tregojnë gratë e tyre për të ardhur vonë, kurse gruaja i ndërtues i ndershëm është që sakrifikohet.[3][4]
Një nga legjendat e lidhur me Merlinin është ajo me Vortigern, mbreti i Anglisë, kush ndërtonte një kullë që të mbrojë veten nga Ambrosius dhe Uther Pendragon. Ashtu si Ura e Nartës, sa herë e mbaronin punën e një ditës në kullë, ajo do të shembet në natën dhe këshilltarët e Vortigernit rekomandoi që një fëmijë duhet sakrifikuar dhe përzierjen gjakun e tij me tretësirë ndërtimi, që të parandaluar kolapsin.
Këngët
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Legjenda është e njohur në mesin e shqiptarëve nga Çamëria dhe është vënë në këngë. Më poshtë janë dy shembuj të legjendës nga Çamëria. Kënga e parë është nga rajonet qendrore të Çamërisë, ndërsa kënga e dytë është nga periferia e rajoneve shqipfolëse dhe në afërsi të Nartës. Të dyja këngët janë në dialektin çamërisht të shqipes.
URA E NARTËS KUR ISHTE BËNË[5] |
URËN E NARTËS NDËRTOJMË[6] |
Shih edhe
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- Artemis Leontis, "The Bridge between the Classical and the Balkan", The South Atlantic Quarterly 98:4:625-631 (1999) at MUSE On understanding the place of the Bridge of Arta in the literary landscape.
Lidhje të jashtme
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ a b Leontis 1999
- ^ Моллов, Тодор (14 gusht 2002). "Троица братя града градяха" (në bullgarisht). LiterNet. Marrë më 2007-05-19.
- ^ БЪЛГАРСКО НАРОДНО ТВОРЧЕСТВО В ДВАНАДЕСЕТ ТОМА. Том VІІІ: Трудово-поминъчни песни. ЕИ "LiterNet" Варна. Второ издание, 2006 [1]
- ^ Српске народне пјесме. Скупио их и на свијет издао Вук Стеф. Караџић.Технологије, издаваштво и агенција Београд, 11. октобар 2000 [2] Arkivuar 3 gusht 2016 tek Wayback Machine
- ^ Fatos Mero Rrapaj (1983). Këngë popullore nga Çamëria. Akademia e Shkencave e RPS të Shqipërisë, Instituti i Kulturës Popullore. f. 399-400.
- ^ Rrapaj. Këngë popullore nga Çamëria. 1983. f. 401-403. "Kjo këngë është mbledhur nga Mirushe Roka, 90 vjeç, analfabete, nga fshati Rokë i Llurit (Fillpjadhës), refugjate e vitit 1925."
- ^ Qytezë të vogël në Çamërinë e Jugut, midis rrugës Prevezë — Filipjadhë.
- ^ Është një nga rastet e rralla ku përmënden emrat e vëllezërve.
- ^ Thonë se kur kalojnë njerëz mbi këte urë, në kohën kur lumi del mbi nivelin e shtratit, ura dridhet, gruaja e murosur rënkon e bashkë me këtë dëgjohet edhe pëllitja e demit e blegërima e dashit.
Wikisource Burime dhe tekste të plota |