Vallja e Zallongut

Gratë Suliote nga Ary Scheffer (1795-1858).

Termi Vallja e Zallongut ose Vaji i Zallogut lidhet me ngjarjen e historisë suliote dhe bëhet fjalë për vrasjen masive të grave nga Suli dhe fëmijeve të tyre gjatë Luftrat Suliote në vitin 1803, në afërsi të fshatit Zallong, në Epir. Emri lidhet edhe me një valleje të kënduar popullore qe ka lidhje me këtë ngjarje. Egziston një këngë e këtillë e valleje të kënduar shqiptare dhe quhet Vallja e Zallongut (njohur edhe si "Vaji i Zallogut").

Historia

Gjatë luftrave Suliote në dhjetor të vitit 1803, Suliotët filluan evakuimin e rajonit Sul pas disfatës së tyre nga ushtarët e Ali Pasha Tepelenës. Gjatë evakuimit, një grup i vogël të grave Suliote dhe fëmijëve së tyre u bllokuan nga trupat e Aliut në malet e Zallongut në Epir. Për të shmangur kapjen, gratë hodhën fëmijët e tyre dhe pastaj veten e tyre nga një shkëmb të madhe, kryerjen e vetëvrasjes. Sipas legjendës, ata u hodh poshtë greminës njëri pas tjetrit duke kënduar dhe vallëzuar. Incidenti shpejt u bë i njohur në të gjithë Evropën. Në Sallonin e Parisit të vitit 1827, artisti francez Ary Scheffer ekspozuar dy piktura romantike, një prej të cilave u quajt Les Femme Souliotes ("Gratë Suliote"). Sot, një monument në faqen e malit Zallong përkujton sakrificën e tyre.

Kënga

Një valle-këngë shqiptare quajtur Vallja e Zallongut është zhvilluar me lirike që i referohen të njëjtën vetëvrasje në masë të sipërpërmendur:

Vallja e Zallongut në gjuhën Shqip

Lamtumirë, o Sul, i shkretë, se po ndahemi per jetë. Lamtumirë, o Sul i shkretë, se na do t’ikim për jetë. Ne po vdesim për liri, se nuk duam skllavëri. Lamtumirë, ju male e fusha, na e punoi Pilo Gusha, I pabesi faqezi, s’pati turp, as perëndi. Lamtumirë, o fusha e male, ne vdesim pa frikë fare. Jemi bila shqipëtare, vdesim duke hedhur valle. Lamtumirë, o Sul i shkretë, lamtumir’ për gjithë jetë.

Ka një valle-këngë popullore greke për këtë ngjarje, e cila është e njohur dhe kërcyer në Greqi e sotme. Kënga folklorike greke "Vallja i Zallongut" ka këto lirike mëposhtme:

Greqisht

Shqip

Έχε γεια καημένε κόσμε, έχε γεια γλυκιά ζωή Και ’συ δύστυχη πατρίδα έχε γεια παντοτινή. Έχετε γεια βρυσούλες λόγγοι, βουνά, ραχούλες Έχετε γεια βρυσούλες και σεις Σουλιωτοπούλες Στη στεριά δε ζει το ψάρι ούτ’ ανθός στην αμμουδιά Κι οι Σουλιώτισσες δεν ζούνε δίχως την ελευθεριά. Έχετε γεια βρυσούλες ... Οι Σουλιώτισσες δε μάθαν για να ζούνε μοναχά Ξέρουνε και να πεθαίνουν να μη στέργουν στη σκλαβιά. Έχετε γεια βρυσούλες ...

Lamtumirë botë e varfër, Lamtumirë jetë e ëmbël, edhe ti, vendi im i varfër, Lamtumirë për gjithmonë Lamtumirë burime, luginat, malet dhe kodrat Lamtumirë burime Dhe ju, gratë e Sulit Peshku nuk jeton dot në toke As lulja ne rërë dhe gratë e Sulit nuk jetojnë dot pa liri Lamtumirë burime, ... Gratë e Sulit Nuk dine vec te mbijetojne Ato dine si të vdesin e jo te durojne skllavërinë Lamtumirë burime. ...

Këngë të tjera ekzistojnë në gjuhën shqipe për ngjarjet të ngjashme që i ka ndodhur Suliotëve, si në fshatin Rrënjasë. Këtu trupat e Ali Pashës rrethuan disa gra Suliot dhe ato zgjodhën vdekjen në vend të robërisë.

Moskua1 në këmbë, foshnjën përdhe ka lënë, Qëllon a s’qëllon kjo grua, deli grua, Pushka top gjithçka zhurit. "Vështrojuni një çikë more, si jeni bërë meit!" Edhe muret u bënë hi, po Dhespua përherë në këmbë, Nuseve ç’u thërret, me zë e me gjëmë. "Skllave të turkut bija, a mund të bëhemi ne? Pas meje, mori nuse, vendin e kemi atje!"

¹ Dhespo ishte grua e Jorgo Boçarit dhe Mosko ishte grua i Llambro Xhavellës.

Shih edhe

• vetëvrasje

Referime

• Athanassoglou-Kallmyer, Nina M. (1989). French Images from the Greek War of Independence (1821-1830): Art and Politics under the Restoration. New Haven, Connecticut: Yale University Press. ISBN 0-300-04532-8. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
• International Folk Music Council (1954). Journal of the International Folk Music Council, Volumes 6-10. Cambridge, England: Published for the International Folk Music Council by W. Hefner & Sons. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
• Mynatt, Constance Virginia; Kaiman, Bernard D. (1968). Folk Dancing for Students and Teachers. Dubuque, Iowa: Wm. C. Brown Co. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
• Papaspyrou-Karadēmētriou, Euthymia; Lada-Minōtou, Maria; Ethniko Historiko Mouseio (Greece) (1994). The National Historical Museum. Athens, Greece: Historical and Ethnological Society of Greece. ISBN 960-85573-0-5. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
• Pritchett, William Kendrick (1996). Greek Archives, Cults, and Topography. Amsterdam, The Netherlands: J.C. Gieben. ISBN 90-5063-147-9. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
• Pritchett, William Kendrick (1991). The Greek State at War, Volume 5. Berkeley, California: University of California Press. ISBN 0-520-07374-6. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
• Mero Rrapaj, Fatos (1983). Këngë popullore nga Çamëria [Popular songs from Chameria]. Tirana, Albania.: Akademia e Shkencave e RPS të Shqipërisë, Instituti i Kulturës Popullore. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
• Royal Society of Canada (1943). Mémoires de la Société Royale du Canada. Ottawa, Cananda: Royal Society of Canada. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
• Sakellariou, M. V. (1997). Epirus: 4000 Years of Greek History and Civilization. Athens, Greece: Ekdotike Athenon. ISBN 960-213-371-6. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
• Sako, Zihni, red. (1961). Mbledhës të Hershëm të Folklorit Shqiptar (1635-1912). Tirana, Albania: Instituti i Folklorit, Sektori i Folklorit Letrar. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)