Jump to content

Vetëvrasja

Përpunoni lidhje
Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
(Përcjellë nga Vetëvrasje)
Vetëvrasja
Le Suicidé nga Édouard Manet
SpecialitetPsikiatria, psikologji klinike, puna sociale klinike
Fillimi15–30 dhe 70+ vjeç[1]
Faktor rrezikuesDepresioni, çrregullimi bipolar, autizmi, skizofrenia, çrregullim personaliteti, çrregullim ankthi, alkoolizmi, abuzimi i substancave[2][3][4][5]
ParandalimiKufizimi i aksesit në metodat e vetëvrasjes, trajtimi i çrregullimeve mendore dhe keqpërdorimi i substancave, raportimi i kujdesshëm në media për vetëvrasjen, përmirësimi i kushteve sociale dhe ekonomike[2]
Shpeshtësia12 për 100,000 në vit[6]
Vdekje793,000 / 1.5% e vdekjeve (2016)[7][8]

Vetëvrasja është akti i shkaktimit të qëllimshëm të vdekjes tënde. [9] Çrregullime mendore (përfshirë depresionin, çrregullimin bipolar, çrregullimet e spektrit të autizmit, skizofreninë, çrregullimet e personalitetit , çrregullimet e ankthit), besimet nihiliste, çrregullimet fizike (si sindroma e lodhjes kronike ) dhe çrregullimet e përdorimit të substancave(përfshirë çrregullimin e përdorimit të alkoolit dhe përdorimin dhe tërheqjen nga benzodiazepinat ) jane faktorë rreziku. [2] [3] [5] [10] Disa vetëvrasje janë akte impulsive për shkak të stresit (si nga vështirësitë financiare ose akademike), problemet e marrëdhënieve (të tilla si ndarjet ), ose ngacmimi. [2] [11] [12] Ata që kanë tentuar më parë vetëvrasje janë në një rrezik më të lartë për përpjekjet e ardhshme. [2] Përpjekjet efektive për parandalimin e vetëvrasjes përfshijnë kufizimin e aksesit në metodat e vetëvrasjes – të tilla si armët e zjarrit, drogat dhe helmet; trajtimin e çrregullimeve mendore dhe keqpërdorimit të substancave; raportim i kujdesshëm i mediave për vetëvrasje; dhe përmirësimin e kushteve ekonomike. [2] [13] Edhe pse linjat telefonike të krizës janë të zakonshme, ato nuk janë studiuar mirë. [14]

Metoda më e përdorur e vetëvrasjes ndryshon midis vendeve dhe është pjesërisht e lidhur me disponueshmërinë e mjeteve efektive. [15] Metodat e zakonshme të vetëvrasjes përfshijnë varjen, helmimin me pesticide dhe armët e zjarrit. [16] [17]Vetëvrasjet rezultuan në 828,000 vdekje globale në 2015, një rritje nga 712,000 vdekje në 1990. Kjo e bën vetëvrasjen shkakun e 10-të kryesor të vdekjeve në mbarë botën. [18] [6]

Përafërsisht 1.5% e të gjitha vdekjeve në mbarë botën janë nga vetëvrasja. [8] Në një vit të caktuar, kjo është afërsisht 12 për 100,000 njerëz. [19] Përqindjet e vetëvrasjeve janë përgjithësisht më të larta tek meshkujt sesa tek femrat, duke filluar nga 1.5 herë më shumë në botën në zhvillim deri në 3.5 herë në botën e zhvilluar . [1] Vetëvrasja në përgjithësi është më e zakonshme tek ata mbi 70 vjeç; megjithatë, në disa vende, ata të moshës nga 15 deri në 30 janë në rrezikun më të lartë. [1]Evropa kishte normat më të larta të vetëvrasjeve sipas rajoneve në vitin 2015. [20] Ka rreth 10 deri në 20 miliona tentativa për vetëvrasje jo fatale çdo vit. [21] Përpjekjet jo-fatale për vetëvrasje mund të çojnë në lëndime dhe paaftësi afatgjata. [22]Në botën perëndimore, përpjekjet janë më të zakonshme mes të rinjve dhe femrave. [22]

Pikëpamjet mbi vetëvrasjen janë ndikuar nga tema të gjera ekzistenciale si feja, nderi dhe kuptimi i jetës. [23] [24] Fetë abrahamike tradicionalisht e konsiderojnë vetëvrasjen si një ofendim ndaj Zotit për shkak të besimit në shenjtërinë e jetës. [25] Gjatë epokës samurai në Japoni, një formë vetëvrasjeje e njohur si seppuku (腹切り, harakiri ) respektohej si një mjet për të kompensuar dështimin ose si një formë proteste. [26] Sati, një praktikë e jashtëligjshme nga britanikët, priste që e veja indiane të vriste veten në zjarrin e funeralit të burrit të saj, ose me dëshirë ose nën presionin e familjes dhe shoqërisë. [27] Vetëvrasja dhe tentativa për vetëvrasje, megjithëse më parë ishin të paligjshme, nuk janë më të tilla në shumicën e vendeve perëndimore. [28] Mbetet një vepër penale në disa vende . [29] Në shekujt 20 dhe 21, vetëvrasja është përdorur në raste të rralla si një formë proteste, dhe kamikazët dhe sulmet vetëvrasëse janë përdorur si taktikë ushtarake ose terroriste. [30] Vetëvrasja shpesh shihet si një katastrofë e madhe për familjet, të afërmit dhe mbështetësit e tjerë aty pranë dhe shihet negativisht pothuajse kudo në botë. [31] [32] [33]

Përkufizimet

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Vetëvrasje, nga latinishtja suicidium , është "akti i marrjes së jetës". [34] [35] Tentativa për vetëvrasje ose sjellje vetëvrasëse jo-fatale është vetëlëndim me të paktën një farë dëshirë për t'i dhënë fund jetës suaj që nuk rezulton me vdekje. [36] [37]Vetëvrasja e asistuar është kur një individ ndihmon një tjetër të sjellë vdekjen e tij në mënyrë indirekte duke ofruar ose këshilla ose mjete për qëllimin. [38] Kjo është në kontrast me eutanazinë, ku një person tjetër merr një rol më aktiv në sjelljen e vdekjes së një personi. [38] Idetë vetëvrasëse janë mendime për t'i dhënë fund jetës suaj, por që nuk bëjnë përpjekje aktive për ta bërë këtë. [36] Mund të përfshijë ose jo një planifikim ose qëllim të saktë. [37] Në një vrasje-vetëvrasje (ose vrasje-vetëvrasje), individi synon të marrë jetën e të tjerëve në të njëjtën kohë. Një rast i veçantë i kësaj është vetëvrasja e zgjatur, ku vrasja motivohet duke i parë të vrarët si zgjatim të vetes së tyre. [39] Vetëvrasja në të cilën arsyeja është se personi ndjen se nuk është pjesë e shoqërisë njihet si vetëvrasje egoiste . [40]

Në vitin 2011, Qendra për Parandalimin e Vetëvrasjeve në Kanada zbuloi se folja normale në kërkimin shkencor dhe gazetarinë për aktin e vetëvrasjes ishte kryerja . [41] [42] Disa grupe avokuese rekomandojnë përdorimin e termave i mori jetën, vdiq nga vetëvrasja ose vrau veten në vend që të kryente vetëvrasje . [43] [44] [45] Associated Press Stylebookrekomandon shmangien e "vetëvrasjes së kryer" përveç në citatet e drejtpërdrejta nga autoritetet. Udhëzuesi i stilit të Guardian dhe Observer zhvlerëson përdorimin e "përkushtuar", [46] siç bën CNN . [47] Kundërshtarët e kryerjesargumentojnë se ajo nënkupton që vetëvrasja është kriminale, mëkatare ose moralisht e gabuar. [48]

Faktoret e rrezikut

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Faktorët që ndikojnë në rrezikun e vetëvrasjes përfshijnë çrregullimet mendore, keqpërdorimin e drogës, gjendjet psikologjike, situatat kulturore, familjare dhe sociale, genetic, përvojat e traumës ose humbjes dhe nihilizmin . [49] [50] Çrregullimet mendore dhe keqpërdorimi i substancave shpesh bashkëekzistojnë. [51] Faktorë të tjerë rreziku përfshijnë tentativën për vetëvrasje më parë, [52] disponueshmërinë e gatshme të një mjeti për të marrë jetën, një histori familjare të vetëvrasjes ose praninë e dëmtimit traumatik të trurit . [53] Për shembull, shkalla e vetëvrasjeve është gjetur të jetë më e madhe në familjet me armë zjarri sesa ato pa to. [54]

Problemet socio-ekonomike si papunësia, varfëria, të pastrehët dhe diskriminimi mund të shkaktojnë mendime vetëvrasëse. [55] [56] Vetëvrasja mund të jetë më e rrallë në shoqëritë me kohezion të lartë shoqëror dhe kundërshtime morale kundër vetëvrasjes. [57] Rreth 15–40% e njerëzve lënë një shënim vetëvrasjeje . [58] Veteranët e luftës kanë një rrezik më të lartë të vetëvrasjes pjesërisht për shkak të shkallës më të lartë të sëmundjeve mendore, të tilla si çrregullimi i stresit post-traumatik dhe problemet shëndetësore fizike që lidhen me luftën. [59] Gjenetika duket se përbën ndërmjet 38% dhe 55% të sjelljeve vetëvrasëse. [60] Vetëvrasjet mund të ndodhin gjithashtu si një grup lokal i rasteve. [61]

Shumica e hulumtimeve nuk bëjnë dallim midis faktorëve të rrezikut që çojnë në të menduarit për vetëvrasje dhe faktorëve të rrezikut që çojnë në përpjekje për vetëvrasje. [62] [63] Rreziqet për tentativën për vetëvrasje dhe jo vetëm mendimet për vetëvrasje përfshijnë një tolerancë të lartë ndaj dhimbjes dhe një frikë të reduktuar nga vdekja. [64]

Shiko gjithashtu

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Referime

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
  1. ^ a b c Preventing suicide: a global imperative (në anglisht). WHO. 2014. fq. 7, 20, 40. ISBN 978-92-4-156477-9.
  2. ^ a b c d e f "Suicide Fact sheet N°398". WHO (në anglisht). prill 2016. Arkivuar nga origjinali më 4 mars 2016. Marrë më 3 mars 2016.
  3. ^ a b Hawton K, van Heeringen K (prill 2009). "Suicide". Lancet (në anglisht). 373 (9672): 1372–81. doi:10.1016/S0140-6736(09)60372-X. PMID 19376453.
  4. ^ De La Vega D, Giner L, Courtet P (mars 2018). "Suicidality in Subjects With Anxiety or Obsessive-Compulsive and Related Disorders: Recent Advances". Current Psychiatry Reports. 20 (4): 26. doi:10.1007/s11920-018-0885-z. PMID 29594718. S2CID 4549236. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  5. ^ a b Richa S, Fahed M, Khoury E, Mishara B (2014). "Suicide in autism spectrum disorders". Archives of Suicide Research (në anglisht). 18 (4): 327–39. doi:10.1080/13811118.2013.824834. PMID 24713024.
  6. ^ a b Värnik P (mars 2012). "Suicide in the world". International Journal of Environmental Research and Public Health (në anglisht). 9 (3): 760–71. doi:10.3390/ijerph9030760. PMC 3367275. PMID 22690161.
  7. ^ "Suicide across the world (2016)". World Health Organization. 27 shtator 2019. Arkivuar nga origjinali më 1 korrik 2004. Marrë më 16 tetor 2019. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  8. ^ a b Fazel S, Runeson B (janar 2020). "Suicide". New England Journal of Medicine (në anglisht). 382 (3): 266–74. doi:10.1056/NEJMra1902944. PMC 7116087. PMID 31940700.
  9. ^ Stedman's Medical Dictionary (në anglisht) (bot. 28th). Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins. 2006. ISBN 978-0-7817-3390-8.
  10. ^ Dodds TJ (mars 2017). "Prescribed Benzodiazepines and Suicide Risk: A Review of the Literature". The Primary Care Companion for CNS Disorders (në anglisht). 19 (2). doi:10.4088/PCC.16r02037. PMID 28257172.
  11. ^ Bottino SM, Bottino CM, Regina CG, Correia AV, Ribeiro WS (mars 2015). "Cyberbullying and adolescent mental health: systematic review". Cadernos de Saude Publica (në anglisht). 31 (3): 463–75. doi:10.1590/0102-311x00036114. PMID 25859714.
  12. ^ "Suicide rates rising across the U.S. | CDC Online Newsroom | CDC". www.cdc.gov (në anglishte amerikane). 11 prill 2019. Marrë më 19 shtator 2019. Relationship problems or loss, substance misuse; physical health problems; and job, money, legal or housing stress often contributed to risk for suicide.
  13. ^ Preventing Suicide A Resource for Media Professionals (PDF) (në anglisht). 2008. ISBN 978-92-4-159707-4.
  14. ^ Sakinofsky I (qershor 2007). "The current evidence base for the clinical care of suicidal patients: strengths and weaknesses". Canadian Journal of Psychiatry (në anglisht). 52 (6 Suppl 1): 7S–20S. PMID 17824349. Other suicide prevention strategies that have been considered are crisis centres and hotlines, method control, and media education... There is minimal research on these strategies. Even though crisis centres and hotlines are used by suicidal youth, information about their impact on suicidal behaviour is lacking.
  15. ^ Yip PS, Caine E, Yousuf S, Chang SS, Wu KC, Chen YY (qershor 2012). "Means restriction for suicide prevention". Lancet (në anglisht). 379 (9834): 2393–9. doi:10.1016/S0140-6736(12)60521-2. PMC 6191653. PMID 22726520.
  16. ^ "Suicide Fact sheet N°398". WHO (në anglisht). prill 2016. Arkivuar nga origjinali më 4 mars 2016. Marrë më 3 mars 2016.
  17. ^ Ajdacic-Gross V, Weiss MG, Ring M, Hepp U, Bopp M, Gutzwiller F, Rössler W (shtator 2008). "Methods of suicide: international suicide patterns derived from the WHO mortality database". Bulletin of the World Health Organization (në anglisht). 86 (9): 726–32. doi:10.2471/BLT.07.043489. PMC 2649482. PMID 18797649.
  18. ^ Hawton K, van Heeringen K (prill 2009). "Suicide". Lancet (në anglisht). 373 (9672): 1372–81. doi:10.1016/S0140-6736(09)60372-X. PMID 19376453.
  19. ^ Värnik P (mars 2012). "Suicide in the world". International Journal of Environmental Research and Public Health (në anglisht). 9 (3): 760–71. doi:10.3390/ijerph9030760. PMC 3367275. PMID 22690161.
  20. ^ "Suicide rates per (100 000 population)". World Health Organization (në anglisht).{{cite web}}: Mirëmbajtja CS1: Gjendja e adresës (lidhja)
  21. ^ Bertolote JM, Fleischmann A (tetor 2002). "Suicide and psychiatric diagnosis: a worldwide perspective". World Psychiatry (në anglisht). 1 (3): 181–5. PMC 1489848. PMID 16946849.
  22. ^ a b Chang B, Gitlin D, Patel R (shtator 2011). "The depressed patient and suicidal patient in the emergency department: evidence-based management and treatment strategies". Emergency Medicine Practice (në anglisht). 13 (9): 1–23, quiz 23–4. PMID 22164363.
  23. ^ Tomer, Adrian (2013). Existential and Spiritual Issues in Death Attitudes (në anglisht). Psychology Press. fq. 282. ISBN 978-1-136-67690-1.
  24. ^ Ritzer, George; Stepnisky, Jeffrey, red. (2011). The Wiley-Blackwell companion to major social theorists (në anglisht). Malden, MA: Wiley-Blackwell. fq. 65. ISBN 978-1-4443-9660-7.
  25. ^ God, Religion, Science, Nature, Culture, and Morality (në anglisht). Archway Publishing. 2014. fq. 254. ISBN 978-1-4808-1124-9.
  26. ^ Colt, George Howe (1992). The enigma of suicide (në anglisht) (bot. 1st Touchstone). New York: Simon & Schuster. fq. 139. ISBN 978-0-671-76071-7.
  27. ^ "Indian woman commits sati suicide" (në anglisht). Bbc.co.uk. 2002-08-07. Arkivuar nga origjinali më 2011-02-02. Marrë më 2010-08-26.
  28. ^ White, Tony (2010). Working with suicidal individuals : a guide to providing understanding, assessment and support (në anglisht). London: Jessica Kingsley Publishers. fq. 12. ISBN 978-1-84905-115-6.
  29. ^ Lester D (2006). "Suicide and islam". Archives of Suicide Research (në anglisht). 10 (1): 77–97. doi:10.1080/13811110500318489. PMID 16287698.
  30. ^ Aggarwal N (2009). "Rethinking suicide bombing". Crisis (në anglisht). 30 (2): 94–7. doi:10.1027/0227-5910.30.2.94. PMID 19525169.
  31. ^ Noyes, Russell Jr (1968-05-01). "The Taboo of Suicide". Psychiatry (në anglisht). 31 (2): 173–183. doi:10.1080/00332747.1968.11023545. ISSN 0033-2747. PMID 27780435.
  32. ^ Vaughan, Megan. "The 'discovery' of suicide in Africa". BBC (në anglishte britanike). Marrë më 2020-06-16.
  33. ^ "Suicide". World Health Organization (në anglisht). Marrë më 2020-06-16.
  34. ^ Stedman's Medical Dictionary (në anglisht) (bot. 28th). Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins. 2006. ISBN 978-0-7817-3390-8.
  35. ^ Issues in Law & Medicine, Volume 3 (në anglisht). National Legal Center for the Medically Dependent & Disabled, Incorporated, and the Horatio R. Storer Foundation, Incorporated. 1987. fq. 39.
  36. ^ a b Krug, Etienne (2002). World Report on Violence and Health (në anglisht). Vëll. 1. Genève: World Health Organization. fq. 185. ISBN 978-92-4-154561-7.
  37. ^ a b Turecki G, Brent DA (mars 2016). "Suicide and suicidal behaviour". Lancet (në anglisht). 387 (10024): 1227–39. doi:10.1016/S0140-6736(15)00234-2. PMC 5319859. PMID 26385066.
  38. ^ a b Gullota, Thomas P; Bloom, Martin (2002). Encyclopedia of Primary Prevention and Health Promotion (në anglisht). New York: Kluwer Academic/Plenum. fq. 1112. ISBN 978-0-306-47296-1.
  39. ^ Lester, David (2009). "Extended suicide". përmbledhur nga Wasserman, Danuta; Wasserman, Camilla (red.). Oxford textbook of suicidology (në anglisht). Oxford: Oxford University Press. fq. 134–36. doi:10.1093/med/9780198570059.003.0022. ISBN 978-0-19-857005-9.
  40. ^ Stein, George; Wilkinson, Greg (2007). Seminars in general adult psychiatry (në anglisht) (bot. 2nd). London: Gaskell. fq. 144. ISBN 978-1-904671-44-2.
  41. ^ Olson, Robert (2011). "Suicide and Language". Centre for Suicide Prevention. InfoExchange (në anglisht) (3): 4. Arkivuar nga origjinali më 6 maj 2012. Marrë më 15 maj 2013.
  42. ^ Beaton S, Forster P, Maple M (shkurt 2013). "Suicide and Language: Why we Shouldn't Use the 'C' Word". In Psych (në anglisht). 35 (1): 30–31. Arkivuar nga origjinali më 2014-08-15.
  43. ^ Beck AT, Resnik HL, Lettieri DJ, red. (1974). "Development of suicidal intent scales". The prediction of suicide (në anglisht). Bowie, MD: Charles Press. fq. 41. ISBN 978-0-913486-13-9.
  44. ^ "Recommendations for Reporting on Suicide" (PDF) (në anglisht). National Institute of Mental Health. 2001. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 27 prill 2013. Marrë më 15 maj 2013.
  45. ^ "Reporting Suicide and Self Harm" (në anglisht). Time To Change. 2008. Arkivuar nga origjinali më 2016-01-14. Marrë më 2 jan 2016.
  46. ^ "Guardian and Observer style guide: S". The Guardian (në anglisht). 4 maj 2021.
  47. ^ Ravitz, Jessica (11 qershor 2018). "The words to say -- and not to say -- about suicide". CNN (në anglisht).{{cite news}}: Mirëmbajtja CS1: Gjendja e adresës (lidhja)
  48. ^ Ball PB (2005). "The Power of words" (në anglisht). Canadian Association of Suicide Prevention. Arkivuar nga origjinali më 13 maj 2013. Marrë më 16 maj 2013.
  49. ^ Hawton K, Saunders KE, O'Connor RC (qershor 2012). "Self-harm and suicide in adolescents". Lancet (në anglisht). 379 (9834): 2373–82. doi:10.1016/S0140-6736(12)60322-5. PMID 22726518.
  50. ^ "Suicide Risk and Protective Factors|Suicide|Violence Prevention|Injury Center|CDC". www.cdc.gov (në anglishte amerikane). 25 prill 2019. Marrë më 29 korrik 2019.
  51. ^ Vijayakumar L, Kumar MS, Vijayakumar V (maj 2011). "Substance use and suicide". Current Opinion in Psychiatry (në anglisht). 24 (3): 197–202. doi:10.1097/YCO.0b013e3283459242. PMID 21430536.
  52. ^ Chang B, Gitlin D, Patel R (shtator 2011). "The depressed patient and suicidal patient in the emergency department: evidence-based management and treatment strategies". Emergency Medicine Practice (në anglisht). 13 (9): 1–23, quiz 23–4. PMID 22164363.
  53. ^ Simpson G, Tate R (dhjetor 2007). "Suicidality in people surviving a traumatic brain injury: prevalence, risk factors and implications for clinical management". Brain Injury (në anglisht). 21 (13–14): 1335–51. doi:10.1080/02699050701785542. PMID 18066936.
  54. ^ Miller M, Azrael D, Barber C (prill 2012). "Suicide mortality in the United States: the importance of attending to method in understanding population-level disparities in the burden of suicide". Annual Review of Public Health (në anglisht). 33: 393–408. doi:10.1146/annurev-publhealth-031811-124636. PMID 22224886.
  55. ^ Qin P, Agerbo E, Mortensen PB (prill 2003). "Suicide risk in relation to socioeconomic, demographic, psychiatric, and familial factors: a national register-based study of all suicides in Denmark, 1981–1997". The American Journal of Psychiatry (në anglisht). 160 (4): 765–72. doi:10.1176/appi.ajp.160.4.765. PMID 12668367.
  56. ^ Centers for Disease Control Prevention (CDC) (maj 2013). "Suicide among adults aged 35-64 years--United States, 1999-2010". MMWR. Morbidity and Mortality Weekly Report (në anglisht). 62 (17): 321–5. PMC 4604925. PMID 23636024.
  57. ^ Turecki G, Brent DA (mars 2016). "Suicide and suicidal behaviour". Lancet (në anglisht). 387 (10024): 1227–39. doi:10.1016/S0140-6736(15)00234-2. PMC 5319859. PMID 26385066.
  58. ^ Gilliland, Burl; James, Richard (2012-05-08). Crisis intervention strategies (në anglisht) (bot. 7th). Belmont, CA: Brooks/Cole. fq. 215. ISBN 978-1-111-18677-7. Arkivuar nga origjinali më 2015-10-03.
  59. ^ Rozanov V, Carli V (korrik 2012). "Suicide among war veterans". International Journal of Environmental Research and Public Health (në anglisht). 9 (7): 2504–19. doi:10.3390/ijerph9072504. PMC 3407917. PMID 22851956.
  60. ^ Brent DA, Melhem N (qershor 2008). "Familial transmission of suicidal behavior". The Psychiatric Clinics of North America (në anglisht). 31 (2): 157–77. doi:10.1016/j.psc.2008.02.001. PMC 2440417. PMID 18439442.
  61. ^ "Suicide Risk and Protective Factors|Suicide|Violence Prevention|Injury Center|CDC". www.cdc.gov (në anglisht). 25 prill 2019. Marrë më 17 qershor 2019.{{cite web}}: Mirëmbajtja CS1: Gjendja e adresës (lidhja)
  62. ^ May, Alexis M.; Klonsky, E. David (2016). "What Distinguishes Suicide Attempters From Suicide Ideators? A Meta-Analysis of Potential Factors". Clinical Psychology: Science and Practice (në anglisht). 23 (1): 5–20. doi:10.1111/cpsp.12136.
  63. ^ Klonsky ED, May AM (shkurt 2014). "Differentiating suicide attempters from suicide ideators: a critical frontier for suicidology research". Suicide & Life-Threatening Behavior (në anglisht). 44 (1): 1–5. doi:10.1111/sltb.12068. PMID 24313594.
  64. ^ Klonsky ED, Qiu T, Saffer BY (janar 2017). "Recent advances in differentiating suicide attempters from suicide ideators". Current Opinion in Psychiatry (në anglisht). 30 (1): 15–20. doi:10.1097/YCO.0000000000000294. PMID 27798483.
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Vetëvrasja&oldid=2608151"