Shqepan Mali

Shqepan Mali përkthyer si Stefani i Vogël, Stefani i Vogël ose Stefani i Përulur, ( rr. 1739 – 22 shtator 1773) ishte “ cari ” i parë dhe i vetëm i Malit të Zi, duke sunduar vendin si një monark absolut nga 1768 deri në vdekjen e tij. Me origjinë të paqartë, Shqepan u bë sundimtar i Malit të Zi përmes një thashetheme se ai ishte në fakt perandori i rrëzuar rus Pjetri III, i cili kishte vdekur disa vjet përpara se Shqepan të dilte në Ballkan

Biografia

Shqepan mbërriti në Mal të Zi në vjeshtën e vitit 1766. Nuk dihet nëse Shqepan ishte emri i tij i vërtetë, siç është edhe arsyeja e epitetit Mali . Kush filloi thashethemet se Shqepan ishte Pjetri dhe pse është gjithashtu e paqartë. Vetë Shqepan kurrë nuk e shpalli veten zyrtarisht si Peter, por as nuk e mohoi. Gjatë gjithë vitit 1767, ai ofroi sugjerime të paqarta se ai ishte perandori i vdekur dhe me kalimin e kohës, shumica e Malit të Zi u bind për identitetin e tij të supozuar. Ndonëse sundimtari legjitim i Malit të Zi, Princi-peshkop Sava, i cili kishte takuar Pjetrin e vërtetë dhe kishte marrë fjalë nga ambasadori rus në Kostandinopojë se Pjetri kishte vdekur, u përpoq të ekspozonte Shçepanin, shumica e malazezëve vazhduan t'i besonin thashethemet. Në 1767, Shqepan u shpall si sundimtar i vendit, dhe në shkurt 1768, Sava u mënjanua dhe u kufizua në manastirin e tij. Shqepan më pas mori pushtetin e një monarku absolut.

Mbretërimi i Shqepan-it doli të ishte çuditërisht i suksesshëm. Ai arriti të bashkojë klanet luftarake të Malit të Zi për herë të parë në historinë e vendit. Reformat sociale, administrative dhe fetare hodhën bazat për tranzicionin e Malit të Zi në një shtet të vërtetë. Shfaqja e papritur e një “perandori rus” në Ballkan ishte shkak për shqetësim në Evropë. Shumë pyesnin veten se kush ishte Shqepan, pse po imitonte Pjetrin dhe cilat ishin qëllimet e tij. Osmanët i frikësoheshin zhvillimit, por dështuan në një tentativë për pushtimin e Malit të Zi në 1768. E veja dhe pasardhësi i Pjetrit, Katerina e Madhe, nuk ishte aspak entuziaste dhe e përfshirë në përpjekje të shumta të dështuara për t'i dhënë fund sundimit të Shqepan-it. Një delegacion rus më në fund mbërriti në Mal të Zi në vitin 1769, e ekspozoi Shçepanin si mashtrues dhe e burgosi për pak kohë, por e liroi dhe e ktheu në pushtet pasi kuptoi se ai ishte më kompetenti nga sundimtarët e mundshëm të Malit të Zi. Megjithëse të zhgënjyer nga zbulimi se Shqepan nuk ishte Pjetri, malazezët megjithatë e mirëpritën sundimin e tij të vazhdueshëm pasi ai tani mbështetej nga Rusia dhe kishte pak zgjedhje të tjera të mira në dispozicion. Në 1771, Shqepan u plagos në një aksident me një minë tokësore. Që nga ajo pikë deri në fund të jetës së tij, ai u transportua në një karrige sedan . Gjatë viteve të fundit të mbretërimit të tij, Shqepan ligjëroi reforma të shumta, duke krijuar një gjykatë të krerëve të klaneve malazeze për të dhënë drejtësi, duke futur dënimin me vdekje dhe duke forcuar qeverinë qendrore. Ai sundoi derisa u vra nga një prej shërbëtorëve të tij, i dhënë ryshfet nga osmanët, në shtator 1773.

Trashëgimia e Shqepan-it mbijeton në kujtesën kulturore të Malit të Zi modern dhe vendeve përreth. Ai mbahet mend paradoksalisht si një sundimtar ideal dhe një mashtrues. Për të janë shkruar disa tregime dhe biografi, krahas dy shfaqjeve teatrale dhe dy filmave artistikë. Filmi Lažni car ("Cari i rremë"), i publikuar në 1955 dhe i bazuar në jetën e Shqepan, ishte filmi i parë artistik malazez.

Shih edhe

• Historia e Malit të Zi

Literatura

• Gremaux, Rene J. M. (1984). "Politics in 19th-Century Montenegro". Current Anthropology. 25 (5): 673–674. doi:10.1086/203204. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!) (kërkohet abonim)
• Hatzopoulos, Marios (2016). "Prophetic Structures of the Ottoman-ruled Orthodox Community in Comparative Perspective: Some Preliminary Observations". përmbledhur nga Kitromilides, Paschalis M.; Matthaiou, Sophia (red.). Greek-Serbian Relations in the Age of Nation-Building. National Hellenic Research Foundation. ISBN 978-9609538503. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
• Jelavich, Barbara (1999). History of the Balkans: Eighteenth and Nineteenth Centuries: Volume I. Cambridge University Press. ISBN 0-521-25249-0. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
• Malešević, Siniša; Uzelac, Gordana (2007). "A Nation-state without the nation? The trajectories of nation-formation in Montenegro" (PDF). Nations and Nationalism. 13 (4): 695–716. doi:10.1111/j.1469-8129.2007.00318.x. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
• Petrovich, Michael Boro (1955). "Catherine II and a False Peter III in Montenegro". The American Slavic and East European Review. 14 (2): 169–194. doi:10.2307/3000742. JSTOR 3000742. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
• Rastoder, Šerbo (2003). "A short review of the history of Montenegro". përmbledhur nga Bieber, Florian (red.). Montenegro in Transition: Problems of Identity and Statehood. Nomos Verlagsgesellschaft. ISBN 3-8329-0072-1. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
• Filipović, Stefan Trajković (2020). ""Empires of all kinds collapse, but the fake tsars, they last forever." Modern and Contemporary Memories of Tsar Šćepan Mali (1767-1773)". përmbledhur nga Jordan, Christina; Polland, Imke (red.). Realms of Royalty: New Directions in Researching Contemporary European Monarchies. Transcript Verlag. ISBN 978-3837645835. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
• Stevenson, Francis Seymour (1914). A History of Montenegro. Jarrold & Sons. OCLC 1118526184. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
• Herloßsohn, Carl (1853). Der Montenegrinerhäuptling [The Montenegrin Chief] (në gjermanisht). Verlag J. L. Kober.
• Zannowich, Stefano (1784). Stiepan-Mali c'est-a-dire Etienne-Petit ou Stefano-Piccolo le pseudo Pierre III, empereur de Russie, qui parut dans le grand-duché de Montenegro, situe entre la mer Egee, l'Albanie Turque & le golfe Adriatique, en 1767, 1768 & 69 [Šćepan Mali, that is to say Stephen the Small or Stefano Piccolo, the pseudo-Peter III, Emperor of Russia, who appeared in the Grand Duchy of Montenegro, situated by the Aegean Sea, Turkish Albania and the Adriatic Gulf, in 1767, 1768 and 1769] (në frëngjisht).