AIDSSH (Shqipëri)
 | |
| Shkurtesa | AIDSSH |
|---|---|
| Lloji | Autoritet shtetëror |
| Vendndodhja |
|
Kryetare e Autoritetit | Gentiana Sula |
| Faqja në internet | http:http://autoritetidosjeve.gov.al/ |
Autoriteti për Informimin mbi Dokumentet e Ish-Sigurimit të Shtetit (AIDSSH) është person juridik publik, i pavarur, përgjegjës për zbatimin e këtij ligji, lidhur me mbledhjen, administrimin, përpunimin, përdorimin e dokumenteve të ish-Sigurimit të Shtetit dhe informimin në lidhje me to.[1] Autoriteti i kryen funskionet e tij të përcaktuara në ligj në mënyrë kolegjiale. Autoriteti përbëhet nga pesë anëtarë të zgjedhur nga Kuvendi i Shqipërisë me një mandat pesë vjeçar.
Autoriteti drejtohet nga Gentiana Sula dhe nisi punën në 2016 (25 vite pas përfundimit të regjimit represiv), duke bërë të mundur për drejtësinë tranzicionale dokumentet e Ish-Sigurimit të Shtetit, dokumente nga periudha 1944 deri në 1991. Gjatë një intervistë pranë Universitetit Oxford, drejtuesja Sula u shpreh se pavarësisht vonesës në krijimin e arkivit, në një sondazh të zhvilluar nga OSBE rreth 70% të të anketuarve u shprehën se shpresojnë që të aksesojnë dokumentet e arkivit sa më shpejt.[2]
Funksionet e Autoritetit[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Autoriteti ka këto funksione:
- grumbullimin e dokumenteve të ish- Sigurimit të Shtetit për qëllimet dhe sipas procedurave të parashikuara nga ligji me nr. 45/2015;
- vlerësimin, renditjen, evidentimin, ruajtjen dhe administrimin e dokumenteve, sipas rregullave dhe parimeve të legjislacionit në fuqi për arkivat;
- bashkëpunimin dhe bashkërendimin e punës me autoritetet publike dhe arkivat për qëllime të zbatimit të këtij ligji;
- dhënien e informacioneve e të njoftimeve mbi dokumentet, si dhe garantimin e shqyrtimit dhe dorëzimin e tyre për kërkuesit;
- mbështetjen e kërkimit shkencor gjatë rishqyrtimit historik të veprimtarisë së ish-Sigurimit të Shtetit, nëpërmjet garantimit të mundësisë për shqyrtimin e dokumenteve dorëzimin e dublikatave të dokumenteve;
- informimin e individëve, institucioneve kushtetuese, autoriteteve publike dhe subjekteve të tjera të interesuara, sipas këtij ligji.
Autoriteti raporton për veprimtarinë e tij përpara Kuvendit, një herë në vit, si dhe sa herë i kërkohet nga Kuvendi.[3]
Autoriteti ka funksionin e administrimit të 212.000 dosjeve të ndryshme të ish-Sigurimit, 250.000 kartelave individuale, rreth 15.000 dosje hetimore gjyqësore, 21.000 dosje të personave të përndjekur nga ish-Sigurimi, disa mijëra regjistrave, procesverbalesh e aktesh normative. Kjo masë përbën në total rreth 32 milionë faqe dokumente te hartuara nga ish–Sigurimi i Shtetit në një Shqipëri që asokohe nuk i kalonte 3 milionët. Pra janë këto statistika që flasin vetë për ekzistencën e dosjeve të ish Sigurimit të Shtetit, të krijuara në periudhën 29 nëntor 1944 deri më 2 korrik 1991.[4]
Historiku i hapjes së dosjeve në Shqipëri[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Ligji "Për të drejtën e informimit për dokumentet e ish-sigurimit të Shtetit të RPSSH-së” është i treti ligj i miratuar me nr. 45/2015, i miratuar pas dy ligjeve të mëparshme:
- Ligji nr. 8001, datë 22.9.1995, “Për gjenocidin dhe krimet kundër njerëzimit kryer në Shqipëri gjatë sundimit komunist për motive politike, ideologjike dhe fetare
- Ligji nr. 8043, datë 30.11.1995, “Për kontrollin e figurës së zyrtarëve dhe personave të tjerë që lidhen me mbrojtjen e shtetit demokratik”.
Autoriteti ka kërkuar dokumentet origjinale nga arkivat me të cilat bashkëpunon të akteve të miratuara sipas këtyre dy ligjeve. [5]
Struktura e Autoritetit[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Aparati i AIDSSH përbëhet nga dy pjesë kryesore: pjesa vendimmarrëse që është e përbërë nga 5 vetë si dhe pjesa e sekretariatit teknik, e përbërë nga 55 vetë. Kjo e fundit ndahet në 5 grupe, ose pesë departamente.[6]
Departamenti i parë është departamenti i arkivave qëmerret me mbledhjen, grumbullimin, përpunimin, indeksimin dhe dixhitalizimin e arkivës. Departamenti i dytë është departamenti i informacionit që ka si funksion dhënien e informacionit për publikun, personat e prekur ose personat punonjës të këtij shërbimi, për autoritetet publike që kërkojnë informim ose për studiuesit që në bazë të ligjit kanë akses në këtë informacion. Departamenti i tretë është ai i kërkimit shkencor dhe edukimit qytetar. Ky departament koordinohet me institucione të studimit të historisë në vend.
Departamenti i katërt është departamenti që merret me financën, prokurorimet, pjesët gjenerike. Departamenti i pestë është ai i sigurisë. Ky departament bën të mundur që informacioni të trajtohet me sigurinë maskimale si dhe garantimin e kushteve të deklasifikimit dhe hapjes për publikun në mënyrën më të përshtatshme.
Arkivi i Autoritetit[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Autoriteti krijon arkivin e tij për mbledhjen, ruajtjen, administrimin dhe përdorimin e dokumenteve. Arkivi organizohet dhe funksionon në përputhje me dispozitat e këtij ligji, rregulloren e Autoritetit dhe legjislacionin në fuqi për arkivat. Pas kalimit të afatit të ruajtjes, dokumentet e krijuara nga Autoriteti duhet t’i dorëzohen arkivit, nga i cili janë marrë në dorëzim, apo që rrjedhin dokumentet e prodhuara.[7]
Arkivimi i dokumenteve[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Autoriteti arkivon të gjitha dokumentet, kopjet dhe dublikatat e mbledhura, sipas parashikimeve të këtij ligji. Në arkivin e tij, Autoriteti:
a. dokumenton kohën, individin, institucionin apo kërkuesin, të cilëve u janë dorëzuar apo përcjellë, pas përfundimit të përpunimit, dokumente apo informacione nga dokumentet e ish-Sigurimit të Shtetit;
b. përcakton informacionet që janë futur në sistemet e përpunimit të të dhënave dhe kohën kur janë futur;
c.ndalon hyrjet e paautorizuara;
ç. ndalon marrjen e aksesit të personave të paautorizuar në dokumentet e ish-Sigurimit dhe sistemet e përpunimit të të dhënave, me të cilët përpunohen informacione prej dokumenteve;
d. garanton se dokumentet nuk lexohen, kopjohen, ndryshohen, asgjësohen apo largohen pa autorizim;
dh. garanton se transporti i dokumenteve shoqërohet nga të paktën dy anëtarë të Autoritetit, apo persona të autorizuar nga Autoriteti;
e. parashikon modele organizimi të tilla, që t’u përgjigjen kërkesave specifike për ruajtjen e të dhënave.
Marrëveshja me AQSH[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Në 6 maj 2017 AQSH nënshkroi një marrëveshje me AIDSSH për e fondit të ish sigurimit të Shtetit nën administrimin e Autoritetit, bazuar në kërkesën e ligjit nr.45/2015 dhe të VKM-së Nr. 98/2017.[8] Të dyja instucionet, me nënshkrimin e kësaj marrëveshje angazhohen për bashkëpunim ndërmjet tyre vecanërisht në:
- Zbatimin dhe ndjekjen e programit të përbashkët të grupit të punës
- Hartimin e inventarëve të fondeve arkivore të AQSH-së dhe të fondeve të ish Arkivit të PPSH-së
- Caktimin e ambienteve , mjediseve të punës gjatë procesit të marrjes në dorëzim të dokumementacionit arkivor
- Hyrja në ambjentet e fondrruajtjes së arkivës dhe marrjen në dorëzim të dokumentacionit arkivor.
Bashkëpunimi me Federatën Vatra[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
AIDSSH zhvilloi një vizitë pune në SHBA në datat 28 nëntor-3 dhjetor, i ftuar nga Federata Panshqiptare Vatra, në vijim të bashkëpunimeve me komunitetet brenda dhe jashtë vendit. Vizita kishte në fokus kujtesën kolektive, duke e zgjeruar ndjeshëm hartëzimin me dëshmi të të mbijetuarve të diktaturës që sot jetojnë në SHBA.
Në simpoziumin që u organizua nga Federata Vatra, veç prezantimit nga AIDSSH të projektit të dëshmive gojore dhe punës për muzealizimin e kampit të Tepelenës, të konkretizuar në botimin e parë të librit të dëshmive dhe në mbjelljen e pemëve të Memorialit të fëmijëve që humbën jetën atje, Autoriteti dhe Vatra institucionalizuan bashkëpunimin mes tyre me firmosjen e një marrëveshjeje të zgjeruar bashkëpunimi.
Ky bashkëpunim ka në fokus krijimin e kuadrit të plotë historik, social e politik të periudhës së komunizmit të Shqipëri, duke thelluar kërkimin shkencor dhe zgjeruar mundësitë e studimit në arkivat përkatëse të kësaj periudhe, brenda dhe jashtë vendit.[9]
Gjithashtu pjesëtarë të komunitetit shqiptaro-amerikan, të cilët mund të jenë të interesuar për procedurat e aplikimit, për zbardhjen e dosjeve të tyre.[10]
Raporti vjetor[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Drejtuesja e AIDSSH, Gentiana Sula prezantoi raportin vjetor të Autoritetit në Parlament.[11] Gjatë fjalës prezantuese, Sula ka kërkuar që në kuadër të reformës zgjedhore kandidatët të kalojnë në filtrin institucional në lidhje me të kaluarën në Sigurimin e Shtetit, si dhe skanimi për zyrtarët të jetë automatik. Një kërkesë tjetër e institucionit që e ka diskutuar edhe në Komisionin e Ligjeve dhe të Drejtave të Njeriut është të mbështetet iniciativa për përmirësime ligjore dhe procedurale. Gjithashtu Sula u shpreh se në filtrat e institucionit që ajo drejton do të kalojnë 12 mijë efektivë policie në kuadër të vetingut që Ministria e Brendshme ka ndërmarrë.
Hapja e dosjeve të figurave publike[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Autoriteti ka përgatitur vitin që shkoi dosjet e intelektualëve të dënuar dhe të pushkatuar nga diktatura, siç janë Dosja e Musine Kokalarit, Sabiha Kasimatit si dhe dosja Kadare. Dosja e shkrimtares Musine Kokalari ishte e para dosje e lëshuar nga AIDSSH, që përkoi edhe me 100-vjetorin e lindjes së Kokalarit.[12]
Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- ^ http://autoritetidosjeve.gov.al/detyrat/
- ^ https://www.law.ox.ac.uk/role-archives-transitional-justice/gentiana-sula
- ^ "Kopje e arkivuar" (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 23 janar 2020. Marrë më 29 korrik 2018.
{{cite web}}: Mirëmbajtja CS1: Archived copy si titull (lidhja) - ^ https://www.voal.ch/gentiana-sula-sigurimi-shtetit-32-milione-faqe-perndjekje/
- ^ https://sot.com.al/politike/aidssh-mbledh-dosjet-e-sigurimit-t%C3%AB-shtetit-nga-t%C3%AB-gjitha-arkivat-zbardhet-p%C3%ABrmbajtja-e-t%C3%AB
- ^ http://www.panorama.com.al/gentiana-sula-kur-do-hapen-dosjet-dhe-cili-do-jete-fati-i-ish-sigurimsave/
- ^ "Kopje e arkivuar". Arkivuar nga origjinali më 14 gusht 2018. Marrë më 15 gusht 2018.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Archived copy si titull (lidhja) - ^ https://www.voal.ch/arkivi-shtetit-dhe-autoriteti-dosjeve-marreveshje-per-zbardhjen-e-historise-se-sigurimit-te-shtetit/
- ^ "Kopje e arkivuar". Arkivuar nga origjinali më 28 tetor 2019. Marrë më 5 dhjetor 2018.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Archived copy si titull (lidhja) - ^ https://www.botasot.info/amerika-diaspora/986700/marreveshje-midis-autoritetit-te-dosjeve-me-zerin-e-amerikes-dhe-federaten-pan-shqiptare-vatra/
- ^ https://sot.com.al/politike/gentiana-sula-kandidatet-ne-zgjedhje-te-kalojne-ne-filtrin-e-autoritetit-te-dosjeve-te-ish
- ^ http://shqiptarja.com/lajm/gentiana-sula-p-euml-rgatitet-39-dosja-br-kadare-39-do-t-rsquo-i-jepet-ekskluzivisht-br