Aliazhi
Aliazhi është një përzierje e elementeve kimike nga të cilat të paktën një është një metal. Ndryshe nga përbërjet kimike me baza metalike, aliazhi do të ruajë të gjitha vetitë e një metali në materialin që rezulton, të tilla si përçueshmëria elektrike, duktiliteti, tejdukshmëria dhe shkëlqimi, por mund të ketë veti që ndryshojnë nga ato të metaleve të pastër, si p.sh. forca apo fortësia. Në disa raste, një aliazh mund të zvogëlojë koston e përgjithshme të materialit duke ruajtur vetitë e rëndësishme. Në raste të tjera, përzierja u jep veti sinergjike elementëve metalikë përbërës, si rezistenca ndaj korrozionit ose forca mekanike.
Lidhjet përcaktohen nga një karakter lidhës metalik.[1] Përbërësit e aliazhit zakonisht maten me përqindje në masë për aplikime praktike dhe në fraksion atomik për studime shkencore bazë. Lidhjet zakonisht klasifikohen si aliazhe zëvendësuese ose ndërmjetësore, në varësi të rregullimit atomik që formon lidhjen. Ato mund të klasifikohen më tej si homogjene (që përbëhen nga një fazë e vetme), ose heterogjene (që përbëhen nga dy ose më shumë faza) ose ndërmetalike. Një aliazh mund të jetë një zgjidhje e ngurtë e elementeve metalike (një fazë e vetme, ku të gjitha kokrrat metalike (kristalet) janë të së njëjtës përbërje) ose një përzierje e fazave metalike (dy ose më shumë zgjidhje, duke formuar një mikrostrukturë kristalesh të ndryshme brenda metalit) .
Shembuj të lidhjeve përfshijnë arin e kuq (ari dhe bakër) ari i bardhë (ari dhe argjendi), argjendi i pastër (argjendi dhe bakri), çeliku ose çeliku silici (hekuri me karbon jometalik ose silici përkatësisht), saldimi, tunxhi, kallaji i fortë, duralumini, bronzi dhe amalgame.
Lidhjet përdoren në një gamë të gjerë aplikimesh, nga lidhjet e çelikut, të përdorura në çdo gjë, nga ndërtesat te automobilat te veglat kirurgjikale, te lidhjet ekzotike të titanit të përdorura në industrinë e hapësirës ajrore, te lidhjet berilium-bakër për mjetet që nuk ndezin.
| Emri i aliazhit | Materiali nga të cilët është formuar | Përdorimi më i shpeshtë |
|---|---|---|
| Tunxhi | bakër dhe zink | Elektronikë,Doreza të dyerve |
| Bronz | bakër dhe kallaj | Elemete zbukuruse |
| Duralumin | alumin, bakër dhe magnez | Industria e aeroplanave |
| Kallaj për ngritje | plumb dhe kallaj | Vetura elekrike |
Çeliqet
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Çeliqet janë aliazhe të hekurit me karbonin, më të përdorurat në ndërtimtari. Formohen nga përzierja e hekurit me sasi të vogla të karbonit. Kur këto dy elemente përzihen hekurit do ti rritet aq shumë fortësia sa që do të ketë jetëgjatësi shumë të madhe dhe do të bëhet rezistues i madh i korrozionit. Por, mbarësisht nga puna që përdoret, mund të ndryshojë. Çeliku që nuk ndryshket mund të fitohet me përzierjen e hekurit, kromit dhe nikelit. Çeliku shumë i fuqishëm mund të krijohet me përzierjen e hekurit dhe volframit.
Bronzi
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Bronzi është aliazh i bakrit dhe kallajit. Është shumë më i fortë se bakri dhe kallaji. Ai është më pak i thyeshëm dhe ka temperaturë më të vogël të shkrirjes se hekuri. Bronzi përdoret më shumë për skulptura, kuzhinetave, dhëmbëzorëve, zemberekëve etj.
Pse aliazhi është më e fortë se metali
Në metalin e pastër, grimcat janë të renditura në shtresa. Nën ndikimin e forcës këto shtresa mund të rrëshqasin njëra afër tjetrës. Te aliazhet, grimcat e substancës tjetër janë të shpërndara nëpër grimcat e substancë së parë. Kështu, grimcat e njërës substancë me madhësi të ndryshme mundëson që shtresat mos të rrëshqasin njëra pran tjetrës.
Referimet
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ Callister, W.D. "Materials Science and Engineering: An Introduction" 2007, 7th edition, John Wiley and Sons, Inc. New York, Section 4.3 and Chapter 9.