Alkooli dhe shëndeti

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë

Alkooli (i njohur edhe si etanol) ka një sërë efektesh në shëndet. Efektet afatshkurtra të konsumimit të alkoolit përfshijnë dehjen dhe dehidratimin. Efektet afatgjata të alkoolit përfshijnë ndryshime në metabolizmin e mëlçisë dhe trurit, disa lloje kanceri dhe çrregullime të përdorimit të alkoolit.[1] Dehja nga alkooli ndikon në tru, duke shkaktuar të folur të paqartë, ngathtësi dhe reflekse të vonuara. Konsumimi i alkoolit mund të shkaktojë hipoglikemi te diabetikët me barna të caktuara, si insulina ose sulfonilurea, duke bllokuar glukoneogjenezën.[2] Ekziston një rrezik në rritje i zhvillimit të një çrregullimi të përdorimit të alkoolit tek adoleshentët ndërsa truri i tyre është ende në zhvillim.[3] Adoleshentët që pinë alkool kanë një probabilitet më të lartë të lëndimit duke përfshirë vdekjen.[3]

Edhe konsumi i lehtë dhe i moderuar i alkoolit ka efekte negative në shëndet,[4][5][6] si për shembull duke rritur rrezikun e një personi për të zhvilluar disa lloje kanceri.[7][8] Një raport i Organizatës Botërore të Shëndetësisë në vitin 2014 zbuloi se konsumimi i dëmshëm i alkoolit shkakton rreth 3.3 milionë vdekje në vit në mbarë botën.[9] Efektet negative janë të lidhura me sasinë e konsumuar pa asnjë kufi më të ulët të sigurt.[10] Disa vende kanë prezantuar mesazhe paralajmëruese për paketimin e alkoolit që informojnë konsumatorët për alkoolin dhe kancerin, si dhe sindromën e alkoolit fetal.[11]

Doza mesatare vdekjeprurëse e alkoolit në kafshët testuese është një përmbajtje e alkoolit në gjak prej 0,45%. Ky është rreth gjashtë herë më i lartë se niveli i dehjes së zakonshme (0.08%), por të vjellat ose humbja e vetëdijes mund të ndodhë shumë më shpejt te njerëzit që kanë një tolerancë të ulët ndaj alkoolit.[12] Toleranca e lartë e pirësve kronikë të rëndë mund t'i lejojë disa prej tyre të qëndrojnë të vetëdijshëm në nivele mbi 0.40%, megjithëse në këtë nivel ndodhin rreziqe serioze për shëndetin.

Alkooli gjithashtu kufizon prodhimin e vazopresinës (hormoni antidiuretik) nga hipotalamusi dhe sekretimin e këtij hormoni nga gjëndrra e pasme e hipofizës. Kjo është ajo që shkakton dehidratim të rëndë kur alkooli konsumohet në sasi të mëdha. Ai gjithashtu shkakton një përqendrim të lartë të ujit në urinë dhe të vjella, dhe etje të fortë që shoqërohet me hangover.

Efektet afatshkurtra[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Artikulli kryesor: Efektet afatshkurtra të konsumimit të alkoolit

Efektet afatshkurtra të konsumit të alkoolit ndryshojnë nga ulja e ankthit dhe aftësive motorike në doza më të ulëta deri te humbja e vetëdijes, amnezia anterograde dhe depresioni i sistemit nervor qendror në doza më të larta. Membranat qelizore janë shumë të përshkueshme nga alkooli, kështu që pasi alkooli të hyjë në qarkullimin e gjakut mund të shpërndahet në pothuajse çdo qelizë të trupit.

Koncentrimi i alkoolit në gjak matet përmes përmbajtjes së alkoolit në gjak. Sasia dhe rrethanat e konsumit luajnë një rol të madh në përcaktimin e shkallës së dehjes; për shembull, ngrënia e një vakti të rëndë para konsumimit të alkoolit bën që alkooli të përthithet më ngadalë.[13] Hidratimi gjithashtu luan një rol, veçanërisht në përcaktimin e shtrirjes së hangover. Pas pirjes së tepërt, mund të ndodhë humbja e vetëdijes dhe nivelet ekstreme të konsumit mund të çojnë në helmim nga alkooli dhe vdekje (një përqendrim në qarkullimin e gjakut prej 0.40% do të vrasë gjysmën e të prekurve.[14] Alkooli gjithashtu mund të shkaktojë vdekje në mënyrë indirekte, nga asfiksimi nga të vjellat.

Alkooli prish modelet normale të gjumit duke ulur kështu cilësinë e gjumit dhe mund të përkeqësojë shumë problemet e gjumit. Gjatë abstinencës, ndërprerjet e mbetura në rregullsinë e gjumit dhe modelet e gjumit janë parashikuesit më të mëdhenj të rikthimit.[15]

Konsumimi i madh i alkoolit në gjendje urie mund të shkaktojë ketoacidozë alkoolike, një pengesë metabolike kërcënuese për jetën.

Efektet afatgjata[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Artikulli kryesor: Efektet afatgjata të alkoolit

Sipas Raportit të Statusit Global të Organizatës Botërore të Shëndetësisë për Alkoolin dhe Shëndetin 2018, ka më shumë se 3 milionë njerëz që vdesin nga efektet e dëmshme të alkoolit çdo vit, që përbën më shumë se 5% të barrës së sëmundjeve në mbarë botën.[16] Instituti Kombëtar i Shëndetit i SHBA-së vlerëson në mënyrë të ngjashme se 3.3 milionë vdekje (5.9% e të gjitha vdekjeve) besohet të jenë për shkak të alkoolit çdo vit.[17]

Udhëzimet në SHBA dhe MB këshillojnë që nëse njerëzit zgjedhin të pinë, ata duhet të pinë në mënyrë mesatare.[18][19]

Edhe konsumi i lehtë dhe mesatar i alkoolit rrit rrezikun e kancerit të një personi, veçanërisht rrezikun e zhvillimit të karcinomës së qelizave skuamoze të ezofagut, kancerit të gojës dhe gjuhës, kancerit të mëlçisë dhe kancerit të gjirit.[7][8]

Përdorimi i rëndë afatgjatë i alkoolit dëmton pothuajse çdo organ dhe sistem në trup.[20] Rreziqet përfshijnë çrregullimin e përdorimit të alkoolit, kequshqyerjen, pankreatitin kronik, sëmundjen alkoolike të mëlçisë (p.sh., dhëmbëza të përhershme të mëlçisë) dhe disa lloje kanceri. Përveç kësaj, dëmtimi i sistemit nervor qendror dhe sistemit nervor periferik (p.sh., neuropatia e dhimbshme periferike) mund të ndodhë nga keqpërdorimi kronik i alkoolit.[21][22]

Truri i adoleshentëve në zhvillim është veçanërisht i prekshëm ndaj efekteve toksike të alkoolit.[23]

Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

  1. ^ Williams, Roger; Alexander, Graeme; Aspinall, Richard; etj. (2018-12-01). "Gathering momentum for the way ahead: fifth report of the Lancet Standing Commission on Liver Disease in the UK". Lancet (në anglisht). 392 (10162): 2398–2412. doi:10.1016/S0140-6736(18)32561-3. ISSN 1474-547X. PMID 30473364. S2CID 53715414.
  2. ^ "Alcohol & Diabetes – ADA". American Diabetes Association (në anglisht). Marrë më 2022-11-30.
  3. ^ a b "Risks of Adolescent Alcohol Use". HHS.gov (në anglisht). 2018-01-19. Arkivuar nga origjinali më 12 gusht 2020. Marrë më 2020-06-03.
  4. ^ "No level of alcohol consumption is safe for our health". www.euro.who.int (në anglisht). Marrë më 2023-02-08.
  5. ^ "No alcohol safe to drink, global study confirms". BBC News (në anglishte britanike). 2018-08-24. Marrë më 2021-05-21.
  6. ^ Stories, Daily Health (2018-11-20). "Study: No Level of Alcohol is Safe". Cleveland Clinic Newsroom (në anglishte amerikane). Arkivuar nga origjinali më 21 maj 2021. Marrë më 2021-05-21.
  7. ^ a b Cheryl Platzman Weinstock (8 nëntor 2017). "Alcohol Consumption Increases Risk of Breast and Other Cancers, Doctors Say". Scientific American. Marrë më 13 nëntor 2018. The ASCO statement, published in the Journal of Clinical Oncology, cautions that while the greatest risks are seen with heavy long-term use, even low alcohol consumption (defined as less than one drink per day) or moderate consumption (up to two drinks per day for men, and one drink per day for women because they absorb and metabolize it differently) can increase cancer risk. Among women, light drinkers have a four percent increased risk of[breast cancer, while moderate drinkers have a 23 percent increased risk of the disease. {{cite magazine}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  8. ^ a b Noelle K. LoConte; Abenaa M. Brewster; Judith S. Kaur; Janette K. Merrill; Anthony J. Alberg (7 nëntor 2017). "Alcohol and Cancer: A Statement of the American Society of Clinical Oncology". Journal of Clinical Oncology. 36 (1). Clearly, the greatest cancer risks are concentrated in the heavy and moderate drinker categories. Nevertheless, some cancer risk persists even at low levels of consumption. A meta-analysis that focused solely on cancer risks associated with drinking one drink or fewer per day observed that this level of alcohol consumption was still associated with some elevated risk for squamous cell carcinoma of the esophagus (sRR, 1.30; 95% CI, 1.09 to 1.56), oropharyngeal cancer (sRR, 1.17; 95% CI, 1.06 to 1.29), and breast cancer (sRR, 1.05; 95% CI, 1.02 to 1.08), but no discernable associations were seen for cancers of the colorectum, larynx, and liver. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  9. ^ "Global status report on alcohol and health" (PDF) (në anglisht). World Health Organization. 2014. fq. vii. Marrë më 23 nëntor 2015.
  10. ^ Griswold, MG; Fullman, N; Hawley, C; Arian, N; Zimsen, SM; etj. (gusht 2018). "Alcohol use and burden for 195 countries and territories, 1990–2016: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2016". The Lancet. 392 (10152): 1015–1035. doi:10.1016/S0140-6736(18)31310-2. PMC 6148333. PMID 30146330. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  11. ^ "Cancer warning labels to be included on alcohol in Ireland, minister confirms". Belfasttelegraph.co.uk (në anglisht). Belfast Telegraph. 26 shtator 2018.
  12. ^ Meyer, Jerold S. and Linda F. Quenzer. Psychopharmacology: Drugs, the Brain, and Behavior. Sinauer Associates, Inc.: Sunderland, Massachusetts. 2005. Page 228.
  13. ^ Horowitz M, Maddox A, Bochner M, etj. (1989). "Relationships between gastric emptying of solid and caloric liquid meals and alcohol absorption". Am. J. Physiol. 257 (2 Pt 1): G291–6298. doi:10.1152/ajpgi.1989.257.2.G291. PMID 2764113. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  14. ^ "Carleton College: Wellness Center: Blood Alcohol Concentration (BAC)" (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 14 shtator 2009. Marrë më 29 gusht 2015.
  15. ^ Feige B, Scaal S, Hornyak M, Gann H, Riemann D (2007). "Sleep electroencephalographic spectral power after withdrawal from alcohol in alcohol-dependent patients". Alcohol. Clin. Exp. Res. (në anglisht). 31 (1): 19–27. doi:10.1111/j.1530-0277.2006.00260.x. PMID 17207097.
  16. ^ "WHO | Global status report on alcohol and health 2018" (në anglisht).
  17. ^ "Alcohol Facts and Statistics" (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 18 maj 2015. Marrë më 9 maj 2015.
  18. ^ "Appendix 9. Alcohol - 2015-2020 Dietary Guidelines - health.gov" (në anglisht). U.S. Department of Health and Human Services.
  19. ^ "New alcohol advice issued". NHS (në anglisht). 8 janar 2016. Arkivuar nga origjinali më 30 nëntor 2020. Marrë më 3 shtator 2018.
  20. ^ Caan, Woody; Belleroche, Jackie de, red. (11 prill 2002). Drink, Drugs and Dependence: From Science to Clinical Practice (në anglisht) (bot. 1st). Routledge. fq. 19–20. ISBN 978-0-415-27891-1.
  21. ^ Müller D, Koch RD, von Specht H, Völker W, Münch EM (mars 1985). "Neurophysiologic findings in chronic alcohol abuse". Psychiatr Neurol Med Psychol (Leipz) (në gjermanisht). 37 (3): 129–32. PMID 2988001.
  22. ^ Testino G (2008). "Alcoholic diseases in hepato-gastroenterology: a point of view". Hepatogastroenterology (në anglisht). 55 (82–83): 371–377. PMID 18613369.
  23. ^ Guerri, C.; Pascual, M.A. (2010). "Mechanisms involved in the neurotoxic, cognitive, and neurobehavioral effects of alcohol consumption during adolescence". Alcohol (në anglisht). 44 (1): 15–26. doi:10.1016/j.alcohol.2009.10.003. PMID 20113871.
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Alkooli_dhe_shëndeti&oldid=2652455"